Մանդարին՝ «հրամաններ տվող» «պաշտոնյա» ցիտրուսը․ «Փաստ»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է

Մանդարինը (ֆրանսերեն՝ mandarine, իսպաներեն՝ mandarin) սապատազգիների ընտանիքի մշտադալար բույս է։ Ըստ որոշ հետազոտողների, մանդարինի բոլոր ձևերը պատկանում են մեկ տեսակի՝ սովորական մանդարինի տեսակին, իսկ մյուսները առանձնացնում են դրա մինչև 13 տեսակ։ Շատերի համար Նոր տարին ասոցացվում է առաջին հերթին մանդարինի հետ: Էլ ի՞նչ Ամանոր առանց մանդարինի: Մանդարիններ՝ տոնածառի տակ, մանդարիններ՝ մանկական նվերներում, մանդարիններ՝ տոնական սեղանին... Այդ անուշահոտ ցիտրուսն օգնում է ձգել կազմվածքն ու հոգ տանել առողջության մասին արձակուրդների ժամանակ։ Չինացիները հրաշալի ավանդույթ ունեն: Ամանորին այցելության գնալիս նրանք իրենց հետ տանում են երկու մանդարին, իսկ դուրս գալիս վերցնում են ուրիշ երկու մանդարին:

Այս ավանդույթը սկիզբ է առել դեռ մեր թվարկությունից առաջ: Ներկայում մանդարինը ակտիվորեն մշակվում է Միջերկրածովյան երկրներում, Կովկասում և, իհարկե, Ասիայում, հատկապես Հարավարևել յան Ասիայում, որը համարվում է այդ մանր ցիտրուսային մրգի ծննդավայրը: Ներկայում վայրի մանդարիններ կարելի է գտնել Հնդկաստանի հյուսիսում: 3 հազարամյակների ընթացքում այդ պտուղը մշակվել է Չինաստանում և Ճապոնիայում: 1178 թվականին գրված չինական փաստաթղթերից մեկում նկարագրված է մանդարինի 27 տեսակ: Պտղի չինական անունը մանդարին է, ինչը հեշտ է բացատրել: Պտղի գինն այնքան բարձր է եղել, որ այն հասանելի էր միայն շատ հարուստ չինացիներին: Մանդարինի անվանման վարկածներից մեկը հետևյալն է. մի քանի դար առաջ պորտուգալացիները, որոնք տնտեսական հարաբերություններ էին զարգացնում ֆեոդալական Չինաստանի հետ, սկսել են չինացի բարձրաստիճաններին mantri անվանել, ինչը սանսկրիտում նշանակում է «պաշտոնյա»:

Ավելի ուշ բառը վերափոխվել է mandarin-ի, որը համահունչ է ռոմանական mandar բառին, ինչը նշանակում է «հրամաններ տալ»: Եվրոպայում մանդարին հայտնվել է բավականին ուշ՝ 16-րդ դարում: Ենթադրվում է, որ առաջին մանդարինը Իտալ իայում հայտնվել է 1840 թվականին: Մեկ այլ լեգենդի համաձայն, մանդարինի ծառերը Եվրոպայում հայտնվել են 19-րդ դարում որպես Նապոլեոնին նվեր: Մանդարինի տարբեր տեսակների համն ու գույնը տարբեր են: Տարբեր են մրգերի երանգները, դրանց մեջ կորիզների առկայությունը կամ բացակայությունը, հյութեղ կամ չորացրած, ծակոտկեն կամ հարթ կեղևները, թթու կամ քաղցր համը և այլն, քանի որ ներկայում կան այդ ցիտրուսային մրգի հարյուրից ավելի տեսակներ: Այնուամենայնիվ, տարբերում են մանդարինի տեսակների 3 խումբ:

Դրանցից երկուսը ջերմասեր են, իսկ երրորդ խումբը ցրտակայուն ճապոնական սաթսումն է՝ դեղնավուն նարնջի կեղևով և առանց կորիզների: Բայց սուպերմարկետներում մարդիկ հաճախ ոչ թե մանդարիններ են գտնում, այլ դրանց հիբրիդները, օրինակ ՝ հյութալի և քաղցր կլեմենտինները, որոնք ստացվում են մանդարինի հետ նարինջի խաչասերումից, կամ էլ՝ տանժերինները, որոնք էլ ստացվում են գրեյֆրուտի հետ խաչասերումից և ունեն բարակ, լավ տարանջատվող կեղև: Մանդարինի ոչ միայն պտղամիսն է օգտակար, այլ նաև կեղևը: Պարզվում է, որ այդ ցիտրուսի կեղևը պարունակում է հակաօքսիդանտներ: Իսկ մանդարինի շերտերը բաժանող սպիտակ մանրաթելերը պարունակում են ֆլավոնոիդ նոբիլետին, որն ունի հզոր հակաբորբոքային ազդեցություն և պաշտպանում է օրգանիզմը սկլերոզից, շաքարախտից և ճարպակալումից:

ԿԱՄՈ ԽԱՉԻԿՅԱՆ

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում