«Հայաստանում ժողովրդավարությունը գնդակահարվել է Նիկոլ Փաշինյանի իշխանության կողմից ու արդեն իսկ խորը թաղված է». «Փաստ»
Interview
«Փաստ» օրաթերթը գրում է
Երբ վարչապետի պաշտոնն օկուպացրած անձը ոստիկանությանը և իրավապահ մարմիններին կոնկրետ անձանց նկատմամբ կոնկրետ քրեադատավարական գործողություններ իրականացնելու հրահանգներ է տալիս, ապա գործ ունենք առերևույթ հանցագործության մի քանի դեպքերի հետ: «Փաստի» հետ զրույցում նման կարծիք հայտնեց սահմանադրագետ Վահե Գրիգորյանը, որի հետ զրույցում անդրադարձել ենք իրավապահ ու դատական համակարգերում առկա ներկայիս իրավիճակին:
«Վարչապետի պաշտոնը զբաղեցնող անձը փորձում է ուղղորդել նախաքննական մարմիններին, ոստիկանությանը, տալիս է կոնկրետ հրահանգներ ու կոչ է անում ձերբակալել կամ կալանավորել տարբեր անձանց ու քաղաքական գործիչների: Վարչապետի պաշտոնը զբաղեցնող անձն անցնում է վարչապետի լիազորությունների սահմանները, իսկ քրեադատավարական գործողություններն իրականացվում են ոչ թե օրենքի պահպանմամբ, այլ, ընդհակառակը, Քրեական դատավարության օրենսգրքի, նաև Սահմանադրության ոտնահարմամբ ու անձի արժանապատվությունը նսեմացնելու միջոցով: Նախ՝ վարչապետը որևէ օրենքով նախաքննական մարմնին ու անգամ ոստիկանությանը ցուցումներ տալու որևէ լիազորություն չունի: Մինչդեռ այդ անձը փորձում է բոլոր հնարավոր ճանապարհներով հասնել իր նպատակին՝ խախտելով բոլոր հնարավոր նորմատիվ իրավական ակտերն ու Սահմանադրությունը: Այս ճանապարհով, այս ռեպրեսիվ միջոցների օգտագործմամբ փորձում է իր դեմ առկա համազգային պահանջի դադարեցմանն ու կասեցմանը հասնել: Մենք ականատես ենք լինում, թե ինչպես են քաղաքական գործիչներին ու տարբեր անհատների հրավիրում ոստիկանություն, նախաքննական մարմիններ, տեսանկարահանում են, ու նրանց նկատմամբ ցուցադրաբար բռնություն է իրականացվում: Այս ամենն ամբողջությամբ հակասում է թե՛ ՀՀ Սահմանադրությանը, թե՛ Քրեական դատավարության օրենսգրքին, թե՛ մարդու իրավունքների պաշտպանության վերաբերյալ կայացված միջազգային իրավական ակտերին և ՄԻԵԴ-ի վճիռներին: Այսպես փորձում են հասնել դավաճանի հրաժարականի համազգային պահանջի չեղարկմանն ու կասեցմանը»,-ասաց Վ. Գրիգորյանը:
Սահմանադրագետը հիշեցրեց, որ, ամեն դեպքում, նաև վերջին շրջանում դատարանների կողմից ձերբակալությունները ճանաչվեցին ոչ իրավաչափ, իսկ կալանավորման միջնորդությունները չբավարարվեցին. «Ինչ վերաբերում է կոնկրետ ապօրինի հրամաններին, ապա արարքը, որը տեսնում են նմանատիպ հրամաններ տալու մեջ, ամբողջությամբ բավարարում է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 309-րդ հոդվածով նկարագրված հանցակազմին: Այս խմբակի հեռացումից հետո հետագայում նրանք անպայման պետք է ենթարկվեն պատասխանատվության նաև նշված հոդվածով արգելված արարքներ կատարելու համար, թեև նրանց նկատմամբ հարուցվելիք քրեական գործերի հիմքերը վաղուց են առկա, հիմա ուղղակի դրվագներն են ավելանում: Ընդամենը փոխվում են այն օբյեկտները, որոնց նկատմամբ հանցավոր ոտնձգություններ են կատարվում»:
