Պոչամբարների հստակ թիվը նույնիսկ Էներգետիկայի և բնական պաշարների նախարարությունը չգիտի. «Փաստ»
Economics«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
Զարմանալի, է, որ նույնիսկ էներգետիկայի նախարարությունը չի կարող հստակ ասել, թե Հայաստանում քանի պոչամբար կա, համոզված է բնապահպան Սիլվա Ադամյանը: Եվ այս պահի դրությամբ ոչ բոլոր պոչամբարներն են գույքագրված և հաշվառված: Դրանց գոյության պատճառով բնությանը հասցված վնասի չափի մասին նույնպես որևէ հաշվարկ չկա, բայց հանքարդյունաբերությունը շարունակում է կառավարության համար գերակա ոլորտներից մեկը մնալ:
Մոտավոր հաշվարկներով, պոչամբարների թիվն անցնում է 40–ը, սակայն դրանցից միայն մի քանիսն են, որ ինչ–որ չափով մոտ են պահանջվող նորմերին: Տարիներ առաջ կառավարության որոշմամբ մշակվեց նաև մի ծրագիր, որով նախատեսվում էր պոչամբարներում հավաքված նյութերը երկրորդային մշակման ենթարկել: Հույս կար, որ պոչամբարներում կուտակված թույնից բնությունը ինչ–որ տեղ կձերբազատվի, քանի որ նախատեսվում էր այնտեղ հավաքված պիտանի հանածոները զտել, իսկ մնացած անպիտան մասը կոնսերվացնել: Այդկերպ ինչ–որ չափով հնարավոր կլիներ շրջակա միջավայրի թունավորման հարցը նվազագույնի հասցնել, սակայն պարզվում է, որ այդ ծրագիրը վաղուց մնացել է անցյալում, քանի որ ընկերությունը, որը պետք է դրանով զբաղվեր՝ սնանկ է:
Եվ այս պայմաններում, երբ Հայաստանում հանքերի թիվն օր օրի ավելանում է, ցավոք սրտի, կառավարությունը շարունակում է պատշաճ ուշադրություն չդարձնել այն տեխնոլոգիաներին, որոնց կիրառմամբ Հայաստան եկած ընկերությունները փորձում են կիրառել:
«Այսօր աշխարհի շատ երկրներում այնպիսի պոչամբարներ, ինչպիսիք Հայաստանում է, չկան: Աշխարհում ընդունված նոր մեթոդի համաձայն ամբողջ պոչանքը տեղավորվում է հատուկ կաղապարների մեջ և այդ կաղապարներով է տեղադրվում հողի մեջ փորված փոսի մեջ: Դրանից հետո այն մեկուսացվում է, ինչը թույլ չի տալիս, որ մնացորդային մասերը ձուլվեն բնության մեջ կամ արտահոսքեր ունենան: Եվ հանքարդյունաբերողները, որոնք նոր հանքեր են բացում, պետք է աշխատեն այդ նոր տեխնոլոգիաներով, սակայն այդպես չէ»,– ասաց Ս. Ադամյանը:
Բնապահպանի տեղեկացմամբ այն հանքարդյունաբերողները, որոնք նոր են սկսում Հայաստանի հանքերը շահագործելով զբաղվել, չեն ցանկանում այս նորագույն մեթոդով աշխատել, քանի որ այն բավականին ծախսատար է:
Ստացվում է, որ բոլորն ուզում են երկրի ընդերքը փորելով գումար աշխատել, սակայն բոլորովին էլ շահագրգռված չեն լրացուցիչ գումարներ ծախսելու հարցում, որպեսզի այն անվտանգ դառնա թե՛ բնության և թե՛ հասարակության համար: Բնապահպանի տեղեկացմամբ` ամենաբարդ պոչամբարը Ախթալայի պոչամբարն է, որը գնալով այնքան է ընդլայնվել, որ հասել է անգամ խմելու ջրի պաշարներին:
«Այդ պոչամբարի ամբողջ երկայնքով գյուղի անասուններն են արածում, որը խայտառակություն է և անթույլատրելի: Բազմիցս խոսել ենք այս մասին, բազմիցս բարձրաձայնել ենք, սակայն սայլը այդպես էլ տեղից չի շարժվում: Մինչ օրս ոչ մի միջոցառում չի արվում այս իրավիճակը շտկելու և այդ թողտվությունը կասեցնելու համար»,– ասաց բնապահպանը:
Նա նաև նշեց, որ թեև բնապահպանները վաղուց են հանքերի այդչափ անփույթ և վայրագաբար շահագործումը դադարեցնելու ուղղությամբ պայքարում, բայց իրենց պայքարը ոչ մի արդյունքի այդպես էլ չի հանգեցնում: Հանքերի մոտակա գյուղերի բնակիչներն էլ, եթե սկզբում բնապահպանների պայքարը սրերով ու թրերով էին ընդունում, հիմա՝ հանքերը շահագործելուց հետո հասկանում են, որ շահագործողներն իրենց խաբել են:
«Թեղուտի հանքի շահագործումից առաջ Թեղուտ և Շնող գյուղերի բնակիչները սկզբում մեզ մեղադրում էին, թե մենք չենք ուզում, որ իրենք լավ ապրեն, իրենց մոտ աշխատատեղեր բացվեն: Հիմա, երբ հարցնում ենք գոհ եք կամ ինչպես եք ապրում, ասում են՝ նախկինում միայն աղքատ էինք, հիմա և՛ աղքատ ենք, և՛ թունավորված»,– ասաց Ս. Ադամյանը:
Խոսելով «Ամուլսարի» հանքավայրի շահագործման մասին, նա նշեց, որ մինչ օրս պետական կառույցների կողմից խորքային ուսումնասիրություն անգամ արված չէ, թե այդ հանքի շահագործումը արդյո՞ք չի վտանգի Ջերմուկի հանքային ջրերի պաշարին:
Բնապահպանի դիտարկմամբ, չկա նաև պաշտոնական հաշվարկ, թե հանքերի շահագործումից պետությանն ու երկրին պատճառված օգուտն ու վնասը որքան է կազմելու: Իսկ այն, որ հանքարդյունաբերության ոլորտը շարունակում է կառավարության համար գերակա ճյուղերից մեկը մնալ, ոչ միայն մտահոգիչ է, այլև՝ անհանգստացնող:
«Վաղուց ժամանակն է, չեղյալ հայտարարել այդ որոշումը և խորքային ուսումնասիրություն կատարել բնությանը պատճառած վնասի չափը պարզելու համար: Այդ ամենից հետո միայն հնարավոր կլինի մտածել հետագա քայլերի մասին: Հակառակ դեպքում հետևանքները կարող են ոչ միայն վտանգավոր, այլև՝ անդառնալի լինել»,– ասաց Ս. Ադամյանը:
Շարունակությունը` «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում