«Ստացվում է՝ ժամանակավոր ինչ-որ լուծում են գտել, բայց երկարաժամկետ պլանի ոչ մի կանխատեսում ու ոչ մի քայլ չի իրականացվել». «Փաստ»
Interview«Փաստ» օրաթերթը գրում է
Հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին նախագիծը, որով նախատեսվում է վերանայել գույքահարկի համակարգը, արդեն ընդունվել է խորհրդարանի կողմից: Աուդիտորների պալատի նախագահ Նաիրի Սարգսյանի հետ զրույցում անդրադարձել ենք խնդրահարույց համարվող նախագծին, խոսել նաև տնտեսական հակաճգնաժամային միջոցառումների մասին: Նաիրի Սարգսյանի համոզմամբ՝ գույքահարկի վերաբերյալ փոփոխությունը այս պահին առնվազն չպետք է նախաձեռնվեր:
«Հայաստանի տնտեսությունն այժմ ճգնաժամի մեջ է: Առհասարակ, կանխատեսվում է, որ այդ ճգնաժամն աշխարհում մինչև հինգ տարի կշարունակվի, իսկ մենք չգիտենք, թե Հայաստանում տնտեսական ճգնաժամը այդ հինգ տարուց որքան ավելի կտևի, քանի որ եթե անգամ աշխարհում տնտեսությունը վերականգնվի, Հայաստանի տնտեսության վերականգնման համար դեռ ժամանակ է հարկավոր:
Կա դասագրքային ճշմարտություն, ըստ որի՝ հակաճգնաժամային քաղաքականությունը կառավարությունները շատ դեպքերում իրականացնում են ֆիսկալ քաղաքականության միջոցով: Ֆիսկալ քաղաքականությունը ենթադրում է հարկադրույքների նվազեցում կամ պետական գնումների ավելացում:
Չգիտեմ, թե ինչ անուն կարելի է տալ այն երևույթին, երբ անգործության մատնված կառավարությունները չեն անում այս քայլերը և, առհասարակ, ոչինչ չեն անում ու այդ ամենին զուգահեռ նաև հարկադրույք են ավելացնում:
Տնտեսական ճգնաժամի ժամանակ չի կարելի մարդկանց ուսերին հարկերի տեսքով բեռ ավելացնել, քանի որ սպառողները նաև բացասական սպասումներ ունեն: Անգամ հագուստ չեն գնում. եթե դուրս գանք փողոց, կտեսնենք, որ ոչ մի սպառում չի կատարվում: Գումարները խնայում են, որովհետև չգիտեն, թե ինչ է լինելու իրենց հետ: Ու այս պայմաններում գույքահարկ բարձրացնելն անթույլատրելի և անընդունելի է»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասաց Ն. Սարգսյանը:
Վերջինս անհասկանալի է համարում նաև վերոնշյալ փոփոխության նպատակները, մյուս կողմից՝ ընդգծում հնարավոր իրական խնդրի մասին:
«Առհասարակ նպատակները սահմանելուց պետք է հասկանալ, թե ինչ հարց ենք կարգավորելու դրանով: Այսինքն, հարկի բարձրացումն ի՞նչ խնդիրներ է լուծելու և ի՞նչ հնարավոր բացասական հետևանքներ կարող է թողնել: Սկզբից հայտարարվում էր, որ նպատակը դղյակների գույքահարկն ավելացնելն է: Բայց նշվածի համար կա հակադարձ ու պարզ պատասխան՝ այդ դղյակների համար շքեղության հարկ ներդրեք:
Արդար նպատակ չէ դղյակի սեփականատեր հանդիսացող 100, 200, 300 անձանց փոխարեն հարկային բեռ ավելացնել բնակչության վրա, որի մեկ երրորդն աղքատ է կամ աղքատության շեմին է: Ասում են՝ ԱՄՆ-ում, Անգլիայում ու Ճապոնիայում ՀՆԱ-ի մեջ համապատասխանաբար 2, 7 տոկոս, 1,4 և 1,9 տոկոս է գույքահարկի տեսակարար կշիռը: Մյուս հակադարձումը՝ իսկ որքա՞ն են այդ երկրներում նվազագույն, միջին աշխատավարձերը, չաշխատող մարդկանց համար սոցիալական աջակցության գումարի չափը:
Հաջորդը՝ ասում են այդ փոփոխությամբ եկամուտների արդար վերաբաշխում ենք իրականացնում: Մենք երկու տարի առաջ կռիվ էինք անում՝ ասելով՝ եկամտային հարկը պրոգրեսիվ համակարգից մի տեղափոխեք հարկման համահարթ համակարգ: Հիմա էլ ասում են՝ գույքահարկով փորձում ենք պրոգրեսիվություն հաղորդել եկամուտներին, որպեսզի սոցիալական արդարությունը վերականգնեն: Սոցիալական արդարությունը շատ եկամուտ ստացած անձանց հաշվին ավելի ցածր եկամուտ ունեցող անձանց օգտին եկամուտների վերաբաշխում է նշանակում:
Շեշտում եմ՝ եկամուտների վերաբաշխում, իսկ իրենք ի՞նչ են անում»,-ասաց նա՝ այս համատեքստում հիշելով ու մեջբերելով իշխող մեծամասնության պատգամավորներից մեկի դիտարկումը, որով առաջարկում էր մարդկանց՝
Կենտրոնի տները վաճառել, գնալ ու ավելի համեստ բնակարաններ գնել: «Իրենց պատկերացրած սոցիալական արդարությունը հետևյալն է. Կենտրոնի հնաբնակների հաշվին նորաթուխ հարստացածների օգտին սեփականության վերաբաշխում անել:
Սա սոցիալական արդարության վերականգնում չէ, սա նշանակում է ընդամենը մարդկանց տարհանել, հարկային բեռի տակ մտցնել, որ որոշ հավակնություններ ունեցող մարդիկ կարողանան Կենտրոնում բնակարան ձեռք բերել»,-հավելեց մեր զրուցակիցը: Անդրադառնալով հակաճգնաժամային միջոցառումներին՝ Ն. Սարգսյանը հիշեցրեց իրենց ավելի վաղ արված առաջարկները.
«Երբ սկսվեց առողջապահական ճգնաժամը, խորացավ նաև տնտեսականը, ասում էինք՝ հարկային արձակուրդ տրամադրեք և ավելացրեք պետական գնումների ծավալը: Միևնույն ժամանակ, ասում էինք, որ հասկանում ենք՝ պետական բյուջեն սուղ է: Չէինք ասում՝ հարկադրույք նվազեցրեք կամ հարկերից ազատեք, այլ հարկային արձակուրդ տրամադրելու հետևյալ առաջարկն էինք արել.
2020 թվականի շահութահարկը, որը պետք է վճարվեր մինչև 2020 թ. ապրիլի 20-ը, 2019 թ.-ի արդյունքն է, և եթե 2019 թ.-ին մարդիկ շահույթով են աշխատել, հիմա գումար չունեն և չեն կարող այդ հարկային բեռը սպասարկել:
Եվ սա հաշվի առնելով՝ ասում էինք՝ 6 ամսով հարկային արձակուրդ տրամադրեք, նախորդ տարվա շահութահարկից առաջացող կանխավճարներից նույնպես առնվազն վեց ամսով հարկային արձակուրդ տրամադրեք, բիզնեսին մի խեղդեք, թողեք շնչի:
Սկզբից չլսեցին, որոշեցին վարկային տեսքով աջակցություն տրամադրել, բայց այդ վարկերը տրամադրվեցին շատ փնթի ձևով, որովհետև շատ մարդիկ չկարողացան օգտվել, շատերն էլ օգտվեցին բավականին ուշացած, ինչի հետևանքով օրենքով սահմանված ժամկետից ուշ վճարում կատարելու համար տույժեր եկան:
Այսինքն, լրացուցիչ բեռի տակ ընկան: Ստացվում է՝ ոչ թե օգնեցինք մարդկանց, որ իրենց բիզնեսը կարողանան փրկել, այլ խրախուսեցինք, որ լրացուցիչ տույժեր վճարեն»: Նա շեշտեց, որ ավելի ուշ կառավարությունը տույժերի դրույքաչափերը նվազեցրեց.
