Քաղաքական համակարգն ու Սերժ Սարգսյանի ապագան
Analysis
Սերժ Սարգսյանի՝ Ալ Ջազիրային տված հարցազրույցից հետո օրերես կրկին տարբեր լրատվական ու հասարակական հարթակներում ակտիվացել են խոսակցություններն այն մասին, թե Սերժ Սարգսյանը գրեթե ակնարկում է, որ 2017 թվականի խորհրդարանական ընտրություններից հետո կարող է հավակնել վարչապետի պաշտոնին։ Եվ Սերժ Սարգսյանը, և Հանրապետական վերնախավի բոլոր ներկայացուցիչները, այս հարցին որևէ ուղղակի պատախան չեն տվել, նշելով, թե հարցը ժամանակավրեպ է և այն կարող է քննարկվել միայն ընտրություններից հետո միայն։ Ընդհանուր քաղաքական տրամաբանության տեսանկյունից՝ իսկապես էլ տեսականորեն Սերժ Սարգսյանի վարչապետ դառնալ-չդառնալու հարցը կարող է քննարկվել միայն ընտրություններից հետո, քանի որ խորհրդարանական համակարգին անցնելու պայմաններում վարչապետի պաշտոնը ներկայանում է բոլորովին նոր ձևաչափով։
Մյուս կողմից Սերժ Սարգսյանի հնարավոր վարչապետության մասին խոսակցությունները կային դեռևս սահամանադրական փոփոխություններից առաջ, ընդ որում ընդդիմադիր հարթակները շեշտում էին, որ սահմանադրական բարեփոխումները ապահովելու են իշխանության վերարտադրությունը և Սերժ Սարգսյանի վարչապետ դառնալը։ Այս բոլոր խոսակցություններում սակայն առկա են մի շարք հետաքրքիր ենթատեքստեր։
Նախ վարչապետի և նախագահի պոստերի այսպես ասած փոխատեղման մասին խոսակցությունները հայաստանյան քաղաքական իրականության մեջ առավել վաղ հիմքեր ունեն, քանի որ ժամանակին, երբ Ռոբերտ Քոչարյանն էր նախաձեռնել սահամանադրական փոփոխություններ, կրկին քննարկվում էր այն վարկածը, որ Քոչարյանը պատրաստվում է 2008 թվականի նախագահական ընտրություններից հետո ստանձնել վարչապետի պաշտոնը։ Ի դեպ այս խոսակցությունները բոլորովին էլ անհիմն չէին, քանի որ տեսականորեն հենց այս նպատակի համար Քոչարյանի ակտիվ մասնակցությամբ ստեղծվել էր ԲՀԿ-ն։ Սակայն մի շարք օբյեկտիվ և սուբյեկտիվ, ներքին ու արտաքին հանգամանքների պայմաններում Քոչարյանը այդպես էլ չդարձավ վարչապետ, իսկ այս մասին բոլոր խոսակցությունները մնացին օդից կախված։
Սակայն այստեղ առավելապես հետաքրքրական է այն հարցը, թե ինչը փոխվեց վարչակարգի ու հայաստանյան քաղաքական համակարգի բովանդակության մեջ Ռոբերտ Քոչարյանի վարչապետ չդառնալով։ Ըստ էության կարելի է ասել, որ այս համակարգը արմատական փոփոխությություններ չկրեց։ Իհարկե, Սերժ Սարգսյանի համակարգը հրաժավեց Քոչարյանին բնորոշ ուժային միջոցներով քաղաքական հարցերը լուծելու պրարտիկայից, քաղաքական դաշտում զարգացումներն ստացան առավել կուլիսային ու ստվերային բնույթ, իշխանությունները հրաժարվեցին քաղաքական հակառակորդներից ակնհայտ ուժային միջոցներով վնասազերծելուց, սակայն այս փոփոխությունները պայմանավորված էին միայն Սերժ Սարգսյանի՝ որպես քաղաքական գործչի առանձնահատկություններով և բնականաբար չէին բերելու քաղաքական համակարգի բովանդակային ձևափոխումների։
Մոտավորապես նույն իրավիճակում ենք նաև այսօր և այն հարցը, թե ինչ հետևանքներ կունենա Սերժ Սարգսյանի վարչապետ դառնալ կամ չդառնալը շարունակում է մնալ արդիական։ Ընդ որում պետք է շեշտել, որ հաճախ նման զարգացման հնարավորությունը քաղաքական գործընթացների տեսանկյուններից չափից ավելի կարևորվում է։ Վերջիվերջո ներկայիս հայաստանյան քաղաքական համակարգը կլանային, կիսաավտորիտար և կիսաօլիգարխիկ բնույթ է կրում, որտեղ անձերի տեղափոխությունը գլոբալ առումով չի կարող բերել բովանդակային բեկումների։
Այս տեսանկյունից արդեն, որքան էլ տարօրինակ հնչի, բոլորվին ոչ էական է դառնում այն խնդիրը, թե 2017 թվականին մենք ինչ պոստումն կտեսնենք Սերժ Սարգսյանին, քանի որ համակարգային առումով ցանկացած վարչապետ ստիպված է լինելու գործել առկա վարչակարգում գործող կանոններով։ Ինչ խոսք, այդ կանոնները գլխավորապես ձևավորվել են նաև ներկա ու նախկին նախագահների օրորք, սակայն փաստն այն է, որ մեկ գործիչի փոփոխությամբ կամ մեկ հարվածով հնարավոր չէ քանդել տարիներով ամրացած համակարգը, որի ներսում էլ առկա են բազմաթիվ խմբավորումների ու կլանների շահերի բախումներ։
Ուստի պետք է արձանագրենք, որ Սերժ Սարգսյանի այսպես ասած վերատադրության մասին խոսողները առավելապես շեշտը դնում են հասարակական-քաղաքական զարգացումների զգայական-հոգեբանական կողմի վրա և ըստ էության գործնականանում ոչ հայաստանյան ընդիմադիր դաշտում, ոչ էլ ընդհանարապես որևէ այլ քաղաքական հարթակում չկա առկա վարչակարգին որևէ այլընտրանք։ Ի դեպ այս դեպքում հարկ է շեշտել, որ նման իրավիճակի գնահատականը չի կարող սահամանփակվել միայն դրական կամ բացասական լինելով քանի որ քաղաքականությունը շատ ավելի բարդ իրողություն է, որտեղ միանշանակ գնահատականները չափազանց պարզունակն են դառնում։
Pressmedia.am վերլուծաբան