Վահե Գրիգորյանը շեշտեց, որ բոլոր պետական ինստիտուտները հեղինակազրկելու նպատակ կա. «Վարչապետի պաշտոնն օկուպացրած անձի ողջ գործունեությունն ուղղված է եղել պետական ինստիտուտների հեղինակազրկմանը: Մենք սկզբում տեսանք, թե ինչպես նախ՝ Սահմանադրական դատարանը, հետո ամբողջ դատական համակարգը հայտնվեցին թիրախում: Հաջորդը ոստիկանությունն էր, իսկ հիմա արդեն նախաքննական մարմինների հերթն է հասել, թեև որոշ դրվագներով մինչ այս նրանք մասամբ արդեն իսկ հեղինակազրկվել էին: Նպատակը ոչ միայն հեղինակազրկումն ու վերոնշյալ համազգային պահանջի կասեցումն է, այլև իրեն գելխեղդ հռչակած անձի հոգու ինքնաբավարարումն է, ինչպես նաև գելխեղդի սեփական իլյուզիաների ռեալիզացիան»:
Նա նշեց, որ դատական համակարգի ներկայացուցիչների մեծագույն մասը, չնայած անտանելի ճնշումների առկայությանը, շարունակում է պահպանել Հայաստանի Սահմանադրությամբ հռչակված օրինականության ու բոլորի՝ օրենքի առաջ հավասար լինելու սկզբունքը. «Հայաստանում մեծամասամբ կա անկախ դատական համակարգ: Դատավորների մեծամասնությունն իր մասնագիտական պրոֆեսիոնալիզմն է ցույց տալիս, իսկ վարչապետի պաշտոնն օկուպացրած անձը ոչ մի պարագայում չի ցանկանում ընկալել, որ այս ձերբակալությունները կամ կալանավորման միջնորդություններն ամբողջությամբ ապօրինի են: Իհարկե, ռեժիմի կողմից փորձ է արվում դատական համակարգը ևս դարձնել խամաճիկային: Մենք տեսնում ենք, որ փորձ են անում ստեղծել ինչ-որ նոր դատարաններ՝ հակակոռուպցիոն, խափանման միջոցների քննման և այլ դատարաններ: Այս ամենը դատական համակարգը գործադիրին ենթակա դարձնելու հանցավոր փորձ է, բայց դատական համակարգը դեռ շարունակում է արդյունավետ պայքար մղել իր լիիրավ անկախության, օրինականության ու Սահմանադրության ոգու և տառի պահպանման համար: Դատական համակարգը շարունակում է ամուր մնալ»:
Վահե Գրիգորյանը նշեց, որ դեռ 2020 թ. նոյեմբերին դատավորները ցույց տվեցին իրենց մասնագիտական պրոֆեսիոնալիզմը՝ կապված նաև այդ ընթացքում ձերբակալությունները ոչ իրավաչափ ճանաչելու, ինչպես նաև հավաքների և խոսքի ազատության արգելքը վերացնելու հետ. «Բայց դատական համակարգի նկատմամբ ճնշումները դրանից հետո ավելի են շատացել, քանի որ վաչապետի պաշտոնն օկուպացրած անձը և նրա թիմը չեն կարողանում հանդուրժել, որ Հայաստանում դեռևս մնացել է մեկ պետական ինստիտուցիոնալ մարմին, որն առաջնորդվում է ոչ թե ինչ-որ անձի կամ գելխեղդի քմահաճույքով, այլև օրինականությամբ ու Սահմանադրությամբ, որոնք այնքան խորթ են այս օկուպացիոն ռեժիմին»:
Ինչ վերաբերում է իրավապահ մյուս մարմիններին, մեր զրուցակիցը նշեց. «Ակնհայտ ապօրինի հրամաններ կատարելը ենթադրում է պատասխանատվություն նաև այն անձանց համար, որոնք, գիտակցելով և տեսնելով այդ հրամանների ակնհայտ ապօրինի լինելը, ամեն դեպքում կատարել են դրանք: «Ես աշխատող եմ, ընդամենը հրաման եմ կատարել» ասվածը չի ազատում պատասխանատվությունից: Ընդ որում՝ սա ոչ թե իմ անձնական կարծիքն է, այլ ամրագրված է թե՛ ՄԻԵԴ-ի վճռով, թե՛ ՀՀ օրենսդրությամբ: Եթե ոստիկաններն անհամաչափ բռնի ուժ կիրառելով, փախչել չփորձող քաղաքացուն ձեռնաշղթաներով ու ծնկի բերելու միջոցով օպերատիվ- հետախուզական կամ քրեադատավարական գործողություններ են իրականացնում, ապա իրավապահ մարմինները կատարում են ակնհայտ ապօրինի հրամաններ: ՀՀ Սահմանադրության 3-րդ հոդվածի առաջին մասով հստակ ամրագրվել է, որ Հայաստանի Հանրապետությունում մարդը բարձրագույն արժեք է, մարդու անօտարելի արժանապատվությունն իր իրավունքների և ազատությունների անքակտելի հիմքն է: Մարդու և քաղաքացու հիմնարար իրավունքները և ազատությունները հարգելն ու դրանց պաշտպանությունը տվյալ դեպքում պետական իշխանության պարտականությունն է:
Եթե նրանք երբևիցե կարդային Սահմանադրությունը և ընկալեին նրա ողջ էությունը, ապա իրենց թույլ չէին տա այնպիսի արարքներ, որոնք հակասում են նշվածին: Եթե անձը մասնակցում է հավաքի կամ կասկածվում է որևիցե հանցանքի կատարման մեջ, դա դեռ նրա արժանապատվությունը ոտնահարելու ու նրան նսեմացնելու հիմք չի տալիս: Գոյություն ունի անմեղության կանխավարկած, օրինականության սկզբունք: Ոչ մի օրենքով ու նորմատիվ իրավական ակտով որևիցե պետական մարմին անձի արժանապատվությունը նսեմացնելու իրավունք չունի. բանը կարող է հասնել նաև խոշտանգման, ինչն իրավական համակարգի վերջնական խայտառակումը կլինի: Մենք պարզապես գործ ունենք այս ռեժիմի հերթական ապօրինությունների հետ, որոնք, ցավոք սրտի, կարծես օրինաչափ են դարձել այս իշխանության գործունեության յուրաքանչյուր տեսակի ու ոլորտի համար»:
Անդրադառնալով ժողովրդավարության սկզբունքներին՝ Վահե Գրիգորյանն ընդգծեց. «Հայաստանը հիմա բնութագրել որպես ժողովրդավարական երկիր՝ նույնն է, ինչ Հյուսիսային Կորեան բնութագրենք որպես մարդու իրավունքների պաշտպանության միջազգային բաստիոն: Այս մասշտաբի ու ծավալով բռնաճնշումները, որոնք իրականացվում են քաղաքական, հասարակական գործիչների և առհասարակ ընդդիմադիր անհատների հանդեպ, ուղղակի մի բանի մասին են վկայում. Հայաստանում ժողովրդավարությունը գնդակահարվել է Նիկոլ Փաշինյանի իշխանության կողմից ու արդեն իսկ խորը թաղված է: Այն վերակենդանացնելը չափազանց բարդ կլինի, եթե ոչ անհնարին: Մենք ապրում ենք մի երկրում, որտեղ արգելվում է բեմադրել մի ներկայացում, որովհետև այն գուցեև վիրավորում է վարչապետի պաշտոնն օկուպացրած անձի գոյություն չունեցող պատիվն ու արժանապատվությունը: Մենք ապրում ենք մի երկրում, որի ղեկավարը բարեկամության քարոզ է անում պետության բնակիչներին բնաջնջել փորձող թշնամու հետ»:
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