«Օրեր առաջ էլ ընդունեցին վերոնշյալ առաջարկը. ընդունվեց այն նախագիծը, ըստ որի, շահութահարկ վճարողները կազատվեն 2020 թ.-ի երկրորդ եռամսյակի համար շահութահարկի կանխավճարներ կատարելու պարտավորությունից: Բացի այդ, նաև որոշեցին, որ 2020 թվականի երրորդ և չորրորդ եռամսյակների կանխավճարները կկատարվեն նախորդ եռամսյակի շրջանառության 2 տոկոսի չափով: Այս քայլը դրական, բայց ուշացած եմ գնահատում:
Պետք էր ժամանակին լսել: Եթե հիմա հայտարարում ու ասում ենք՝ գույքահարկի առումով ևս սխալ քայլ է արվում, չի բացառվում, որ միայն երեք ամիս հետո հասկանան, որ մենք ճիշտ էինք, երբ ասում էինք՝ սխալ եք անում»:
Խոսելով մյուս քայլերի մասին՝ Ն. Սարգսյանն այս պահի դրությամբ դրանք որպես ֆինանսական միջոցների վատնում է գնահատում:
«Դրանք, մեծ հաշվով, նպատակային չեն: Բանկերի միջոցով են տրամադրվել այդ վարկային միջոցները: Բանկերը գնահատում են իրենց ռիսկայնությունը՝ վարկավորելով միայն այն բիզնեսներին, որոնք վճարունակ էին և որոնք տնտեսական ճգնաժամի պայմաններում գործելու հնարավորություն ունեն ու վարկերը կարող են սպասարկել:
Իսկ այն բիզնեսները, որոնք հնարավորություններ չունեն, ճգնաժամի տեսանկյունից ավելի խոցելի են և ավելի շատ են տուժել, այդ վարկային միջոցները նրանց համար այդպես էլ հասանելի չեն դառնում:
Եվ, ըստ էության, տնտեսությունը սրանից չի փրկվում: Պարզապես հիմա ցայտնոտային իրավիճակ է. կառավարությունը մի քայլ է անում, ապա հաջորդը, բայց հետո շտկում է արածը: Այս ամենը բավականին չկազմակերպված ու ոչ թիրախային է:
Պարզապես պետք է փրկել բիզնեսը, որ հետագայում ավելի խորը սոցիալական ճգնաժամի առաջ չկանգնենք:
Իսկ եթե այսօր տնտեսական ուղղվածությունը բարձիթողի վիճակում թողնենք և շեշտը դնենք սոցիալական ուղղվածության վրա, վաղը, մյուս օրը, որպես պետություն, չենք կարողանալու սպասարկել այդ սոցիալական բեռը: Հիմա պետք է քայլեր ձեռնարկել, միջազգային կազմակերպություններից, այլ պետություններից պարտքեր ներգրավել, գնումների ծավալը, տնտեսության ակտիվությունն ավելացնել, որ փորձենք տնտեսության այդ անկումը որոշակի չափով մեղմել»,-ասաց նա՝ հավելելով, որ խնդիրները երկարաժամկետ կտրվածքով լուծելու հարց պետք է դրվի:
«Շատ կարևոր է սոցիալական բաղադրիչը, շատ կարևոր է գործազուրկ կամ աշխատանքը կորցրած մարդկանց որոշակի չափով խրախուսելը, բայց եթե ավելի խորը վերլուծենք ու ավելի երկարաժամկետ պլանի մեջ դիտարկենք՝ սա ուղղակի գումարների վատնում է, որովհետև այդ սոցիալական բեռը սպասարկողը հիմնականում բիզնեսն է. երբ թույլ ենք տալիս, որ մարդիկ իրենց աշխատակիցներին աշխատանքից հեռացնեն ու երկու ամիս 68 հազար դրամ ենք վճարում, դա, ընդհանուր առմամբ, հարցի լուծում չէ: Ի վերջո, մեր բյուջեն անսահմանափակ հնարավորություններ չունի:
Գալու է օրը, որ այն սպառվելու է: Մեր բյուջեն սնուցողը հարկն է, հիմա տնտեսությունը կանգնած է կաթվածահար վիճակում, ու ոչ ոք հարկ չի վճարում, որովհետև չունի այդ հնարավորությունը: Եվ երբ սուղ միջոցներից 68 հազար դրամ ենք վճարում աշխատանք կորցրած անձանց, մի կողմից էլ հարկ չենք հավաքագրում, մյուս կողմից՝ նաև պարտքեր չենք ներգրավում, ապա շատ կարճ ժամանակահատվածում բյուջեում դատարկություն է առաջանալու:
Ստացվում է՝ օրինակ՝ 68 հազար դրամները բաժանելով՝ ժամանակավոր ինչ-որ լուծում ենք գտել, բայց երկարաժամկետ պլանի ոչ մի կանխատեսում ու ոչ մի քայլ չի իրականացվել»,-եզրափակեց մեր զրուցակիցը:
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
