Կոմիտաս վարդապետ Հովնանյան. «Մենք այսօր ձևավորում ենք նոր «Սարոյան եղբայրներ», և ես այս ամենի մեջ վտանգ եմ տեսնում». «Փաստ»
Интервью
«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
Ընտրություններից առաջ և հետո հասարակությունը հիմնականում պառակտվում է մասերի: Լինում են նաև դեպքեր, որ ընտանիքի անդամներն ու ամուսինները տարբեր կուսակցությունների գաղափարակից լինելով, այնքան են իրար հետ վիճում, որ հարցը նույնիսկ բաժանության է հասնում: Կարճ ասած, շատերի համար քաղաքական պայքարը վերածվում է կյանքի ու մահու կռվի, «մահացու» դարձնելով դրանց հետևանքները:
Ինչպես խուսափել ընտրությունների զոհը լինելուց, ինչպես սեփական Ես–ը փրկել մոլորություններից, և նման իրավիճակներում որքանով է Հայոց եկեղեցին պարտավոր կանգնել հասարակության կողքին:
Այս և այլ հարցերի մասին է «Փաստի» զրույցը Կոմիտաս վարդապետ Հովնանյանի հետ:
– Երկրում տեղի ունեցող քաղաքական գործընթացների ժամանակ, ինչպես նաև դրանից հետո հասարակությունը պառակտվում է, որից հետո, տարբեր ձևաչափերով, սկսվում է հաշվեհարդարի ժամանակաշրջանը: Որոշ մտավորականների կարծիքով նման դեպքերում Հայոց եկեղեցին պետք է ավելի ակտիվ լինի և փորձի վերացնել հասարակության միջև առաջացած անջրպետները:
– Հայոց Առաքելական եկեղեցուն նման քաղաքական հարցերի մեջ մեղադրելն ամենամեծ սխալ մոտեցումն է: Եկեղեցին կարող է միայն հասարակության միասնականության մասին խոսք հնչեցնել, սակայն ամեն մի խումբ, որն իր շահն է պաշտպանում, երբեք ի վիճակի չէ լսելու եկեղեցու հաշտեցման խոսքը: Ամեն մի քաղաքական պայքարի ժամանակ, պարտվողները լինում են վիրավորվածներ, իսկ վիրավորվածին իր պարտության հետ հաշտեցնելն ամենադժվարն է: Եվ նման պարագայում եկեղեցուց սպասել, որ կախարդական փայտիկի զորությամբ ինչ–որ լուծում կտա, կարծում եմ սխալ է: Դա անհնարին է, հատկապես այն պարագայում, երբ մեր մեջ համառելու բնավորություն կա: Եվ մարդիկ չեն հասկանում, որ քաղաքական պայքարում կարող են գաղափարական հակառակորդներ լինել, բայց մարդկային առումով՝ հայ և բարեկամներ մնան: Եվ երբ քաղաքական պայքարի դաշտում մարդը կորցնում է, ապա մարդկային փոխհարաբերությունների դաշտում այն չպետք է թշնամանքի, ատելության, երկփեղկման պատճառ դառնա: Եվ այս պարագայում եկեղեցին ինչքան էլ իր ձայնը բարձրացնում է, միևնույն է, մարդկանց մեջ եղած այդ նեգատիվ նստվածքը նրանց ավելի շատ մղում է ատելության, քան ներողամտության և հաշտեցման:
– Հայր Կոմիտաս, անկախ նրանից, թե տվյալ պահին մարդիկ որքանով են ի վիճակի լսելու կամ ընկալելու եկեղեցու խոսքը, այնուամենայնիվ, դրա բացակայությունն իրեն զգացնել է տալիս: Եվ համաձայն չե՞ք, որ լարված իրավիճակում եկեղեցու կողմից հնչեցված խոհեմության կոչը կարող է ինչ–որ տեղ նաև զսպաշապիկի դեր կատարել և սթափեցնել մարդկանց:
– Եկեղեցին երբեք չի լռում: Եկեղեցին միշտ էլ իր խոսքը բարձրացնում է: Այն, որ հաճախ Եպիսկոպոսաց ժողովը կամ Մայր Աթոռի հոգևոր բանական խորհուրդը, դիվանը, մամլո բաժինը եկեղեցու Հայրապետի կոչն է ուղղում առ այս ամենը, դա արդեն իսկ եկեղեցու ձայնն է: Դժբախտաբար, այդ ձայնին ընդառաջ գնացողների թիվը, չասելու համար չկա, ասենք՝ սակավաթիվ է: Հետևաբար, եթե մարդիկ ականջալուր չեն այն խոսքին, որն ուղղում է եկեղեցին, ապա ինչ կարող է անել նույն այդ եկեղեցին: Եկեղեցին մարդկանց պատժելու միջոց չունի: Նա ունի բարոյական խոսք հնչեցնելու իրավունք և պետք չէ մոռանալ, որ Հայաստանը, լինելով ժողովրդավար երկիր, բաժանված է եկեղեցուց: Քաղաքական խնդիրները պետական խնդիրներ են, և ուրեմն մենք կարող ենք մեր ձայնը միայն բարոյական կետի վրա բարձրացնել, իսկ թե որքանով այդ ձայնին ընդառաջ կգնան անձինք, կախված է ոչ թե մեզանից, այլ՝ հասարակությունից:
– Ինչպես նշեցիք, թեև սակավաթիվ մարդիկ են արձագանքում եկեղեցու հորդորներին, սակայն, օգտվելով առիթից, պետք է խնդրեմ ևս մեկ անգամ այն հնչեցնել: Գուցե Ձեր հորդորը նույնպես ինչ–որ տեղ նպաստի, որ մարդիկ ավելի մեծահոգի դառնան միմյանց հանդեպ:
– Լարվածությունը բերում է անմտության և ընտրապայքարի ժամանակ մենք բազմաթիվ նման դեպքերի ականատես դարձանք: Եղան դանակահարություններ, ծեծ, վիրավորանքներ, և հարց է ծագում, թե ինչ ենք ուզում դրանով ապացուցել: Ուզում ենք ապացուցել, որ մենք տակավին չունենք այնպիսի գիտական և մտավոր մակարդակ, մշակույթ, որ կարողանանք իրար հետ բանավիճե՞լ: Պետք է ընդամենը հասկանալ, որ եթե կարողանում ենք իրար համոզել՝ լավ, իսկ եթե չենք կարողանում, ուրեմն չդիմենք բրուտալիզմի: Վերջապես մեկ ափ ժողովուրդ են մնացել հայոց աշխարհում, որը հիմա էլ դարձել է տարաբնույթ շարժումների զոհը, որտեղ մարդիկ միմյանց հանդեպ ատելություն են սերմանում: Մենք այսօր ձևավորում ենք նոր «Սարոյան եղբայրներ», և ես այս ամենի մեջ վտանգ եմ տեսնում:
– Եվ ինչ է հարկավոր այդ վտանգը չեզոքացնելու, հասարակական, քաղաքական խմբերի միջև առաջացած սառույցը հալեցնելու համար:
– Սառույցը հալեցնելու համար հարկավոր է ամրագրել այն գիտակցությունը, որ նրանք ովքեր շահել են, այդ պաշտոնագրավումը չպետք է ծառայեցնեն իրենց անձնական շահերի և իրենց անձնական գրպանները լցնելու համար:
Նրանք, ովքեր պարտվել են, կոչ կանեմ ավելի հանդուրժող լինեն, քանի որ հանդուրժողականությունն ու ներողամտությունն է քրիստոնեականության հիմքը: Եթե մենք այսօր մեզ հայտարարում ենք քրիստոնյաներ, ապա դա չի նշանակում, որ պարզապես պետք է մտնել եկեղեցի, մոմ վառել: Քրիստոնյա նշանակում է քրիստոնեական արժեհամակարգի կրողը լինել, իսկ ամենակարևոր արժեհամակարգը, համաձայն Հիսուսի, հետևյալն է՝ սիրենք զմիմեանս, լինենք ներողամիտ և մեր միջից վերացնեք ատելությունը:
Շարունակությունը` «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում:
