Աղքատության նվազեցումը մարդկության առաջ ծառացած ամենադժվար հաղթահարվող խնդիրներից մեկն է եղել բոլոր ժամանակներում: Չնայած բոլոր ժամանակներում աղքատության վերացմանն ուղղված մարդկության ջանքերին, շատ մարդիկ դեռևս ապրում են ծայրահեղ աղքատության մեջ: Այսօր ամբողջ աշխարհում աղքատության նվազեցմանն ուղղված անհապաղ գործողությունները դարձել են անխուսափելի, քանի դեռ ֆինանսական քիչ կամ ոչ մի օգնություն չունեցող մարդիկ մնում են բնակչության ամենախոցելի հատվածը:
Հայաստանում ևս աղքատության նվազեցման խնդիրը եղել ու մնում է պետության մտահոգության առիթը: Համաձայն ՀՀ ազգային վիճակագրության ծառայության տվյալների` 2012թ. Հայաստանում աղքատության մակարդակը կազմել է բնակչության 32.4%-ը (980 հազար մարդ), որից 13.5%-ը` շատ աղքատ (408 հազար մարդ), 2.8%-ը` ծայրահեղ աղքատ (մոտ 85 հազար մարդ): Համաշխարհային ֆինանսական ճգնաժամն իր վատ ազդեցությունն ունեցավ նաև Հայաստանի վրա` աղքատության մակարդակը 27.6%-ից (2008 թ.) կտրուկ բարձրացնելով 35%-ի (2011թ.): 2008-2012 թվականներին Հայաստանի սոցիալական քաղաքականությունը ուղղված է եղել աղքատ բնակչության հնարավորությունների ընդլայնմանն ու եկամուտների բաշխման անհավասարության մեղմացմանը բնակչության աղքատացման ռիսկը հնարավորինս նվազեցնելու համար: Թեև այս քաղաքականությունը օգնել է աղքատության մակարդակը 2012թ.-ին իջեցնել 32.4%-ի, այդուհանդերձ երկրի տարբեր մարզերում, գյուղերում ու քաղաքներում աղքատության մակարդակի էական տարբերությունը պահպանվում և խորանում է: Ինչպես մինչև նախաճգնաժամային ժամանակահատվածը, այնպես էլ դրանից հետո Հայաստանում աղքատությունն ու ծայրահեղ աղքատությունը առավել տարածված է փոքր ու միջին քաղաքային բնակավայրերում:
Մայրաքաղաք Երևանում աղքատությունը համեմատաբար ամենացածր ցուցանիշն ունի: Ցանկացած երկրի տնտեսական զարգացումն ու աղքատության նվազեցումը փոխկապակցված են, ու մեկի իրականացումն անհնար է առանց մյուսի իրականացման: Հայաստանը որդեգրել է տնտեսական ու սոցիալական այնպիսի քաղաքականություն, որը տնտեսական աճն ու վերաբաշխումը ավելի նպատակայնորեն կուղղի աղքատ խավերի եկամուտների ուղղակի և անուղղակի աճին, ինչն էլ իր հերթին կնպաստի աղքատության ու անհավասարության նվազեցմանը: Նշված քաղաքականությունը նախատեսում է միջնաժամկետ ու երկարաժամկետ հեռանկարում նաև աղքատության տարածքային անհամաչափության վերացմանը ու տնտեսության հետագա կայուն զարգացմանը ուղղված ծրագրեր: Աղքատության նվազեցման հիմնական գործոնները կլինեն բնակչության աշխատավարձի բարձրացումը`պայմանավորված տնտեսական աճով, սոցիալական ապահովագրությանն ու սոցիալական աջակցությանն ուղղված պետական ծախսերի աճը, նվազագույն աշխատավարձի, ինչպես նաև աշխատանքային կենսաթոշակների միջին մակարդակի շարունակական աճը: Նշված սոցիալական ու տնտեսական քաղաքականության իրականացումը նախատեսում է 2017 թ-ին աղքատության մակարդակը երկրում հասցնել շուրջ 24%-ի, 2021-ին՝ շուրջ 18%-ի, 2025-ին շուրջ՝ 13%-ի: Քաղաքականությունը նախատեսում է ծայրահեղ աղքատությունը 2017 թ-ին հասցնել 2.4%-ի, 2021-ին` 2.1%-ի, 2025-ին՝ 1.8%-ի:
Աղքատության նվազեցմանն ուղղված շարունակական քաղաքականությունն ու ինստիտուցիոնալ բարեփոխումները, սակայն, ենթադրում են կայուն տնտեսական զարգացում: Տնտեսության խթանման վերաբերյալ ՀՀ կառավարության ընդունած 2014թ. միջոցառումների ծրագիրը ուղղված է արդյունաբերության զարգացման աջակցության և խթանման ապահովմանը` որպես տնտեսության շարժիչ ուժ, արտահանման խթանմանն ու զարգացման նպաստավոր պայմանների ապահովմանը` ընդլայնելով արտահանման արդյունավետ շուկաներ մուտքի հնարավորություններն ու որդեգրելով առևտրատնտեսական գործակցության արդյունավետ մեխանիզմներ, ինչպես նաև գործարար և ներդրումային միջավայրի բարելավմանը` ձևավորելով գործարարության ու ներդրողների համար գրավիչ միջավայր և դառնալով առավել մրցունակ միջազգային առևտրատնտեսական հարաբերություններում: Քանի որ գործազրկությունը շարունակում է մնալ Հայաստանի սոցիալ-տնտեսական զարգացման համար լուրջ մարտահրավեր, ՀՀ կառավարության ծրագիրը նաև նախատեսում է նոր աշխատատեղերի ստեղծում`կրթությունն ու աշխատանքը դարձնելով աղքատության դեմ պայքարի հիմնական զենքը: Թեև 2010–13 թթ. արժույթի միջազգային հիմնադրամի օժանդակությամբ իրականացված ծրագրի շրջանակում Հայաստանը դրսևորել է կայուն կատարողականություն, այնուամենայնիվ մակրոտնտեսական կայունության, խոցելիությունների նվազեցման և միջնաժամկետ աճի դինամիկայի մարտահրավերները դեռևս պահպանվում են երկրում: 2013թ. արձանագրվել է նաև տնտեսական աճի տեմպի դանդաղում և գնաճի ավելացում: 2014թ. մարտին ԱՄՀ-ի գործադիր խորհուրդը հաստատել է երկարաձգվող ֆինանսավորման ծրագիրը, որի նպատակն է սատարել տնտեսական աշխուժության վերականգնումը, աղքատության նվազեցմանն ուղղված հետագա առաջընթացը, գնաճի կայունացումը, ինչպես նաև հարկաբյուջետային և արտաքին մնացած խոցելիությունների մեղմացումը: Ծրագրի շրջանակում հարկաբյուջետային քաղաքականությունը նպատակ ունի օժանդակելու 2014 թ. աճի վերականգնմանը: Համաշխարհային բանկի օգնությամբ ևս Հայաստանը իրականացրել և շարունակում է իրականացնել ծրագրեր` ուղղված սոցիալական խոցելիությանն ու մրցունակության ուժեղացմանը, որոնց նպատակն է տնտեսական դիվերսիֆիկացիայի միջոցով արագացնել տնտեսական աճն ու աշխատատեղերի ստեղծումը: Բանկը նպաստում է Հայաստանում մակրոտնտեսական միջնաժամկետ կայունության վերականգմանը, սոցիալական պաշտպանության համակարգի բարելավմանը, հանրային ռեսուրսների մոբիլիզացմանն ու ֆինանսական հատվածի ռիսկերի հաղթահարմանը: Իրականացվել են նաև ծրագրեր ուղղված սոցիալական ներդրումների հարմարեցմանը Հայաստանի ամենաաղքատ բնակչության առաջնահերթ կարիքներին: Այս ծրագրերի նպատակն է բարձրացնել աղքատ խոցելի խմբերի կենսամակարդակը և լրացնել խոշոր ենթակառուցվածքային բացերը, որպեսզի տնտեսական աճի օգուտները հավասարապես բաշխվեն նաև ամենաաղքատ ու խոցելի համայնքներին: Բնակչության սոցիալ-տնտեսական պայմանների բարելավումը կհանգեցնի մասնավոր սպառման ու հասարակական ներդրումների աճին, ինչն էլ անխուսափելիորեն կնպաստի երկրի երկարաժամկետ կայուն տնտեսական զարգացմանը:
Անուշ ՆալղրանյանOrer.am, վերլուծաբան