Պետական ինստիտուտների արժեզրկման ճանապարհը

Դեռևս քարոզարշավի օրերին ակնհայտ նկատվում էին ազդակներ, որոնք չնայած գալիս էին տարբեր տեղերից, բայց վերջնարդյունքում ենթադրում էի խորհրդարանի՝ որպես ինստիտուտի դերակատարության միտումնավոր արժեզրկում: Մի կողմից Նիկոլ Փաշինյանն էր քարոզարշավի ժամանակ հայտարարում, որ սրանք նախ վարչապետի ընտրություններ են, մյուս կողմից էլ քարոզարշավին մասնակցող ուժերից որոշները, կանխազգալով իրենց ձախողումը, նշում էին, որ սա ժամանակավոր խորհրդարան է: Ընդ որում, խորհրդարանի ժամանակավոր լինելու մասին խոսում էին ոչ միայն մասնակից ուժերից որոշները, այլև «հակահեղափոխական» ճամբարի խոսափողները:

Հիմա, երբ ընտրություններն ավարտվել են, խորհրդարանի կարճատևությունը գուժողների քանակը կտրուկ ավելացել է: Միաժամանակ իշխանություններն էլ թե՛ քարոզարշավի ընթացքում, թե՛ ընդհանրապես իրենց վարքով, մասնավորապես նախընտրական ցուցակի ցանկով ցույց տվեցին, որ խորհրդարանն առավելապես դիտարկում են որպես քաղաքական թիմի ներկայացուցիչներին տեղավորելու տեղ՝ հեղափոխության հաջողության ողջ բեռը դնելով կառավարության վրա: Մի քանի անգամ անձամբ Փաշինյանն է հայտարարել պրոֆեսիոնալների կառավարություն ունենալու մասին, միաժամանակ՝ հույսի, լավատեսության և ապագայի մասին խոստումները տալով հենց կառավարության արդյունավետ աշխատանքի կոնտեքստում: Միտումնավոր է սա արվել, թե ենթագիտակցորեն, դժվար է ասել: Բայց ստացվել է այնպես, որ թե՛ իշխանությունները, թե՛ հասարակությունը երկրում շոշափելի փոփոխությունների իրական սուբյեկտ տեսնում են գործադիրը:

Վերոնշյալից կարող ենք ենթադրել, որ Ազգային ժողովը, որպես քաղաքական համակարգի անկյունաքարային միավոր, այժմ ենթարկվում է համակողմանի հարվածների բոլոր ճամբարներից: Ընդ որում, ազնվության համար նշենք, որ ԱԺ–ի դերակատարության նվազեցումը նոր գործընթաց չէ, այն սկսվել է տարիներ առաջ և «բարեհաջող» կերպով հասել իր նպատակին՝ ԱԺ–ն դարձնելով կառավարության որոշումները դակող մարմին: Նախկինում պարզապես ԱԺ–ում ապահովվում էր նաև քաղաքական թեժ քննարկումների բաղադրիչը՝ օրվա ընդդիմության առկայության տեսքով: Այժմ, սակայն, նմանատիպ թեժություն ակնկալելն անհույս լավատեսություն կլինի: Հետևաբար ԱԺ–ին մնում է բավարարվել դակողի ֆունկցիաներով:

Խնդրի բարդությունն այն է, որ դե յուրե Հայաստանը խորհրդարանական կառավարման երկիր է, ինչից պետք է հետևեր խորհրդարանի քաղաքական կշռի գերակայում գործադիրի նկատմամբ: Սակայն ի սկզբանե խորհրդարանական մոդելի անցնելը՝ կուսակցական համակարգի չկայացվածության և ներկուսակցական դեմոկրատիայի մեխանիզմներ չունեցող կուսակցությունների պարագայում, հղի էր այն ոչ ներդաշնակ իրավիճակով, որի ականատեսն ենք հիմա: Փաստացի խորհրդարանական մոդելն այդպիսին է միայն դե յուրե: Խորհրդարանի լիազորությունները էականորեն չեն ավելացել, ավելին՝ սուպերվարչապետական լիազորությունների հաշվին այժմ ունենք խորհրդարանի հանդեպ գերակա՝ վարչապետի ու կառավարության առկայություն: 

Այս իմաստով նոր խորհրդարանն իրոք անելիքներ ունի: Բնական է, որ տնտեսական փոփոխությունների քաշող ուժը, այսպես, թե այնպես, կառավարությունն է լինելու: Բայց քաղաքական համակարգի, կառավարման մոդելի, Ընտրական օրենսգրքի վերանայման հարցերում ԱԺ–ն ունի բավական շատ անելիքներ: Մնում է միայն, որ ԱԺ–ում իշխող ուժի ներսում գտնվի այդ կամքը՝ եթե ոչ հակադրվելու կառավարությանը, եթե ոչ նրան հակակշիռ դառնալու, գոնե սեփական օրակարգն ունենալու: Այլապես թե՛ գործող մոդելը, որն ինքնին ենթադրում է խորհրդարանի ստորադասում, թե՛ իշխանության մոտեցումը և թե՛ ընդդիմադիր ճամբարում դիրքավորված ուժերի՝ խորհրդարանի ժամանակավորության մասին փաստարկները կարող են դառնալ Ազգային ժողովի՝ որպես պետական կառավարման կարևորագույն ինստիտուտի արժեզրկման գործընթացի «հաջող» շարունակությունը: