Ի՞նչն է կապում Զուրաբիշվիլիին հայերի հետ
Միջազգայինeadaily.com-ը «Բարոյախոսությո՞ւն, թե՞ այլատյացություն. ինչի՞ մասին էր խոսում Զուրաբիշվիլին Սամցխե-Ջավախեթիում» վերնագրով հոդվածում գրում է, որ Վրաստանի գործող նախագահ Սալոմե Զուրաբիշվիլին երկօրյա այց է իրականացրել բարձրադիր լեռնային Սամցխե-Ջավախեթիի (Ջավախք-խմբ.) տարածաշրջան, որը հանդիսանում է այդտեղ մեծամասնություն կազմող հայերի կոմպակտ բնակության վայրը: Պատմականորեն ստացվել է այնպես, որ հնագույն ժամանակներից ի վեր Վրաստանը եղել է բազմազգ ու բազմամշակույթ երկիր, և այդ էթնիկ ու կրոնական բազմազանությունը ոչ միայն չի խանգարել, այլ նաև նպաստել է երկրի զարգացմանը: Նախագահի այցի ծրագիրը բավականին հագեցած էր: Սալոմե Զուրաբիշվիլին այցելել է Ախալքալաք և Նինոծմինդա շրջաններ, ծանոթացել տարածաշրջանի հայտնի ձկնաբուծարանի հետ, որտեղ նրա սեփականատեր, գործարար Արմեն Խաչատրյանը նախագահին ծանոթացրել է ձկնաբուծության նրբություններին, ապա նաև ջերմորեն հրավիրել բոլոր հյուրերին համտեսել իր աճեցրած իշխանը ու խավիարը: Ի լրումն տնտեսականի, նախագահը ուշադրություն է դարձրել նաև հոգևորին՝ այցելելով տարածաշրջանում ամենահայտնի Սուրբ Խաչ եկեղեցի, հանդիպել քահանա Տեր Եղիշե Հարությունյանի հետ և ծանոթացել դպրոցական մակարդակով տեղական կրթության գործընթացին: Տարածաշրջանի բնակիչները լավ գիտեն, թե ինչն է կապում Սալոմե Զուրաբիշվիլիին հայ ժողովրդի հետ: Ֆրանսիայում քաղաքական էմիգրանտի ընտանիքում ծնված լինելով՝ նա իր ծնողներից դեռևս երեխա ժամանակ իմացել է այն մասին, որ հայ և վրաց ժողովուրդների նախնիները` Հայոսը և Քարթլոսը, եղբայրներ են եղել: Ընտանեկան բժիշկ Ռուբեն Ավագյանը եղել է այդ ընտանիքի մտերիմ ընկերը և նրանց ծանոթացրել մեկ այլ հայի հետ: Վրաստանի նախագահի մայրը շանսոնյե Շառլ Ազնավուրի հետ պարել է դեռ այն ժամանակ, երբ մեծ շանսոնյեն դեռևս աշխարհահռչակ չէր: Նախընտրական շրջանում այցելելով Սամցխե-Ջավախեթիի տարածաշրջան՝ Զուրաբիշվիլին ասել էր այն մասին, որ Սահակաշվիլին Վրաստանի քաղաքացիություն է շնորհել մեծ թվով թուրքերի՝ այլ երկրի քաղաքացիների, սակայն չի վերականգնել սեփական երկրի հայ բնակիչների քաղաքացիությունը: Սա իրոք ճշմարտություն է, և ոչ ոք այստեղ իրավունք չունի վիրավորվելու: Նախագահի թեկնածուն խոստացել էր երկքաղաքացիություն մտցնել և ապահովել օրենքի առաջ բոլորի հավասարությունը: Պարզ է, որ այդ խոսքերի համար նրա վրա ժամանակին հարձակվեց ամբողջ «սահակաշվիլիական» ընդդիմությունը՝ հայտարարելով, որ նա հակաթուրքական ելույթներ է ունենում: Իհարկե, պետք չէ զարմանալ, որ արդյունքում Սամցխե-Ջավախեթիում Զուրաբիշվիլին մեծ առավելությամբ հաղթեց ընտրություններում: Ուրեմն, ինչու է քաղաքացիության թեման հիմա հանկարծ այդքան կարևոր դարձել: Այն, որ Վրաստանում տնտեսական վիճակը աղետալի է, բոլորը գիտեն: Կոնկրետ Սամցխե-Ջավախեթիի բնակիչների համար ժամանակին փրկություն է եղել այստեղ գտնվող ռուսական ռազմակայանը, որը շատերին էր աշխատավարձով ապահովում: Ռուսական զորքերի դուրս բերման վերաբերյալ քաղաքական որոշումը բարդ տնտեսական իրավիճակը դարձրեց աղետալի: Գործազրկությունը պատճառ դարձավ զանգվածային արտագաղթի, իսկ շատերը ստացան Ռուսաստանի կամ Հայաստանի քաղաքացիություն: Քանի որ երկքաղաքացիությունը Վրաստանում չի գործում, բոլոր այդ մարդիկ կորցրեցին իրենց վրացական քաղաքացիությունը, իսկ Զուրաբիշվիլին երկքաղաքացիություն տալու իր խոստումով նրանց հույս տվեց: Սակայն չմոռանանք, որ նախկին արտգործնախարար Զուրաբիշվիլին իր աշխատանքի արդյունքի գագաթնակետ է համարում հենց ռուսական ռազմաբազաների դուրս բերումը Վրաստանից: Ստացվում է, որ նա այժմ փորձում է ուղղել իր իսկ գործունեության արդյունքում Սամցխե-Ջավախեթիի տարածաշրջանում ստեղծված աղետալի իրավիճակը: Եվ հենց այստեղ էլ պարզվում է նախագահի այցի բուն նպատակը: Ըստ նրա, տարածաշրջանի բնակիչների համար կարևոր է վրացերենի իմացությունը, և ինքը պատասխանատու է նրա համար, որ այդ լեզուն դառնա իրոք պետական լեզու, բոլոր բնակիչների լեզուն: Ասված է շատ վառ և իմաստալից: Միայն հետաքրքիր է, թե ինչպես է դա համատեղվում ժողովրդավարական գաղափարների հետ: Ելույթ ունենալով հավաքվածների առաջ՝ Զուրաբիշվիլին հատուկ նշել է իր և պետության հանդուրժողականության մասին, քանի որ ինքը հիմա ելույթ է ունենում թարգմանչի օգնությամբ: Ըստ նրա, օրենքը փոխվելու է, և վերականգնվելու է մարդկանց վրացական քաղաքացիությունը՝ առանց այլ պետության քաղաքացիությունը կորցնելու, բայց կա մի փոքրիկ պարտադիր պայման՝ պետք է հանձնել թեսթային քննություն վրացերենի իմացությունը հաստատելու համար: Սա արդեն զարմանք է առաջացնում: Չէ՞ որ քաղաքացիություն չի շնորհվում այլ երկրի բնակչին, ընդամենը վերականգնվում է քաղաքացիությունը այն մարդկանց, ովքեր արդեն ունեցել են դա առանց քննության: Քիչ է մնում հավատանք, որ վրացական քաղաքացիություն ստացած բոլոր թուրքերը ունեն վրացերենի գերազանց իմացություն: Իսկ ինչու միայն կես քայլ կատարել: Կարելի է վերցնել ու թելադրություն գրել տալ ողջ բնակչությանը, իսկ ով երկու ստանա՝ քաղաքացիությունից զրկել: Ի վերջո, նախագահը խոստացել է, որ նա պայքարելու է հավասարության համար, բայց պարզվում է՝ ինչ-որ մեկը ավելի հավասար է, քան մյուսը: Ըստ Զուրաբիշվիլիի խոսքերի, ինքը մեծ ցանկություն ունի, որ բոլորը (Ջավախքի բնակիչները) դառնան Վրաստանի լիիրավ քաղաքացիներ, բայց դրա համար անհրաժեշտ է... այդ փոքրիկ քննությունը հանձնել, դա խորհրդանշական ժեստ է, բայց շատ բան է նշանակում: Հետաքրքիր է՝ ե՞րբ քաղաքական գործիչները կհասկանան, որ խոսքը ճնճղուկ չէ, որ թռչի գնա,և որ երբեմն լռությունը ոսկի է: Կարելի է վերցնել ու ներդնել նոր սոցիալական կարգավիճակ `«Վրաստանի ոչ լիարժեք քաղաքացի» և այն տալ ողջ տարածաշրջանի բնակչությանը: Հետո «ոչ լիարժեք լեզվից» հետո կլինեն ոչ լիարժեք ազգանուններ, իսկ հետո էլ ոչ լիարժեք ազգեր, իզուր չէ, որ Միշիկո Սահակաշվիլին ԴՆԹ թեսթ է հանձնել: Կարելի է նաև այնպես անել, որ այդ ոչ լիարժեք քաղաքացիները տարբերվեն մնացածից հագուստի վրայի հատուկ նշանով: Կարելի է որպես նշան ուղղակի վրացական այբուբենը օգտագործել: Բալթյան երկրների երիտեվրոպացիների մոտ արդեն երկար ժամանակ այդպես է, բնակչության կեսը առանց ձայնի իրավունքի է: Այսօր բոլոր երկրների քաղաքական էլիտաները կողմնորոշվում են ժողովրդավարության ուղղությամբ՝ որպես փարոս, լույս և ազատություն բերող: Իսկ գուցե նրանք չգիտեն, թե ԱՄՆ-ում որ լեզուն է պետական: Եթե չգիտեն, ապա ասենք՝ ոչ մեկը: Այնտեղ անգամ նման հասկացություն գոյություն չունի, քանի որ օրենքը սահմանում է հավասարություն բոլորի համար: Սա երևի թե այն միակ բանն է, որը կարելի է սովորել ԱՄՆից, բայց դա մեր վրացի քաղաքական գործիչներին հավանաբար չի վերաբերում:
Կամո Խաչիկյան