«Բոլոր գործարքները պետք է կատարվեն նոտարների կողմից, պետական գրանցում ստանան կադաստրում»․ «Փաստ»
Հարցազրույց«Փաստ» օրաթերթը գրում է
Որքան հաճախ են լինում դեպքեր, երբ ցանկանում ես շարժական կամ անշարժ գույք գնել, սակայն չունես բավարար միջոցներ: Օգնության են հասնում բանկերը, բայց երբեմն քաղաքացիներն իրար մեջ «պայման են կապում», գործարք կատարում, արդյունքում, օրինակ՝ մեքենայի կամ տան գնորդը պարտավորվում է սահմանված ժամկետում և սահմանված չափով վճարումներ կատարել: Փաստաբան Կարեն Աղաջանյանի հետ զրույցում անդրադարձել ենք նման գործարքներին և թե հատկապես ինչին պետք է ուշադրություն դարձնել հետագա խնդիրներից խուսափելու համար:
«Կողմերն իրենց շարժական կամ անշարժ գույքը վաճառում են տարաժամկետ վճարման պայմանով: Սեփականատերը վաճառում է իր բնակարանը՝ պայմանով, որ գնորդը գումարը վճարի ինչ-որ ժամանակահատվածում՝ յուրաքանչյուր ամսվա համար ֆիքսելով գումարի կոնկրետ չափ: Կամ էլ պայմանով, որ մինչև պայմանագրի ավարտը գնորդը պետք է վճարի այսքան գումար: Կողմերն ազատ են պայմանագիրը կազմելիս: Նույն տարբերակով քաղաքացիները նաև մեքենա են վաճառում և գնում: Հնարավոր է՝ գումարի մի մասը գնորդը վճարի գործարքի սկզբում, մյուս մասը կա՛մ ամեն ամիս, կա՛մ էլ մինչև սահմանված ժամկետի ավարտը:
Նման գործարքների դեպքում գույքը վաճառողը կարող է հանդիպել հետևյալ խնդրին՝ ի՞նչ անել, երբ գնորդը չի կատարում իր պարտավորությունները, այսինքն՝ չի վճարում գումարը: Նախ՝ տարաժամկետ վճարման պայմանագրերը կնքվում են նոտարական կարգով: Պայմանագիրը ենթակա է պետական գրանցման: Բացի այն, որ գնորդն այն պետք է տանի, գրանցի, ստանա վկայական, վաճառողը ևս գրանցում է այդ պայմանագիրը, նա ստանում է գրավի իրավունքի վկայական: Գույքը՝ լինի շարժական, թե անշարժ, համարվում է գրավադրված՝ մինչև ամբողջական ծավալով մարվեն պարտավորությունները:
Երբ գույքի գնորդը կատարում է իր պարտավորությունները, սահմանված ժամկետում վճարում է գումարը, դրանից հետո կողմերը գնում են նոտարի մոտ, կազմում են փոխադարձ ակտ, որ իրար նկատմամբ որևէ պարտք ու պահանջ չունեն, և այդ ակտը գնորդը ներկայացնում է կադաստր, և պետական գրանցման մարմինը դրա հիման վրա հանում է գույքի վրա առկա արգելանքները, «մաքրվում են» բոլոր սահմանափակումները: Պետք է այստեղ մեկ բան հստակեցնել. ճիշտ է՝ գնորդը համարվում է գույքի սեփականատերը, օգտագործում է այն, բայց այն ողջ ընթացքում, քանի դեռ նա ունի պարտավորություններ երկրորդ անձի նկատմամբ, նա չի կարող վաճառել այն: Նույն սկզբունքն է գործում, եթե բանկից հիփոթեքով բնակարան ենք գնում, այդ բնակարանը չենք կարող օտարել այնքան ժամանակ, քանի դեռ մեր պարտավորությունները չենք մարել բանկի նկատմամբ: Ուղղակի այստեղ գործարքը երկու անձի՝ վաճառողի ու գնորդի միջև է»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասում է փաստաբանը:
Եթե գնորդը վճարումներ չի կատարում, այդ դեպքում պետք է կատարվի բռնագանձում: «Գոյություն ունի բռնագանձման երկու տեսակ՝ դատական կարգով և առանց դատարան դիմելու: Առանց դատարան դիմելու բռնագանձում կատարելու դեպքում կատարվում են հետևյալ քայլերը. երբ գնորդը չի կատարում վճարումներ, վաճառողն իրավունք ունի բռնագանձման ծանուցում իրականացնել: Գրավոր տարբերակով գնորդին տեղեկացնում է, որ նա կատարի վճարումները, հակառակ դեպքում գույքի վրա կտարածի բռնագանձում: Բռնագանձման ծանուցումից երկու ամիս հետո ևս մեկ ծանուցում է ուղարկվում, որ վաճառողը բռնագանձում է գույքը եթե, իհարկե, այդ ընթացքում որևէ բան չի փոխվում:
Վաճառողը այդ երկու գրությունները և դրանց ստացման հավաստագրերը ներկայացնում է կադաստր, որն էլ դրանց հիման վրա գույքը կրկին վերագրանցում է վաճառողի անունով: Այս դեպքում արդեն կողմերն իրար որևէ բան պարտք չեն: Ընդ որում՝ եթե գնորդն, օրինակ՝ մեկ տարվա ընթացքում վճարումներ է կատարել, այդ գումարը մնում է վաճառողին: Դատական կարգով բռնագանձում իրականացնելու համար կողմը դիմում է դատարան, որ գույքի վրա բռնագանձում տարածվի: Դատարանի վճռով գույքը դրվում է հրապարակային սակարկության, իրացվում է, վաճառողին չբավականացնող գումարի չափով գումար է տրվում»,-նշում է մեր զրուցակիցն՝ ընդգծելով, որ ավելի ոչ ժամանակատար տարբերակը կադաստրին դիմելն է:
Փաստաբանն ասում է, որ վճարումները ոչ պատշաճ կատարելու դեպքում կարող են տույժեր կիրառվել: «Նախ ընդգծենք, որ բռնագանձումը տարածվում է այն դեպքում, երբ իրավիճակն անհույս է, և վաճառողն այլևս տարբերակ չի գտնում իր գումարը ստանալու համար: Ի վերջո, կարող են լինել ֆորս-մաժորային իրավիճակներ, և վաճառողը կարող է մտնել գնորդի դրության մեջ: Օրինակ՝ ամիսներ առաջ մեր երկրում պատերազմական իրավիճակ էր, կորոնավիրուսային համաճարակն էր: Հենց այս դեպքերի համար պայմանագրով նախատեսվում են տույժեր՝ ուշացման յուրաքանչյուր օրվա համար պետք է վճարել այսքան գումար: Ասենք՝ գնորդն ասում է այս պահին չեմ կարող վճարում կատարել, երկու ամսից նոր կկարողանամ, ամսական վճարի հետ նաև վճարում է տույժերը, և որևէ խնդիր չի առաջանում»,-հավելում է նա:
Իսկ վերջում կարևորի մասին՝ նմանատիպ գործարքներին վերաբերող ցանկացած փաստաթուղթ պետք է կնքել նոտարում: «Անշարժ գույքին առնչվող բոլոր գործարքները պետք է կատարվեն նոտարների կողմից, բացի դա, դրանք պետք է պետական գրանցում ստանան կադաստրի պետական կոմիտեում: Նույնը վերաբերում է նաև շարժական գույքին»,-եզրափակում է փաստաբան Կարեն Աղաջանյանը:
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում