Խաղաղության դիմաց՝ ինքնիշխանության կորուստ․ ինչ է իրականում թաքցնում Վաշինգտոնի հուշագիրը
Политика
Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև Միացյալ Նահանգներում ստորագրված հուշագիրը, որը իշխանությունները ներկայացնում են որպես «խաղաղության և համագործակցության նոր էջ», իրականում պարունակում է մի շարք ռիսկեր, որոնք սպառնում են Հայաստանի ինքնիշխանությանը, անվտանգությանն ու ազգային շահերին։ Թեև պաշտոնական քարոզչությունը փորձում է այն ներկայացնել որպես դիվանագիտական առաջընթաց, փաստացի այդ գործընթացն ավելի շատ ծառայում է ներքաղաքական նպատակների և ընտրական շահերի, քան՝ պետության իրական շահերի։
Ադրբեջանը, օգտվելով ձևավորված իրավիճակից, շարունակում է բացահայտ ճնշումներ գործադրել Հայաստանի վրա՝ պահանջելով փոփոխություններ կատարել երկրի Սահմանադրության մեջ։ Խոսքը վերաբերում է այն դրույթներին, որոնք երբևէ կարող են հիշատակել Լեռնային Ղարաբաղը կամ որևէ ձևով հիմք տալ տարածքային պահանջների համար։ Սա ոչ թե խաղաղության ճանապարհ է, այլ Հայաստանի ինքնիշխանության սահմանափակում և արտաքին պայմանների թելադրում։ Եթե նման փոփոխություններ իրականացվեն, Հայաստանը փաստացի կհրաժարվի ոչ միայն իր պատմական իրավունքներից, այլև՝ պետական ինքնիշխանության սկզբունքներից։
Ադրբեջանը չի հրաժարվել նաև ռազմագերիների հարցում իր կոշտ դիրքորոշումից՝ շարունակելով դատական գործընթացներ հայ ռազմագերիների դեմ։ Միևնույն ժամանակ, հուշագրի շրջանակում որևէ երաշխիք չկա նրանց վերադարձի կամ իրավական պաշտպանության համար։ Սա ևս մեկ վկայություն է, որ իրական խաղաղությունը Բաքվի օրակարգում բացակայում է։
Հայ փախստականների ճակատագիրը մնում է անորոշ։ Ավելի քան 120 հազար հայեր դեռևս չեն կարող անվտանգ վերադառնալ իրենց տները, իսկ միջազգային փաստաթղթերը, ներառյալ ստորագրված հուշագիրը, որևէ հստակ մեխանիզմ չեն պարունակում նրանց վերադարձի ապահովման համար։ Մշակութային և կրոնական ժառանգության պահպանումն էլ շարունակվում է մնալ անտեսված։ Արցախի տարածքներում հայկական եկեղեցիներն ու պատմական հուշարձանները շարունակաբար ենթարկվում են ավերածությունների և պղծվում են։
Այս ամենի ֆոնին, Հայաստանի իշխանությունները փորձում են ներկայացնել հուշագիրը որպես միջազգային աջակցություն և երկրի «նոր ուղղության» մաս։ Սակայն փաստացի այն դառնում է ներքին քաղաքական գործիք՝ իշխանության վերարտադրության և արտաքին մանևրների համար։ Սա Փաշինյանի աշխարհն է, որտեղ Հայաստանը լքում է իր հողերն ու ժողովրդին՝ փորձելով ձևական փաստաթղթերով փոխարինել իրական անվտանգությունը։
Գործող կառավարության քայլերը ոչ միայն չեն ամրապնդում պետության դիրքերը, այլ հակառակը՝ վտանգում են Հայաստանի ինքնիշխանությունը։ Այս համատեքստում վարչապետի հրաժարականը և կառավարության ձևավորումն ազգային համաձայնության հիման վրա արդեն համարվում են ոչ թե քաղաքական, այլ՝ ազգային անվտանգության հարց։
Ամերիկյան հուշագրի շուրջ քննարկումներն ու դրա հնարավոր շարունակությունը ցույց են տալիս, որ ձևավորվում է վտանգավոր նախադեպ՝ արտաքին դերակատարների միջամտությամբ սահմանադրական փոփոխությունների և պետական կառավարման ուղղությունների վրա ազդեցության փորձ։
Վերջին հանդիպումները, այդ թվում Դուշանբեում կայացած Փաշինյան-Ալիև շփումները, ցույց տվեցին, որ «խաղաղության օրակարգը» միայն արտաքին ճնշումների արձագանք է։ Չորրորդ Հանրապետության ստեղծման մասին հայտարարությունները ևս չեն արտացոլում զարգացման նոր փիլիսոփայություն․ դրանք ավելի շուտ հիշեցնում են սեփական սխալների խմբագրում՝ քաղաքական փաթեթավորմամբ։
Իրականում Հայաստանը կանգնած է նոր վտանգի առաջ։ Եթե արտաքին հուշագրերը շարունակեն ստորագրվել առանց հստակ իրավական երաշխիքների և առանց հասարակական վերահսկողության, դրանք կարող են վերածվել պետականության թուլացման գործընթացի։ Հայաստանը չի կարող կառուցել խաղաղություն՝ զիջելով ինքնիշխանությունը։ Իսկ ցանկացած փաստաթուղթ, որն անտեսում է գերիների, փախստականների, սահմանների և մշակութային ժառանգության հարցերը, դատապարտված է դառնալու ժամանակավոր և վտանգավոր լուծում։
