Փորձաշրջանի ժամկետը չի կարող երեք ամսից ավելի լինել. աշխատանքային իրավունքի մասին․ «Փաստ»
Հասարակություն«Փաստ» օրաթերթը գրում է
Քաղաքացիների իրավունքների և օրինական շահերի պաշտպանությունը շատ կարևոր է։ «Փաստն» իր «Լինել իրազեկ» խորագրի ներքո ներկայացնում է քաղաքացու իրավունքները և պարտականությունները։ Մեր նախորդ համարներից մեկում անդրադարձել էինք աշխատանքային իրավունքի որոշ դրույթների: Քանի որ թեման բավականին ծավալուն է, դրա քննարկումը շարունակեցինք իրավաբան Սյուզաննա Չիլինգարյանի հետ:
Իրավաբանը նշում է՝ խոսելով աշխատանքային իրավունքների խախտման հիմնական դրսևորումների մասին, պետք է առանձնացնել դրանցից մի քանիսը: «Աշխատավարձի չվճարումը երկարատև՝ վեց և ավելի ամիսների ժամանակահատվածում, աշխատավարձի վճարման պարբերական ուշացումները, արձակուրդայինների և օրապահիկների չվճարումը: Աշխատանքային պայմանագրում փաստացի աշխատավարձից ցածր աշխատավարձի գրանցումը, ինչը թույլ է տալիս գործատուին ավելի քիչ հարկ վճարել: Աշխատավարձի իրական չափը թաքցնելն ուղղակիորեն անդրադառնում է աշխատողի՝ կենսաթոշակային հիմնադրամում կուտակումների մակարդակի վրա: Կարևոր խնդիր է աշխատանքային պայմանագիր չկնքելը, ինչը հանգեցնում է ստվերային աշխատաշուկայի ձևավորմանը, որտեղ աշխատողի իրավունքները պաշտպանված չեն: Բացի դա, բազմաթիվ գործատուներ աշխատանքային պայմանագրեր են կնքում ոչ թե անորոշ, այլ որոշակի ժամկետով: Մինչդեռ Աշխատանքային օրենսգրքի պահանջի համաձայն, որոշակի ժամկետով աշխատանքային պայմանագիր կարող է կնքվել միայն այն դեպքում, երբ պայմանագրի վերջնաժամկետը հնարավոր չէ սահմանել անորոշ ժամկետով: Գործատուները, հատկապես հանքարդյունաբերության ոլորտում, անտեսում են աշխատողների կյանքի և առողջության համար աշխատանքի անվտանգ պայմանների ապահովման օրենքի պահանջը: Շատ դեպքերում չի պահպանվում աշխատանքի առավելագույն տևողության սահմանափակման վերաբերյալ պահանջը»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասում է Չիլինգարյանը: Հաջորդիվ անդրադառնում ենք աշխատանքային իրավունքի մի քանի դրույթների:
Ե՞րբ է տրամադրվում աշխատողին ընդմիջում:
Աշխատանքային օրվա (հերթափոխի) կեսի ավարտից հետո, սակայն ոչ ուշ, քան աշխատանքը սկսելուց 4 ժամ հետո, հանգստանալու և սնվելու համար աշխատողներին տրամադրվում է 2 ժամից ոչ ավելի և կես ժամից ոչ պակաս տևողությամբ ընդմիջում: Վեցօրյա աշխատանքային շաբաթվա դեպքում ոչ աշխատանքային` տոնական ու հիշատակի և հանգստյան օրերի նախօրյակին աշխատանքը կարող է իրականացվել առանց հանգստի և սնվելու համար ընդմիջման, եթե աշխատանքային օրվա տևողությունը չի գերազանցում 6 ժամը: Այն աշխատանքներում, որտեղ, արտադրության պայմաններից ելնելով, հանգստի և սնվելու համար ընդմիջում տրամադրելն անհնար է, աշխատողին աշխատանքի ընթացքում սնվելու հնարավորություն է տրվում:
Աշխատավարձն ի՞նչ պարբերականությամբ և ժամկետներում պետք է վճարվի:
Աշխատավարձը յուրաքանչ յուր ամիս հաշվարկվում և աշխատանքային օրերին վճարվում է աշխատողին ամսական առնվազն մեկ անգամ՝ մինչև հաջորդ ամսվա 15ը: Գործատուն կարող է ամսական աշխատավարձ վճարել մեկ անգամից ավելի պարբերականությամբ:
Որքա՞ն տուժանք է վճարում գործատուն աշխատավարձի ժամկետանց վճարման դեպքում:
Եթե գործատուի մեղքով աշխատավարձի վճարումը կատարվում է օրենսդրությամբ սահմանված ժամկետների խախտումով, ապա գործատուն աշխատավարձի վճարման կետանցված յուրաքանչյուր օրվա համար աշխատողին վճարում է տուժանք՝ վճարման ենթակա աշխատավարձի 0,15 տոկոսի չափով, բայց ոչ ավելի, քան վճարման ենթակա գումարի չափը:
Փորձաշրջանը աշխատանքային պայմանագիր կնքելիս՝ ժամկետները, արդյունքները:
Աշխատանքային պայմանագրի կնքման ժամանակ կողմերի համաձայնությամբ կարող է սահմանվել փորձաշրջան: Այն կարող է սահմանվել գործատուի ցանկությամբ՝ նախատեսված աշխատանքին (պաշտոնին) աշխատողի համապատասխանությունը ստուգելու նպատակով, կամ աշխատանքի ընդունվողի ցանկությամբ՝ առաջարկվող աշխատանքին (պաշտոնին) իր համապատասխանությունը որոշելու համար: Փորձաշրջանի ընթացքում աշխատողն ունի բոլոր իրավունքները և կրում է բոլոր պարտականությունները, որոնք սահմանված են աշխատանքային պայմանագրերով: Փորձաշրջանի ժամկետը չի կարող երեք ամսից ավելի լինել: Միևնույն ժամանակ ՀՀ օրենսդրությամբ նախատեսված դեպքերում մինչև վեց ամիս ժամկետով կարող է սահմանվել փորձաշրջան: Եթե գործատուն գտնում է, որ նախատեսված աշխատանքում (պաշտոնում) աշխատողի համապատասխանության ստուգման նպատակով սահմանված փորձաշրջանի ընթացիկ արդյունքներով աշխատողը չի համապատասխանում առաջադրված պահանջներին, ապա կարող է մինչև փորձաշրջանի ժամկետը լրանալը աշխատողին ազատել աշխատանքից՝ այդ մասին երեք օր առաջ գրավոր ձևով ծանուցելով նրան: Եթե փորձաշրջանն անցնելուց հետո աշխատողը շարունակում է աշխատել, ապա նա համարվում է փորձաշրջան անցած:
Աշխատավարձի վճարումը աշխատողի մահվան դեպքում:
Աշխատողի մահվան դեպքում նրան հասանելիք աշխատավարձը և դրան հավասարեցված այլ վճարումներ վճարվում են մահացածի ընտանիքի անդամին՝ մահվան վկայականը և ընտանիքի անդամ լինելու փաստը հավաստող անհրաժեշտ այլ փաստաթղթեր անձի մահվանից հետո՝ վեց ամսվա ընթացքում ներկայացնելու դեպքում: Վճարումները կատարվում են նշված փաստաթղթերը ներկայացնելուց հետո աշխատանքային երեք օրվա ընթացքում:
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում