2018 թվականը «շարունակվում» է. կորսված հնարավորությունների հերթական տարին․ «Փաստ»

Վերլուծական 25 Դեկտեմբեր, 2021 9:02

«Փաստ» օրաթերթը գրում է

2021 թվականը մոտենում է իր ավարտին, և ժամանակն է ամփոփելու, թե ինչպիսին էր իրավիճակը տարվա սկզբին, և ինչ ունենք հիմա, որի արդյունքում էլ կնախանշվեն հաջորդ տարվա սպասումներն ու անելիքները։ Արցախյան պատերազմի ծանր հետևանքները շարունակվեցին ողջ տարվա ընթացքում։ Սակայն, եթե տարվա սկզբին որոշակի սպասելիքներ կային, թե Հայաստանը կարող է դուրս գալ կապիտուլ յացիայի շոկից ու քիչ թե շատ վերականգնել իր դիրքերը, ապա դրանք տարվա ընթացքում ուղղակիորեն հօդս ցնդեցին։ Եվ պատահական չէ, որ 2021 թվականին ականատես եղանք բուռն ներքաղաքական ու արտաքին քաղաքական իրադարձությունների։ Նախ՝ պատերազմի արդյունքներով ու արտաքին և ներքին մարտահրավերներով պայմանավորված՝ երկրում ստեղծվեց ներքաղաքական ճգնաժամ։

Մինչ այդ՝ դեռևս 2020 թվականի նոյեմբերին, Փաշինյանը հրապարակել էր քայլերի վեցամսյա ճանապարհային քարտեզ, որի արդյունքում հունիսին պետք է վերջինս հաշվետվությամբ հանդես գար հանրության առաջ, և, ըստ այդմ, որոշվեին հետագա անելիքները։ Սակայն տարվա առաջին ամիսներին արդեն պարզ էր, որ Փաշինյանի կողմից հրապարակված ճանապարհային քարտեզը տապալված է։ Հայաստանի անվտանգային և տնտեսական ներուժի վերականգնման խնդիրը շարունակում է մնալ օդում կախված, իսկ որոշ հարցեր, օրինակ՝ Ադրբեջանում պահվող գերիների հարցը, անգամ մինչև հիմա ամբողջովին լուծված չեն։

Թերևս ճանապարհային քարտեզում նախանշված անելիքների ձախողումը գիտակցում էին նաև իշխանությունները, դրա համար էլ նրանք չսպասեցին, որ վեց ամիսն անցնի ու հունիսին հաշվետվություն ներկայացնեն հանրությանը։ Արդեն իսկ մարտին Փաշինյանն ազդարարեց, որ հունիսի 20-ին տեղի են ունենալու արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններ։ Կարելի է կռահել, թե ինչու իշխանությունները որոշեցին հապշտապ ընտրություններ կազմակերպել. ժամանակն աշխատում էր ի վնաս իրենց։ Եթե հունիսի փոխարեն ընտրություններն անցկացվեին ավելի ուշ, պատկերը լիովին այլ էր լինելու։ Եվ չնայած վարչական ռեսուրսների չարաշահման, ատելության մթնոլորտի բորբոքման ու կապիտուլ յացիայի ու դրա հետևանքների պատասխանատվության բեռը այլոց՝ մասնավորապես նախկինների վրա բարդելու ֆոնին իշխող ուժին հաջողվեց հունիսի 20-ի արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների արդյունքում վերարտադրվել, այնուամենայնիվ, դրան հաջորդած ՏԻՄ ընտրություններն այլ արդյունքներ ցույց տվեցին։ Նույնիսկ տարբեր իշխանական լծակների, վարչական ռեսուրսների կիրառման ու քաղաքական ճնշումների պայմաններում իշխանություններին այդպես էլ չհաջողվեց մի շարք առանցքային համայնքներում հաղթանակ տանել։

