«Պետք է կայացնել որոշում, որը ոչ մի կողմի իրավունքներն ու ազատությունները չի սահմանափակի». «Փաստ»
Հասարակություն«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
Հղում անելով մեր աղբյուրներին՝ «Հայոց եկեղեցու պատմություն» առարկայի, ինչպես նաև շախմատ առարկայի շուրջ ԿԳՆ-ում առկա քննարկումներին անդրադարձել էինք դեռ մեր նախորդ համարում: Այսօր «Կրթական քաղաքացիական նախաձեռնություն» հկ-ի անդամ Լուսինե Խառատյանի հետ զրույցում դիտարկել ենք հարցեր՝ կապված նախ «Հայոց եկեղեցու պատմություն» առարկայի հետ:
Լուսինե Խառատյանի խոսքով, «Հայոց եկեղեցու պատմություն» առարկայի հետ կապված որոշում կայացնելուց առաջ պետք է հաշվի առնել մի շարք հանգամանքներ:
«Նախևառաջ խղճի ազատության հետ կապված կետն է: Մարդն ունի խղճի ազատության իրավունք: Մարդն ազատ է և ինքը պետք է որոշում կայացնի, թե ինչ կրոնական կամ ինչ դավանաբանական ուղղության է հարում: Եվ, ամեն դեպքում, նման առարկաներ դասավանդելուց այդ իրավունքը պետք է անպայման հաշվի առնել»,-մեզ հետ զրույցում ասաց նա՝ ընդգծելով, որ պետք է կայացնել մի որոշում, որը ոչ մի կողմի իրավունքներն ու ազատությունները չի սահմանափակի:
«Ճիշտ է, առարկան կոչվում է «Հայոց եկեղեցու պատմություն» և իր զգալի մասը պատմություն է, բայց այնպես չէ, որ ամբողջ առարկան պատմությանն է առնչվում: Բավականին հատվածներ նաև հենց հավատի հետ են կապված, կա նաև կրոնի քարոզ, կան կրոնի հետ կապված կետեր: Միգուցե այն, ինչն առնչվում է կոնկրետ Հայ եկեղեցու դավանաբանությանը, Հայ առաքելական եկեղեցուն, այդ առարկան առանձին լինի՞: Լինի ընտրովի՝ այլ առարկաների հետ, ըստ որի՝ մարդիկ, որոնք Հայ առաքելական եկեղեցու հետևորդ չեն, ընտրության հնարավորություն ունենան: Այն հատվածները, որոնք վերաբերում են «Հայոց եկեղեցու պատմությանը», շատ առումներով կրկնվում են «Հայոց պատմություն» առարկայի շրջանակներում»,-ասաց նա՝ ընդգծելով, որ թեև նշվածի առումով նոր մոտեցման անհրաժեշտություն կա, բայց պատմության մյուս դասագրքերը ևս պետք է վերանայել:
«Պատճառն այն է, որ շատ միակողմանի և կոնկրետ դիրքից գրված դասագրքեր են: Աշխարհում այսօր պատմությունն այլ կերպ են դասավանդում: Այն ավելի շատ մարդկանց սովորեցնում է մտածել ինչ-որ հարցերի մասին, քան անգիր անել ինչ-որ տվյալներ, իրադարձություններ: Այսինքն՝ գլոբալ վերանայման խնդիր ունենք նաև պատմության այլ դասագրքերի առումով»,-ասաց նա:
Իսկ այս վերանայումը, ըստ նրա, պետք է դիտարկել ավելի լայն համատեքստում՝ ընդհանուր դպրոցական ծրագրի և այն բովանդակության վերանայումով, որն այսօր հանրակրթությունն է տալիս. «Եվ այդ առումով, երբ արդեն կունենանք պետական ծրագիրը, անպայման նաև չափորոշիչների վերանայում պետք է լինի, որովհետև դրանք էլ են հնացած: Իսկ հետո այդ նոր չափորոշիչների հիման վրա արդեն հնարավոր կլինի ստեղծել թե՛ նոր դասագրքեր, թե՛ նաև նոր մոտեցումներ որդեգրել կապված այդ առարկաների հետ»:
«Հայոց եկեղեցու պատմություն» առարկայի շուրջ քննարկումների համատեքստում մենք նշել էինք, որ քննարկվում է նաև ընտրովի առարկաների տարբերակը: Այսինքն՝ «Հայոց եկեղեցու պատմություն» առարկայից զատ, ծնողը հնարավորություն կունենա ընտրել, օրինակ, «Կրոնի պատմություն», «Աթեիզմ» կամ այլ տարբերակներ:
Դիտարկմանը, թե, փաստորեն, երեխան, այսպես թե այնպես, ընտրություն չի կատարում, և հարցին, թե արդյոք ճիշտ չի՞ լինի դիտարկել ընդհանուր մեկ առարկայի սկզբունքը, որն ավելի լայն ընդգրկում կունենա, Լ. Խաչատրյանը նշեց.
