Forbes India-ի հոդվածներից մեկում ներկայացվել է Հայաստանի մշակույթն ու ժառանգությունը
КультураՍեղմեք ԱՅՍՏԵՂ, լրացրեք օնլայն հայտը և մոռացեք հոսանքի վարձի մասին
Forbes India-ի` վերջերս լույս տեսած հոդվածներից մեկում ներկայացվում են Հայաստանի մշակույթն ու ժառանգությունը։ Այս մասին հայտնում են ՀՀ զբոսաշրջության կոմիտեից:
«Սուզվելով հարուստ հայկական մշակույթի մեջ՝ դուք ականատես կլինեք հնագույն խաչքարերի փորագրություններին»,- նշվում է հոդվածում:
Հոդվածում, մասնավորապես, նշվում է. «Տուֆի և բազալտի հրաբխային հագուստով հագած Հայաստանի հովվական ճարտարապետությունը խուսափում է ավանդական խաչաձև ձևավորումից՝ արձագանքելով Արարատ լեռանը: Նրանց պատերի ներսում բացվում է գեղարվեստական գոբելեն՝ ներկված որմնանկարներով և բարդ քարե քանդակներով, որոնք պատմում են աստվածաշնչյան պատմություններ։
Մի աշխարհում, որտեղ կրոնը հաճախ հակամարտությունների աղբյուր է եղել, Հայաստանը որդեգրեց թարմացնող առաջադեմ մոտեցում՝ դառնալով առաջին ժողովուրդը, որը պաշտոնապես ընդունեց քրիստոնեությունը մ.թ. 301 թվականին: Լուրը տարածելու համար նրանք չէին ապավինում կրակահերթ քարոզներին կամ մեծ տաճարներին. փոխարենը նրանք դիմեցին արվեստին՝ ստեղծելով կրոնական արտահայտման յուրահատուկ ձև՝ խաչքարը։ Հայաստանում ժամանակը կարծես թե կանգ է առնում, 50,000 խաչքարեր, որոնց մակերեսներին փորագրված են կելտական խաչեր, արձանագրություններ, միախառնված ժանյակներ, բուսաբանական մոտիվներ և աստվածաշնչյան պատկերներ:
Հայ պատմաբան, հնագետ և մարդաբան Համլետ Պետրոսյանը բացահայտում է. «Խաչքարերի կանգնեցումը սկսվել է 9-րդ դարի կեսերին, երբ Բագրատունիների տոհմը ձեռք բերեց քաղաքական անկախություն: Խաչը բացօթյա հուշարձան էր, և եթե տարածքը ձեզ չէր պատկանում, արաբները խստիվ արգելում էին դրանց օգտագործումը, և միայն անկախության ալիքով սկսվեց խաչքարերի տեղադրումը: Մինչև 9-րդ դարը խաչքարեր կային տարբեր եկեղեցիների վրա, եկեղեցիների աբսիդների վրա, նրանց պատուհանների վրա և նրանց ֆրոնտոնների վրա, և որպես կանոն, վաղ քրիստոնեական հուշարձաններն ավարտվում էին թեւավոր խաչերով, բայց դրանք խաչքարեր չէին, խաչքարը սալաքար է, որը հատուկ նախատեսված է միայն խաչաձև ձևավորման համար»:
ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի կողմից 2010 թվականին «Ոչ նյութական մշակութային ժառանգություն» հռչակված այս խաչքարերը, ոգեշնչված օբելիսկի փորագրության արվեստով, դարեր շարունակ իրենց ներկայությունը դրոշմել են հայկական բնապատկերում:
Խաչքարերը փորագրված են տարբեր քարերի վրա՝ բնական սև քարից մինչև դեղնակարմրավուն տուֆ և բազալտ: Խաչքարագործ Ռուբեն Ղազարյանը, ով իր արհեստը հղկել է 13-րդ դարի Նորավանքում, աշխատում է փափուկ, ֆելզիտե քարով, որը հոմանիշ է միջնադարյան հայտնի վարպետ ճարտարապետ Մոմիկի անվան հետ։ Մինչդեռ մեկ այլ վետերան խաչքարագործ Բոգդան Հովհաննիսյանը Վանաձորի իր արհեստանոցում պահպանում է խաչքարագործության դարավոր ավանդույթը՝ գիպս քարի վրա փորագրելով։
Խաչքարագործ, 42-ամյա Բաբիկ Վարդանյանը, ում նախնիները քարտաշի վարպետներ են, նշում է. «Հայրս խաչքարագործությամբ սկսել է 1970-ականներին։ Սա խորհրդային ժամանակաշրջանն էր, երբ քրիստոնեությունն արգելված էր, և եկեղեցիների մեծ մասը փակվեց։ Սկսեցի խաչքարեր պատրաստել, որոնք պատվիրվում էին հիմնականում որպես տապանաքար։ Վերջին 20 տարում ես պատրաստել եմ ավելի քան 200 խաչքար, որոնցից յուրաքանչյուրը յուրահատուկ է և ունի իր հստակ պատմությունը։ Խաչքարը ձեռքի աշխատանք է։
Ես օգտագործում եմ կտրիչ և մուրճ։ Հնում, երբ սղոց չկար, մարդիկ ձեռքով հարթեցնում ու տեղափոխում էին քարերը, դրա համար էլ կոչվում էին քարտաշ վարպետներ։ Հիմա, իհարկե, կան նաև էլեկտրական գործիքներ, որոնք հեշտացնում են քարի մշակումը, բայց միևնույն ժամանակ մարդու ձեռքը քարին հոգի է տալիս, յուրաքանչյուր խաչքարի վրա աշխատում եմ միջինը 1-1,5 ամիս, իսկ ավելի բարդ խաչքարերի պատրաստումը տևում է երեք-վեց ամիսներ»:
Քահանաները խաչը հավասարեցրին բարերար ծառի, որը ապաստան էր տալիս ողջ աշխարհին: Ոգեշնչված այս փոխաբերությունից՝ արհեստավորներն իրենց ճարպիկ ձեռքերով այս աստվածային խորհրդանիշները վերածեցին մնայուն քարե քանդակների, մինչդեռ լուսավորիչները իրենց գեղարվեստական նրբագեղությամբ կյանքի կոչեցին դրանք սուրբ տեքստերի էջերում: Աշխարհի՝ որպես պարտեզի խոր արմատավորված պատկերացումը, որը վաղուց արմատացած էր հայի հոգեկանում, նոր տուն գտավ քրիստոնեական խաչի մեջ, որն ի սկզբանե սահմանափակվում էր կոշտ քառակուսու մեջ, կերպարանափոխված դեպի երկինք՝ վերածվելով կյանքի ծառի:
Հոդվածն ամբողջությամբ` այստեղ:
