«Խելացի էր, զուսպ, ընկերասեր, միայնակ չթողեց իր զինակից ընկերներին». Հայկ Անտոնյանն անմահացել է հոկտեմբերի 12-ին Ջուվառլու բնակավայրում, տուն «վերադարձել»... մեկ տարի երկու ամիս անց. «Փաստ»
Interview
«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
«Շատ խելոք, խելացի, նրբանկատ երեխա էր: Երբեք ոչ մեկին չի նեղացրել: 2015 թ.-ին Հայկը 13 տարեկան էր, երբ ամուսինս հանկարծամահ եղավ: Երկու եղբայր շատ ընկճվեցին, բայց երբ ես էի լալիս, Հայկը կանգնում էր իմ առջև ու ասում՝ մա՛մ, մի լացի: Չէր սիրում ինձ նեղված ու ընկճված տեսնել: Շատ կապված էր հայրիկի հետ, բնական է՝ ինձ հետ էլ: Ձեռքս բռնած է քնել, ամեն տեղ հետս գալիս էր: Մեծ տղաս այդպիսին չէր: Հայրիկը քահանա էր, Շիրակի թեմում էր ծառայում, լինում էր այնպես, որ ինքն այնտեղ էր լինում, մենք՝ Երևանում: Հենց հայրիկը տուն էր մտնում, Հայկը կողքից այն կողմ չէր գնում: Երբ հայրիկն ասում էր՝ ո՞վ է ինձ հետ խանութ գալիս, առաջինը Հայկն էր վազում՝ պա՛պ, ես: Երբ ինձ համար նվեր էին գնում, ուրախությունը կարծես կրկնապատկված լիներ՝ մա՛մ, տես, թե ես ու պապան քեզ ինչ նվեր ենք գնել: Սիրում էր ինչ-որ բան նվիրել ինձ ու պարտադիր պետք է հարցներ՝ մա՛մ, ճիշտն ասա, քեզ դո՞ւր է եկել»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասում է տիկին Մարինեն՝ Հայկի մայրիկը:
2019 թ.-ի հուլիսի 25-ին տիկին Մարինեի ավագ որդին է մեկնում ծառայության: «Մինչև Հայկի բանակ զորակոչվելը մեկ տարի երկուսով ենք եղել: Այնքան ուշադիր էր իմ նկատմամբ: Եթե զանգեի իրեն ու ասեի, որ խանութում եմ, տոպրակները ծանր են, կարո՞ղ է գալ, միանգամից արձագանքում էր՝ մա՛մ ջան, հինգ րոպե սպասի, վազելով կգամ: «Չէ, մի վազի, հանգիստ արի, կամ եթե հեռու ես, տուն կգնամ, ոչինչ»: Պարտադրում էր, որ իրեն սպասեմ: Հիմա, երբ ընկերները գալիս են Եռաբլուր, նստում ենք, զրուցում, պատմում են. «Երբ զանգում էիք, ամեն ինչ թողնում էր ու շնչակտուր վազում ձեզ մոտ»»: Դպրոցում Հայկը լավ է սովորել: «Շատ էր սիրում «Մաթեմատիկա», «Պատմություն», «Հայ եկեղեցու պատմություն» առարկաները: Իննամյա դպրոցն ավարտելուց հետո մաթեմատիկայի և անգլերենի քննություններ հանձնեց և ընդունվեց «Հերացի» ավագ դպրոց: Մաթեմատիկա շատ էր սիրում, գալիս էր ինձ մոտ, արագ-արագ թվերն ասում՝ դե, գումարի, մա՛մ: Իր արագության հետ չէի հասցնում: «Մամ, ես ասե՞մ պատասխանը»:
Շատ արագ լուծում էր վարժությունները: Տղաներիս միշտ հիշեցնում էի, թե որքան էր իրենց հայրիկն ուզում, որ լավ սովորեն. «Պետք է լավ սովորեք, ընդունվեք համալսարան, որ ձեր հայրիկը հպարտանա ձեզանով»: Եղբայրն անվճար ընդունվեց Երևանի պետական համալսարան: Երբ նա բանակում էր, հերթը Հայկինն էր: Ընկերներն անընդհատ իրեն կանչում էին, ինչ-որ տեղ պետք է գնար, ես էլ մյուս կողմից խնդրում էի լավ պարապել, որ ընդունվի, անգամ կատակում էի՝ որ չընդունվես, խայտառակ ենք լինելու: Իր ուսուցչուհին ինձ միշտ ասում էր՝ Հայկը շատ խելացի է: Քննություններին էր պատրաստվում, ընկերներով հավաքվելու էին ամառանոցում, Հայկին ասացի, որ այդ անգամ չգնա: Ընկերները եկան, ինձ խնդրեցին, որ թույլ տամ, որ Հայկն էլ իրենց միանա: Իսկ տղաս էլ ասաց՝ մա՛մ, տետրերս վերցնում եմ, այնտեղ պարապելու եմ: Հետո նկար է ուղարկում, որ մինչ տղաները խորովածն են անում, ինքը պարապում է: Ընկերներն են պատմում. «Մարինե՛ քուրիկ, քանի որ քեզ խոստացել էր, պարապում էր»: Մեկնեց բանակ, քննությունների պատասխանները չգիտեր: Մի քանի օր անց զանգեցի և ասացի, որ ընդունվել է ԵՊՀ-ի մաթեմատիկայի և մեխանիկայի ֆակուլտետ, բայց, ավաղ, ուսանող լինել չհասցրեց»: Հայկը պարտադիր զինվորական ծառայության է զորակոչվում 2020 թ.-ի հուլիսի 17-ին: Մեկ ամիս եղել է Ասկերանում, հետո տեղափոխվել Արցախի պաշտպանության բանակի 8-րդ պաշտպանական շրջանի (ЦОР) զորամաս:
«Ավագ տղաս մեկ տարուց ավելի ծառայում էր այնտեղ, մտածեցի, որ երկուսով միասին կլինեն, ես էլ՝ ավելի հանգիստ: Երկու տղաներս էլ շատ պատրաստակամ մեկնել են ծառայության: Ասկերանում իրեն շատ լավ էր զգում, ես էի անհանգիստ, որ եղբորից հեռու է: Միշտ լավ է արտահայտվել, ասում էր. «Մա՛մ, բոլորն այնքան լավ են տրամադրված իմ նկատմամբ: Մի տղա Արցախից է, գեներալի տղա է, շատ լավ շփվում ենք»: Ես էլ իրեն միշտ ասում էի՝ դա նաև քեզանից է, դու այնքան լավն ես: Այնքան զուսպ ու խելոք երեխա էր: Օգոստոսի 17-ին պետք է լիներ իրենց երդմնակալության արարողությունը, պատրաստվել էի մեկնելուն: Բայց ամսի 15-ին զանգեց՝ մա՛մ, արարողությունը եղել է: Համավարակի շրջանն էր, ապահովությունից ելնելով՝ շուտ էին կազմակերպել: Երբ արդեն եղբոր մոտ էր, ոգևորվածությունն անսահման էր, միշտ զանգում էր՝ մա՛մ, Լյովն ինձ կերակրել է, քաղցրը տվել է: Շատ հանգիստ էի իրենց համար»: Սկսվեց 44-օրյա պատերազմը, որի մասնակից դարձան տիկին Մարինեի երկու որդիները:
«Սեպտեմբերի 27-ի առավոտյան ժամը ութին զանգահարեց մեծ տղաս, զարմացա: «Լյով ջան, ի՞նչ է եղել»: Երևի կարծել էր, որ պատերազմի լուրը լսել եմ: «Մա՛մ, չանհանգստանաս, թե՛ Հայկը, թե՛ ես ապահով տեղում ենք, գնում ենք զորավարժությունների, չզանգես, հենց հարմար լինի, կզանգեմ»: Մտքովս ոչ մի վատ բան չանցավ: Հետո զանգեց ամուսնուս քույրիկը՝ պատերազմ է»: Ավագ որդին զանգահարել է մայրիկին, հուսադրել՝ ամեն ինչ նորմալ է, ոչ մեկին չլսես: Նույն կերպ նաև Հայկն է տիկին Մարինեին հավաստիացրել, որ ամեն բան կարգին է: «Հայկը հրետանավոր էր, մեծ տղաս՝ հակաօդային պաշտպանությունում: Իրենք եղել են տարբեր հատվածներում, իրար չեն հանդիպել: Չնայած ինձ հակառակն էին ասում՝ միասին ենք, իրարից տեղյակ ենք, բայց ստել են ինձ: Ավելի անհանգստանում էի մեծ որդուս համար այն իմաստով, որ մեկ տարուց ավելի ծառայում էր, առաջնագիծ կտանեին, իսկ Հայկի համար հանգիստ էի, կարծում էի, որ երկու ամսվա ծառայողին չեն տանի առաջնագիծ: Հայկի հետ զրույցներից էլ չէի կասկածում որևէ բան: Հոկտեմբերի 10-ի զրույցի ժամանակ ասաց՝ մա՛մ, ամենալավն իմ տեղն է: Իր այդ բառերն ականջիս մեջ են: Այդ օրը երեք անգամ զանգահարել է: Վերջին զանգը գիշերը ժամը 21:38 րոպեին էր. «Մա՛մ ջան, ի՞նչ կա»: Արձագանքեցի, որ ամեն ինչ լավ է, ասաց՝ սաղ տոչնի ա, մա՛մ, ու հետո կտրուկ՝ լավ, մա՛մ, մեզ տեղափոխում են, և անջատեց հեռախոսը»:
Մայրիկը հիշում է Հայկի զանգերից ևս մեկը: «Զանգահարեց՝ մա՛մ, հեռուստացույցով չես լսե՞լ մեր մասին: Արձագանքեցի՝ չէ, Հա՛յկ ջան, ի՞նչ պիտի լսեի: «Չեմ պատմի, մամ, կլսես, թե ինչեր ենք արել»: Հետո ծառայակից ընկերներն ասացին, որ տղաներն ինչ-որ բարձունք են գրավել»: Ցորի տղաներն օրեր շարունակ թեժ կետերում են եղել՝ Վազգենաշեն, Հադրութ, Վարանդա, Ջրական, Արա լեռ: Անմահացել են հոկտեմբերի 12-ին Ջուվառլու կոչվող տեղամասում: Հայկի և նրա տասն ընկերների մարմինները թշնամին հայկական կողմին է փոխանցել 2021 թ. նոյեմբերի 2-ին: Դրանից մեկ ամիս անց Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցում տեղի է ունեցել տղաների հոգեհանգստյան արարողությունը: «Փրկված տղաներից մեկն էր պատմել մեծ տղայիս. «Լսեցի Հայկի ձայնը, որ «ախ» կանչեց, տեսանք՝ ոտքի վրա արյուն է, վիրակապեցինք, բայց Հայկն ինձ հետ չեկավ, հակառակ կողմ գնաց»: Երբ վերլուծում ենք դեպքերի ընթացքը, հասկանում ենք, որ ընկերների մոտ է գնացել: Ընկերասիրությունն իր ամենակարևոր հատկանիշներից է»: Ապրելու ուժի մասին:
«Նուբարաշենի Սրբոց Նահատակաց եկեղեցու քահանան՝ տեր Բարդուղիմեոսը, սկսեց մեզ աջակցել, 2021 թ.-ից ուխտագնացություններ կազմակերպեց: Միշտ աղոթում էինք երեխաների վերադարձի համար: Այդ հույսով և աղոթքով մեր տղաների ծնողների միջև կապը նաև ամրացավ: Բայց, ցավոք, «վերադարձն» այսպիսին եղավ: Մտածում էինք, որ նրանք էլի մեր աղոթքների շնորհիվ տուն հասան: Այնքան տղաներ կան, որ մինչ օրս անհետ կորած են: Գնում եմ Եռաբլուր և այնտեղ այն զգացողությունն ունեմ, որ Հայկն ինձ հետ է: Խոսում եմ իր հետ, կարծես իմ կողքին լինի: Ամեն կիրակի պարտադիր մասնակցում եմ պատարագի, դա էլ է ինձ հանգստացնում»:
Հ. Գ. - Հայկ Անտոնյանը հետմահու պարգևատրվել է «Մարտական խաչ» 2-րդ աստիճանի շքանշանով: Հուղարկավորված է Եռաբլուրում:
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