Եվ տեղական ընտրությունները պարզ դարձրին, որ իշխանություններն այլևս ժողովրդի վստահությունը չեն վայելում։ Այսպիսի իրավիճակը կապված է նաև խորհրդարանական ընտրություններից հետո տեղի ունեցած իրադարձությունների հետ։ Վերարտադրվելուց հետո իշխանությունները ցույց տվեցին, որ իրենք ընդունակ չեն հաղթահարել երկրի առաջ ծառացած մարտահրավերները։ Անցնող տարվա ընթացքում նույնիսկ այնպիսի իրավիճակների բախվեցինք, որ Հայաստանն ի վիճակի չեղավ լուծել պետության համար ամենաառանցքային նշանակության խնդիրները՝ ինքնիշխանության, տարածքային ամբողջականության ու սահմանների անխախտելիության ապահովումը։ Եթե մայիսին ադրբեջանական զինված ուժերը Սյունիքի և Գեղարքունիքի մասում ներխուժեցին ՀՀ ինքնիշխան տարածք, ապա Փաշինյանի վերարտադրությունից հետո հակառակորդն ավելի սանձարձակ դարձավ՝ դիմելով նորանոր սադրանքների և ՀՀ ինքնիշխան տարածքում խորանալու քայլեր ձեռնարկելով։

Իսկ Փաշինյանի այն հավաստիացումները, թե Հայաստանը բոլոր հնարավոր և անհնար միջոցներով պաշտպանելու է իր ինքնիշխանությունն ու տարածքային ամբողջականությունը, իրական կյանքում իրենց արտացոլումը չգտան։ Եվ եթե տարվա սկզբին ինչ-որ հույսեր կային, թե Արցախի շուրջ ստեղծված միջավայրը տարբեր քայլերի միջոցով հնարավոր է բարելավել, ապա այդ ակնկալիքները նույնպես չիրականացան, քանի որ հակառակորդը պարբերաբար սադրանքների է դիմում նաև Արցախի ուղղությամբ և փորձում վախի մթնոլորտ սերմանել արցախահայության շրջանում։ Ու այս ամենի հետ մեկտեղ Ադրբեջանը ոչ միայն փակված է համարում Արցախյան հիմնախնդիրը, այլև նոր օրակարգ է առաջ մղում, որը վերաբերում է, այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցքին»։ Եվ չնայած հաստատված զինադադարը շատ փխրուն է, ու նոր պատերազմի վտանգը չի վերացել, ՀՀ իշխանությունները շտապում են հանրությանն զբաղեցնել խաղաղության դարաշրջան բացելու իրենց օրակարգով։ Փաստացի, խաղաղության կարգախոսների ներքո իշխանությունները երկիրը դեպի փակուղի ու նոր աղետի են տանում, քանի որ, ըստ էության, մեկ տարվա ընթացքում ձեռքբերումներ չկան, իսկ անվտանգային համակարգը քարուքանդ վիճակում է։

Այնինչ, մեկ տարին բավական էր զինված ուժերում որոշակի թիրախային բարեփոխումներ իրականացնելու և նոր սպառազինություններ ձեռք բերելու համար, բայց անվտանգային ոլորտում միակ հաստատուն երևույթը տևական քաոսն է։ Այսպիսի իրադրությունը, հավանաբար, ձեռնտու է իշխանություններին, որպեսզի պարտության ու ձախողումների մեղքը հնարավոր լինի ցանկացած պահի բարդել բանակի վրա։ Պետության դիրքերի վերականգնման տեսանկյունից շատ կարևոր է նաև սոցիալտնտեսական իրավիճակի բարելավումը, բայց տնտեսական աճի ցուցանիշները բավարար չեն։ Մեկ տարվա ընթացքում հնարավոր չեղավ նույնիսկ հասնել նախահամաճարակային ցուցանիշներին, և դեռ վաղ է խոսել տնտեսության վերականգնման նույնիսկ հույսի մասին։

Փաստացի չկան նոր տնտեսական նախաձեռնություններ, բիզնես գործունեությունը խթանելուն ուղղված ծրագրեր, իսկ տնտեսության մեջ ֆինանսական ներարկումները և ներդրումները չնչին մակարդակի վրա են։ Հայաստանում տնտեսական կայունությունն ապահովվում է միայն արտաքին պարտքի հաշվին, իսկ տնտեսության զարգացման հեռանկարը կապվում է սահմանների բացման հետ, որի դրական կողմերը խելագարության աստիճան չափազանցված են։ Եվ եթե ընդհանուր առմամբ ի մի բերենք հիմնական զարգացումները, ապա անցնող 2021 թվականը կարելի է բնորոշել որպես կորսված հնարավորությունների հերթական տարի։ Եվ գործող իշխանությունների պաշտոնավարման պարագայում նույնն է սպասվում նաև գալիք տարում։ Միակ հույսն այս իշխանությունների օրոք կարող է մեկը լինել՝ գոնե ավելի վատ չլինի...