«Մենք խնդրում ենք, իսկ Թուրքիան պահանջում է». «Փաստ»
Интервью
«Փաստ» օրաթերթը գրում է
Տևական ժամանակ է՝ Հայաստանի ու Թուրքիայի իշխանությունները փոխադարձ «դրական ազդակներ» ստանալու մասին են հայտարարում: Պաշտոնապես, ըստ էության, չհերքվեց նաև Վրաստանի վարչապետի միջոցով Էրդողանի հետ հանդիպելու Փաշինյանի ցանկության վերաբերյալ տեղեկությունը: Օրերս էլ Թուրքիայի ԱԳ նախարար Մևլութ Չավուշօղլուն հայտարարեց, որ Թուրքիան և Հայաստանը հատուկ ներկայացուցիչներ են նշանակում հարաբերությունների կարգավորման համար։ Ավելի ուշ ՀՀ ԱԳՆ-ն, դրական գնահատելով այս քայլը, հաստատեց տեղեկությունը:
Թուրքագետ Անդրանիկ Իսպիրյանը, մինչ անդրադառնալը վերջին զարգացումներին, «Փաստի» հետ զրույցում նախ շեշտեց, որ իրականում դրական ազդակներ բացառապես Հայաստանից են եղել։ «Թուրքիայից մենք որևէ դրական ազդակ չենք տեսել: Ավելին՝ այս առումով հետընթաց կա: Այսինքն, եթե նախկինում Թուրքիան ՀՀ-ի հետ հարաբերությունների կարգավորման համար պահանջում էր հանձնել ազատագրված շրջաններից գոնե մեկը, հիմա այդ խնդիրը չկա։ Այժմ պահանջում է ավելին, այդ թվում՝ այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցքը»։ Բացի այդ, մատնանշում է նաև Ադրբեջանի հետ քայլերը համաձայնեցնելու մասին, մինչդեռ նախինում նման դրույթ առաջ չէր քաշում՝ Ադրբեջանն այդ համատեքստում չկար: Իսկ իրականում կան անտրամաբանական պահանջներ, որոնցով չեն սահմանափակվելու։Այսինքն, եթե տրամադրես միջանցք, կպահանջեն Ցեղասպանության ճանաչման գործընթացի սառեցում։ Գուցե դրանից հետո էլ ասեն՝ «Ծիծեռնակաբերդը փակեք», «Արարատ անունը փոխեք», «զինանշանը հանեք» ու այսպես շարունակ»,-ասաց մեր զրուցակիցը՝ շեշտելով, որ միայն միամիտները կարող են կարծել, թե Թուրքիայի դիրքորոշումներում դրական ազդակներ կան:
Բացասական համարելով Էրդողանի հետ հանդիպելու ցանկությունը՝ նա հավելեց. «Մենք հիմա այն վիճակում չենք, որ այս փուլում Թուրքիայի հետ հարաբերությունների կարգավորում ցանկանանք։ Նախկինում ֆուտբոլային խաղը հայ-թուրքական հարաբերությունները կարգավորելու գործընթացի սկիզբ դարձավ, և այդ ժամանակ իրավիճակն այլ էր։Այդ փուլում մենք շատ լավ դիրքում էինք: Խոսքը նաև երկրի տնտեսության, նաև մեր բանակի մասին է։ Հիմա շատ վատ դիրքում ենք գտնվում ոչ միայն նշված ուղղություններով, այլև հասարակությունն է բարոյալքված ու պառակտված։ Հիմա բավականին այլ է իրավիճակը, ու այժմ, ավելի քան երբևէ, չպետք է ցանկանայինք խնդրել Թուրքիային մեզ հետ հարաբերությունները լավացնել։ Մինչդեռ հիմա ուղիղ ձևով խնդրում ենք Թուրքիային մեզ հետ հարաբերությունները կարգավորել: Ես միշտ եմ ասել, որ, առհասարակ, երկու հարևան երկրները պետք է լավ հարաբերություններ ունենան: Մեր դեպքում, սակայն, մենք խնդրում ենք, իսկ Թուրքիան պահանջում է։ Տեսնելով, որ Թուրքիան պահանջում է, ու այդ պահանջները միայն ավելանում են, մենք, միևնույնն է, շարունակում ենք խնդրել»:
Անդրադառնալով Չավուշօղլուի հայտարարությանն ու ՀՀ ԱԳՆ հաստատմանը՝ թուրքագետը շեշտեց. «Եթե նշվածին նախորդող գործընթացները չլինեին, շատերի համար գուցե տպավորություն ստեղծվեր, թե Թուրքիան դրական քայլ է անում։ Վերջին հայտարարության մեջ, սակայն, նշվում է, որ Թուրքիան ՀՀ-ի հետ հարաբերությունների կարգավորման քայլերը համաձայնեցնելու է Ադրբեջանի հետ։ Այսինքն՝ կրկին նախապայման։ Ստացվում է, մի երկրի հետ հարաբերությունների կարգավորումը պայմանավորում են այլ երկրի հետ հարաբերություններով: Այստեղ դրական որևէ հանգամանք չկա՝ հաշվի առնելով թե՛ նախկին պահանջները, թե՛ հենց այդ հայտարարության երկրորդ պարբերությունը: Իսկ թե ինչ կլինի, կախված է նրանից, թե ստվերում մեր և Թուրքիայի իշխանություններն ինչի շուրջ են խոսել: Բացի այդ, եթե արդեն բանագնացներ նշանակելու մասին են խոսում, սա վկայում է այն մասին, որ մինչ այս արդեն ինչ-ինչ հարաբերություններ ու շփումներ են եղել: Իսկ թե արդեն ի՞նչ խնդրի շուրջ, ի՞նչ զոհողությունների, ինչի զիջման գնով են որոշումներ կայացվելու, այլ հարց է»:
Ա. Իսպիրյանի խոսքով՝ Թուրքիայի՝ հարաբերությունները կարգավորելու նախկին փորձն այս տեսանկյունից շատ կարևոր է ու խոսուն, ինչից իշխանությունները պետք է հետևություններ անեն։ «Թուրքիան կարող է ամեն պահի ամբողջ գործընթացը սառեցնել։ Թեկուզ եթե այսօր որոշվի, որ վաղը սահմանները բացվում են, և ինքն արդեն Հայաստանից կորզած զիջումներ ունենա, հաջորդ օրն ինչ-որ խնդիրների պատճառով կարող է կրկին ամեն ինչ ելման կետի բերել։ Օրինակ՝ կարող է Ադրբեջանն ասի՝ Հայաստանը կրակեց, Թուրքիան էլ կարող է ասել՝ միջադեպը պետք է հետաքննվի, ու փակի սահմանները: Նման իրավիճակի ականատես ենք եղել 1993 թվականին, երբ հայկական ուժերի կողմից Քարվաճառն ազատագրելուց հետո Թուրքիան փակեց սահմանը ՀՀ-ի հետ: Ամեն պահի Թուրքիան կարող է ելման կետի գնալ, ու մենք կկորցնենք այն, ինչն արդեն զիջել ենք Թուրքիային։ Սա իշխանությունները կուրորեն չեն ուզում տեսնել ու փոխարենն անհասկանալի ձևով ու ամեն գնով փորձում են կարգավորել հարաբերությունները։ Մինչդեռ ոչ թե ամեն գնով, այլ ուղղակի պետք է կարգավորել հարաբերություններն առանց ՀՀ-ի և հայության շահերը վնասելու, որոնց թվում՝ տնտեսական, հասարակական, նաև ազգային անվտանգության գործոնները»:
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
