«Խնդիրների կուտակումն ու իշխանությունների մեծամիտ պահվածքը լուրջ հարցերի առջև են կանգնեցնելու». «Փաստ»
Հարցազրույց«Փաստ» օրաթերթը գրում է
Երկրում բազում չլուծված խնդիրներ կան, որոնց թվում՝ առողջապահական, ինչպես նաև համաճարակի տնտեսական հետևանքները մեղմելու հարցերն են: Ընդհանուր առմամբ, սրանք խնդիրներ են, որոնք ոչ միայն թեժ աշուն, այլև թեժ ամառ, թեժ ձմեռ և, ընդհանրապես, թեժ քաղաքական գործընթացներ պետք է ապահովեն: «Պոլիտէկոնոմիա» հետազոտական ինստիտուտի քաղաքագետ Բենիամին Մաթևոսյանի դիտարկումն է, որի հետ զրույցում անդրադարձել ենք ներքաղաքական որոշ հարցերի, խոսել նաև իշխանության, ինչպես նաև ընդդիմության դիրքերի ու քաղաքական դաշտի հնարավոր ակտիվացման մասին:
«Քանի որ իշխանությունը չունի ձևավորված հզոր ընդդիմություն, որը կարող է իր օրակարգը թելադրել իշխանություններին, վերահսկել իրենց գործողությունները, այս իշխանությունը սխալը սխալի հետևից է կատարում: Այս պարագայում ընդդիմության գործողությունները պետք է առաջին հերթին բխեն ոչ թե անձնական ինչ-որ հարցեր լուծելու, այլ երկրի առջև ծառացած խնդիրներին լուծում տալու տրամաբանությունից: Մի կողմից էլ ընդդիմությունն իր համար կոմֆորտ պայմաններում է, որոշակի խաղի կանոններ են հաստատել. տեսնում են, որ իշխանությունը սխալներ է գործում, բայց ընդամենը քննադատում են իշխանություններին:
Այսպես ասենք՝ մի կողմից «սև», մյուս կողմից՝ «սպիտակ», բայց այս ամենի մեջտեղում տնտեսական, սոցիալական, առողջապահական խնդիրներ են ի հայտ գալիս: Ճիշտ է, այդ խնդիրները լուծելն առաջին հերթին իշխանության պատասխանատվության տակ է, բայց ընդդիմությունն էլ պարտավոր է այլընտրանքներ առաջարկել հասարակությանը, որովհետև հասարակության մոտ կարող է առաջանալ հետևյալ տրամաբանական հարցը. «Մենք նախկիններին փոխեցինք՝ հույս ունենալով, որ ներկաները լավ մարդիկ են, բայց տեսնում ենք, որ այդ լավ մարդիկ չեն կարողանում արդյունավետ ու էֆեկտիվ կառավարում իրականացնել:
Իսկ դուք ի՞նչ եք առաջարկում»»,-«Փաստի» հետ զրույցում ընդգծեց քաղաքագետը՝ շեշտելով, որ 2018 թվականի ապրիլին տեղի ունեցած իրադարձություններից հետո Հայաստանի քաղաքական և հասարակական դաշտն իրականում ամայացել էր՝ ամեն ինչ, այսպես ասած, միաձուլվել էր մեկ մարդու մեջ: «Բայց քաղաքական դաշտի առողջացման գործընթացը պետք է նպաստի, որ ինստիտուցիոնալ կառույցներ ի հայտ գան, իշխանությունը պետք է արդեն հաշվետու դառնա, և այստեղ շատ կարևոր է, թե ինչ է անելու ընդդիմությունը:
Բայց քանի որ մինչ այս պահը ընդդիմությունը հստակ չի ձևավորվել, իշխանությունը շատ հարմարավետ պայմաններում է իրեն զգում: Խոսքը պարզապես մի ֆորմատի անհրաժեշտության մասին է, ըստ որի՝ հասարակությանը պարզ կդառնա, թե որն է այլընտրանքային թիմը, այլընտրանքային ծրագիրը: Մեզ մոտ շատ քիչ կենտրոններ կան, որոնք և՛ քննադատում են իշխանություններին, և՛ այլընտրանք են առաջարկում: Եվ բնական է, որ այս պարագայում իշխանությունը ձեռքերը ծալած չի նստում, ինչը նաև տրամաբանական է:
Ունեն իշխանություն, որոշակի դիրք և իրենք ցանկացած մեթոդ փորձելու են կիրառել՝ թույլ չտալու, որ ընդդիմադիր դաշտը հստակ ձևավորում ստանա, ընդդիմությունը հզորանա, ընդդիմությունը գաղափարական և ծրագրային այլընտրանքներ առաջարկի: Սա խաղի կանոն է, և այդ խաղի կանոնների շրջանակում պետք է կարողանալ ավելի ուժեղ լինել: Ցանկացած ուժ այդ խաղի մեջ մտնելուց առաջ պետք է գիտակցի, թե ինչի առջև է կանգնելու ու պետք է պատրաստ լինի համապատասխան հակահարվածներ հասցնել օրենքի և տրամաբանության շրջանակներում: Քաղաքական պայքարի և այդ պայքարի բոլոր ընդունելի, օրինական մեթոդներով պետք է փորձել կանխել իշխանությունների՝ իր դեմ ուղղված սադրանքները:
Պետք է պատրաստ լինել թե՛ քաղաքական, թե՛ իրավական դաշտում ջախջախել իշխանությունների ցանկացած փաստարկ»,ասաց Բ. Մաթևոսյանը: Նա շեշտեց՝ նախկին քաղաքական իրողությունները Հայաստանում այսօր գոյություն չունեն, ինչը պետք է գիտակցի ընդդիմությունը: «Նախկինում իշխանություններն ունեին ցածր լեգիտիմություն, և բավարար էր միայն հանրահավաքի դուրս գալ ու ասել՝ իշխանությունները կոռումպացված են, մեզ ընտրեք, ու ամեն ինչ լավ կլինի, ու ժողովրդի մի մասը գնում էր այդ ընտրության հետևից: Այսօր իրողությունն այլ է: Իհարկե, չենք կարող համեմատել 2018 թվականի վարկանիշի հետ, բայց Ն. Փաշինյանը և իր իշխանությունը լեգիտիմություն ունեն:
Եվ այս պայմաններում ընդդիմությունը հասարակությանը պարտավոր է այլընտրանքային ծրագիր ներկայացնել. այսինքն, եթե վաղը գալիս են իշխանության՝ կես կամ մեկ տարի հետո ի՞նչ է լինելու: Մինչ այս պահը այս հարցի պատասխանը չի ձևակերպվել: Իսկ հույսը դնել նրա վրա, որ կարող ես միայն ասել իշխանությունը վատն է, մենք գանք՝ ամեն ինչ լավ կլինի, ճիշտ մարտավարություն չէ: Բացի այդ, նկատենք, որ 2018 թվականին նույն տրամաբանությամբ մարդիկ գնացին Ն. Փաշինյանի հետևից ու ոչինչ լավ չեղավ: Երկրորդ՝ վերջիվերջո պետության հետ գործ ունենք՝ չենք կարող անվերջ էքսպերիմենտների առջև կանգնեցնել մեր պետությանը: Թե՛ իշխանությունը, թե՛ ընդդիմությունը պատասխանատվության շատ մեծ բաժին են կրում երկրի ապագայի և զարգացման համար»,-ընդգծեց մեր զրուցակիցը:
Բենիամին Մաթևոսյանի խոսքով, իշխանությունն իր հերթին այսօր հասարակության հետ կոմունիկացիայի խնդիր ունի: «Յուրաքանչյուր իշխանություն տարբեր խնդիրներ է ունենում իր կառավարման շրջանում, բայց մի հանգամանք կա. կարևոր է, որ կոմունիկացիայի մեջ լինելով հասարակության հետ՝ իշխանությունը հիմնավորի, թե որևէ փուլում այս կամ այն խնդիրն ինչով է պայմանավորված և ինչպես է տեսնում հարցի լուծումը: Ամուլսարի խնդիրը դիտարկենք, որը երկու տարի առկախված է: Մի քանի խմբեր կան. մի մասն ասում է՝ հանքը չպետք է բացվի, մի խումբ էլ կա, որը, ըստ օդում կախված լուրերի, կապված է տարբեր շրջանակների հետ ու շահագրգռված է, որ հանքը չբացվի: Մյուս խումբն էլ ասում է՝ հարգելի կառավարություն, հանքը պետք է բացվի, որովհետև տնտեսական ծանր իրավիճակում հանքի շահագործումից 450 միլիոն դոլարի հարկային եկամուտներ ենք ունենալու:
Իսկ կառավարությունը ոչինչ չի անում, կոմունիկացիայի մեջ չի մտնում ո՛չ առաջին, ո՛չ երկրորդ, ո՛չ էլ երրորդ խմբի հետ, չի ասում, թե ինչ է ուզում, ինչ է անում: Առհասարակ, երբ չես բացատրում, թե ինչ ես ուզում կամ ինչ ես անում, ստեղծում ես մի իրավիճակ, երբ տարբեր խմբեր իրենց իրավունք են վերապահում հարցին կարգավորում տալ իրենց իսկ ցանկացած ձևով: Սրա հետևանքով, օրինակ՝ բնապահպանները կարող են գործողություններ իրականացնել, մտնել «Լիդիանի» տարածք, ըստ հրապարակված տեսանյութի՝ ինչ-որ քարեր նետել պահնորդական խմբի ուղղությամբ, պահնորդական խումբն էլ հակազդեցության գործողություններ իրականացնի ու լարվածություն ստեղծվի: Իսկ լարվածության պատասխանատուն իշխանությունն է:
Եվ եթե իշխանություններին թվում է, թե լոկալ երևույթները մեծ պայթյունի չեն հանգեցնի, սխալվում են. խնդիրները կուտակվում են ու ինչ-որ տեղից անպայման դուրս են գալու: Ամուլսարի խնդիրը պարզապես այսօր օրակարգային է, բայց կան այլ՝ ոչ պակաս կարևոր խնդիրներ: Ի վերջո, մեկը պետք է, չէ՞, պատասխան տա ավելի քան հազար մահերի համար: Տնտեսական բազում օբյեկտներ են փակվել, բայց իշխանությունը ոչ մի աջակցություն չի ցուցաբերել տնտեսվարողներին: Այն խնդիրների կուտակումն ու իշխանությունների մեծամիտ պահվածքը իրենց շատ լուրջ հարցերի առաջ է կանգնեցնելու:
Այն բարձր լեգիտիմությունը, որը կար 2018 թվականին, մոտակա ընտրական ցիկլին ընդառաջ լեգիտիմության բացասական ցուցանիշի է վերածվելու: Սա է բոլոր այն խայտաբղետ գործընթացների տրամաբանական ելքը, որոնք այսօր տեղի են ունենում Հայաստանում»,-հավելեց քաղաքագետը: Ամփոփելով՝ քաղաքագետը նկատեց, որ իշխանությունները չեն հասկացել մի շատ կարևոր դրվագ. «2018 թ. մայիսի 8-ին, գալով իշխանության, Ն. Փաշինյանն ու իր թիմը մայիսի 9-ից այլ բնույթի գործողություններ պետք է իրականացնեին. պետք է աշխատեին և այդ աշխատանքով ու ծրագրերով մարդկանց կյանքում որակական փոփոխություններ ապահովեին:
Բայց կարծում են, թե իշխանությունից հեռացնելով նախկիններին՝ մի մեծ ու շատ լավ գործ են արել և կարող են այդ դափնիների վրա անարդյունավետ կառավարել: Իսկ իրականում սա խնդրահարույց է թե՛ երկրի համար, որովհետև այն չի զարգանում, թե՛ նաև իրենց համար, որովհետև ամեն ինչ անում են, որ արժանանան Ուկրաինայի նարնջագույն հեղափոխության առաջնորդների ճակատագրին»:
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