«Առհասարակ, ըստ իս, ճիշտ կլինի, որ այդպիսի առարկաները ոչ թե մինչ ավագ դպրոցը, այլ ավագ դպրոցում դասավանդվեն: Իսկ մինչ ավագ դպրոցը գուցե ավելի ընդհանուր լինեն: Այդ դեպքում երեխան ընտրություն կատարելու հնարավորություն կունենա: Եվ տարբերակները, որոնք կարող են առաջարկվել, ավագ դպրոցում ինքը կարող է ընտրություն կատարել դրանց միջև: Բացի այդ, առհասարակ նաև կրոնական ուսմունքների մասին ինչ-որ առարկա կարող է լինել, որն ավելի լայն պատկերացում կտա, թե ինչ կրոններ կան, ինչ փիլիսոփայական և բարոյագիտական հիմքեր ունեն: Որպես այլընտրանք, կարող է լինել նաև էթիկան, արվեստի պատմությունը, փիլիսոփայությունը: Ավագ դպրոցում կարելի է առարկաների լայն շրջանակ առաջարկել, որոնցից էլ արդեն ավագ դպրոցի աշակերտը կկատարի իր ընտրությունը»:
Իսկ եթե, օրինակ, առարկան ավելի լայն լինի և ներառի ոչ միայն կրոնների պատմությունը, այլև ներառի այն, թե կրոններից յուրաքանչյուրն ինչի մասին է, ինչ ուսմունք է, ինչ հիմք ունի, ապա երեխան ավելի լայն պատկերացում կկազմի. «Այդ շարքում կհասկանա Հայոց եկեղեցու տեղը և դերը, որից հետո էլ կարող է ընտրություն կատարել: Եվ շատ լավ կլինի, որ այդ լայն առարկայի շրջանակներում հանրակրթական դպրոցում մեր երեխաները սովորեն մեր երկրում ապրող ազգային փոքրամասնությունների կրոնների մասին, որովհետև այն մարդիկ, որոնք և՛ ազգային, և՛ կրոնական այլ պատկանելիություն ունեն, ստիպված են միայն կամ հիմնականում սովորել հայ եկեղեցու մասին»:
Ինչ վերաբերում է շախմատին, արվեստի այլ առարկաներին, որոնք ևս պարտադրվում են, մեր զրուցակիցը նշեց. «Կարելի է շատ ավելի ճկուն լինել: Կարելի է այնպես անել, որ ոչ թե ամբողջ տարին երեխան անցնի շախմատ, որը պարտադիր է, այլ տարվա կեսը սովորի շախմատ, հետո հաջորդ կիսամյակին, օրինակ, երաժշտություն, հետո՝ մեկ այլ ճյուղ: Հայաստանում ևս կան դպրոցներ, որտեղ կիրառվում է նշվածը: Այսպես երեխան շատ ավելի լավ կարող է պատկերացում կազմել տարբեր ճյուղերի մասին, և ավելի պատրաստված լինել հետագայում կատարվելիք ընտրության մեջ»:
Նա կարևորեց արվեստի ճյուղերին կրթության մեջ բավարար ուշադրություն դարձնելու անհրաժեշտությունը ու ընդգծեց մյուս տարբերակի մասին. «Յուրաքանչ յուր կրտսեր դպրոց կարող է ունենալ արվեստի որևէ ճյուղի հետ կապված շեշտադրում: Եվ արդյունքում ծնողը կարող է ընտրել, թե իր երեխան, բացի մյուս պարտադիր առարկաներից, ավելի շատ կերպարվե՞ստ, երաժշտությո՞ւն, թե՞ այլ արվեստի ճյուղ է ուզում սովորել: Այսինքն՝ կարող է ըստ նախասիրության կրտսեր դպրոցի ընտրություն կատարել: Տարբերակներ շատ կան, ուղղակի պետք է քննարկել, տեսնել, թե մեր կոնտեքստում որ տարբերակն ավելի լավ կաշխատի: Բայց այն, որ համատարած շախմատ դասավանդելը հաստատ ամենալավ տարբերակը չէ, արդեն ակնհայտ է: Բացի այդ, ընդհանուր ուսումնական ծրագրի բեռնաթափման խնդիր ունենք: Երեխաները որոշակի տարիքից հետո պարզապես հրաժարվում են սովորել, որովհետև այնքան ծանրաբեռնված է այդ ծրագիրը երբեմն նաև անհեթեթ ու ոչ անհրաժեշտ բաներով: Պետք է բեռնաթափել և այդ ընթացքում ավելի ճկուն լուծումներ ընդգրկել, որտեղ ամեն ինչ չէ, որ պետք է պարտադիր լինի»:
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում