Իսլամական տեռորիզմի համակարգային պատճառները

Analysis 11 January, 2015 21:45

Վերջին օրերին Փարիզում տեղի ունեցած դաժանագույն իրադարձությունները վկայում են այն մասին, որ կրոնական հողի վրա իրականացվող տեռորիստական ակտերը դեռևս չեն հեռացել համաշխարհային քաղաքական արենայից և լրջագույն գործոն են անգամ Եվրոպայի սրտում: Նշենք՝առաջին անգամը չէ, որ Փարիզը դառնում էր կրոնական ահաբեկչության թիրախ: Մինչ երգիծական ամսագրի վրա կատարված հարձակումը, վերջին խոշոր ակտը տեղի է ունեցել 1995 թվականին: Այդ ժամանակ ալժիրական «Ալ-Ջամաա» իսլամական տեռորիստական կազմակերպությունը երկրի մայրաքաղաքում իրականացրեց մի շարք պայթյուններ: Առաջին պայթյունը տեղի ունեցավ մայրաքաղաքի մետրոյում, որի արդյունքում զոհվեց 7 մարդ և ևս 84-ը վիրավորվեց: Երկրորդը՝ Ելիսեյան դաշտերում, որտեղ վիրավորվեց 17 մարդ: Երրորդն իրականացվեց Բաստիլիա հրապարակում գտնվող շուկայում: Եվ այսպես, չխորանալով հարձակման մանրամասների մեջ, համաձայնենք, որ դրա առիթը Մուհամադ մարգարեի ծաղրանկարներն են, իսկ պատճառները թերևս ավելի խորն են՝ մասնավորապես Կենտրոնական Եվրոպայում Իսլամական էքստրեմիստական տարրի ներկայության ապահովման միտումը: Մի շարք վերլուծաբաններ շրջանառության մեջ են պահում այն տեսակետները, թե սա «Իսլամական ռևանշիզմի» ակնհայտ դրսևորում է կամ Իսլամը առհասարակ վտանգավոր երևույթ չէ, իսկ շարքային խաղաղասեր մուսուլմաններին չպետք է շփոթել ծայրահեղական մոլեռանդների հետ: Բնականաբար, աշխարհում ապրող շուրջ 1 միլիարդ 500 միլիոն մուսուլմաններին տեղին չէ դիտարկել որպես միջազգային տեռորիզմի աղբյուր, բայց պատմա-կրոնագիտական ուսումնասիրությունները փաստում են, որ Իսլամը` որպես համակարգ, օժտված է բնական ծայրահեղականությամբ: Պատճառն այդ կրոնի ի սկզբանե քաղաքականացումն է: Իր հարցազրույցներից մեկում Իմամ Խոմեյնին այն հարցին, թե ի՞նչ կապ ունի Իսլամը քաղաքականության հետ, նա պատասխանեց. «Իսլամը ոչ այլ ինչ է, եթե ոչ քաղաքականություն»: Այսինքն` Իսլամում գոյություն չունի աշխարհիկ և հոգևոր իշխանությունների տարանջատում: Կրոնն իր բոլոր ինստիտուտներով հանդերձ վերահսկում է հասարակության կենցաղը, պետության ներքին և արտաքին քաղաքականությունը, մշակույթը, իրավունքը, մարդկանց միջանձնային փոխհարաբերությունները և այլն: Դեռևս Մուհամադի ժամանակներից սկսած, կյանքի բոլոր ոլորտները հիմնված են եղել իսլամի հիմնական դրույթների և Շարիաթով սահմանված օրենքների վրա, ինչն էլ մեխանիկորեն ստեղծում է ամբողջատիրական համակարգ: Իսլամական ամբողջատիրությունը ենթադրում է ումմայի մաքրակրոնություն և նրա յուրաքանչյուր անդամի կենցաղի կոշտ վերահսկողություն: Այս երևույթը նույնիսկ իրականացվում է պետական բարձր պաշտոնյաների մակարդակով: Ամբողջատիրության հետ միասին Իսլամին բնորոշ համակարգային սպեցիֆիկ որակներից է քարոզչական ագրեսիան, որին պատմական զարգացման տարբեր փուլերում զուգորդել է նաև ռազմական ագրեսիան, և հենց այս երկու կարևորագույն ուղենիշներն են հանդիսացել Իսլամի տարածման և զարգացման հիմնաքարերը: Եվ պատահական չէ, որ իր ձևավորման հենց սկզբից այն ընթացել է դաժանագույն պատերազմների և հավատքը սրի ուժով տարածելու ճանապարհով: Իսլամը՝ որպես համաշխարհային կրոն, օժտված էր դրանց բնորոշ ունիվերսալ հատկանիշներով: Օրինակ` Ղուրանում մենք երբեք չենք կարող հանդիպել այնպիսի մի այաթի, որը դիմում է հենց արաբներին, այլ ընդհակառակը՝ Մուհամադի և ոչ միայն նրա՝ ուղղակի, թե անուղղակի քարոզների խոսքերը վերաբերում են մարդկությանը, որի արդյունքում առաջնային է դառնում իսլամի տարածման հրամայականը: Եվ պետք է փաստել, որ Իսլամի՝ ամբողջ աշխարհում հաղթանակի հասնելու գաղափարն է Ջիհադի դրոշի ներքո ֆանատիկ բանակներին կամ ներկայիս էքստրեմիստներին առաջնորդում տեռորիստական ակտերի: Բացի այդ, նրանք համոզված են, որ իրենց այդ ճանապարհին ունեն «վերբնականի օգնությունը և աջակցությունը», և իրենց պայքարի համար ստանալու են համապատասխան երկնային հատուցում: Ինչպես նշեցինք վերևում, իսլամական ծայրահեղական շրջանակների մոտ լայնորեն տարածված է նաև «Ռևանշիզմի» մտայնությունը: Այսինքն, նրանց կարծիքով Իսլամը տանուլ է տվել «արևմուտքի» դեմ պայքարում, իրենց հասարակությունը ժամանակին գաղութացվել է, տնտեսական և քաղաքական բնագավառներում հետընթաց արձանագրել, իսկ այժմ անհրաժեշտ է ուշքի գալ և ոչնչացնել «Ալլահի» հակառակորդներին: Իսկ այդ պայքարի համար, որը սկսվել է մոտ անցյալ դարի 50-ական թվականներից հետո, չկա առավել հարմար տարբերակ, քան տեռորիզմն է: Այդ պայքարի թերևս կենտրոնական գաղափարախոսներն են համարվում Հասան ալ-Բանան և Սաիդ Քութբը (Մուսուլման եղբայրներ): Թերևս այս վերլուծությունների հետ միասին բերվում են քաղաքական այլ պատճառներ ևս, որոնք նույնպես ահռելի ազդեցություն կարող են թողնել նման իրադարձությունների զարգացման վրա, բայց առանցքային պատճառներն այս պատմական դրույթներն են, որոնք Իսլամի հետ միասին տեղափոխվել են 21-րդ դար և ադապտացվել նոր ժամանակների առանձնահատկություններին: Իսլամական իրավունքի համաձայն, պատկերներ արտացոլելը առհասարակ արգելվում է, իսկ ինչ վերաբերում է մարգարեին, ապա արգելված է անգամ նրա շողքը կրկնօրինակել. էլ ի՞նչ ասել ծաղրանկար պատրաստելու մասին: Չնայած չի կարելի ասել, որ Դանիայում պատրաստված ծաղրանկարները, ԱՄՆ-ում պատրաստված ֆիլմը, ինչպես նաև ֆրանսիական ամսագրի ծաղրանկարները համընդհանուր հիստերիա առաջ բերեցին իսլամական աշխարհում: Նման դեպքերում հիմնականում գործնական քայլերի են դիմում Ալ -Ղաիդան և մյուս սալաֆիական խմբավորումներն ու դրանց հետևորդները: Բացի այդ պետք է շեշտել, որ այդ կրոնն ամբողջությամբ խարսխված է Մուհամադի վրա: Պատահական չէ, որ միլիոնավոր մուսուլմաններ փորձում են նրան կրկնօրինակել անգամ մեր օրերում : Կարպիս Փաշոյան, վելուծաբան Orer.am