Ադրբեջանի մեծ վախը՝ հիմնված առկա իրողությունների, պատմական կոնկրետ նախադեպերի և օրինաչափությունների վրա. «Փաստ»
Քաղաքական«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
Բաքվից խիստ կանխատեսելի պատասխան է հնչել Նիկոլ Փաշինյանի՝ նախօրեի ելույթին։ Հարևան երկրում սովոր են միջնորդների հայտարարություններին կամ Հայաստանից հնչող ելույթներին տալ սելեկտիվ գնահատականներ՝ խեղաթյուրելով փաստերը:
«Եթե Հայաստանն անվտանգության խորհրդի նիստն անցկացնում է Ստեփանակերտում, ապա այլևս անհրաժեշտություն չկա բանակցություններին փորձել ներգրավել Լեռնային Ղարաբաղի հայերին», - ասել է Ադրբեջանի ԱԳՆ խոսնակ Լեյլա Աբդուլաևան՝ մեկնաբանելով ՀՀ վարչապետի այցն Արցախ և մասնակցությունը համատեղ նիստին: «Կարող եմ ասել, որ ամեն ինչ իր տեղն է ընկնում: Հայաստանի վարչապետը, հնչեցնելով «Ղարաբաղի հայության» գաղափարը, վերջ է դրել բառախաղին՝ հայտարարելով, որ Լեռնային Ղարաբաղում բնակվող հայերը հանդիսանում են ոչ թե «ժողովուրդ», այլ հայկական համայքը»,- հավելել է ԱԳՆ խոսնակը:
Հայաստանի վարչապետի ելույթին քաջածանոթ յուրաքանչյուր բանական մարդ կարող է փաստել, որ Բաքուն խեղաթյուրում է փաստերը. թերևս բավարար է նշել այն հանգամանքը, որ Ստեփանակերտում տեղի է ունեցել ոչ թե Հայաստանի ԱԽ, այլ՝ հայկական երկու պետությունների ԱԽ-ների համատեղ նիստ, ինչն առավել անհեթեթ է դարձնում Աբդուլաևայի՝ առանց այն էլ անհեթեթ այն պնդումը, թե «Լեռնային Ղարաբաղում բնակվող հայերը հանդիսանում են ոչ թե «ժողովուրդ», այլ հայկական համայնք»։ Ավելին՝ Ստեփանակերտում երեկ տեղի ունեցած նիստը միտված էր հենց Արցախի սուբյեկտության մեծացմանը, ու ինստիտուցիոնալ նոր մակարդակի վրա դրվեցին հայկական երկու պետությունների հարաբերությունները։
Սակայն տուրք չտանք ադրբեջանական օֆիցիոզ քարոզչությանը ու փորձենք հասկանալ այն իրական մոտիվները, որոնք խորքային մտահոգություններ են ծնել Բաքվում։
Բանն այն է, որ Նիկոլ Փաշինյանը երեկ ներկայացրել է նոր տեսլական, որը պետք է դրվի կարգավորման գործընթացի հիմքում։ Նա ասել է, որ Արցախի ներգրավվածությունը բանակցային գործընթացում ոչ թե քմահաճույքի, նախապայմանի, այլ սովորական լեգիտիմության հարց է։ Այլ խոսքով՝ Երևանը փորձում է թավշյա հեղափոխության արդյունքները կապիտալիզացնել կարգավորման գործընթացում, ինչը միանգամայն նոր ստատուս-քվո կարող է ստեղծել ԼՂ խնդրի շուրջ։ Նիկոլ Փաշինյանն, ըստ էության, փորձում է իրար հակադրել ժողովրդավարական Հայաստանի ու ավտորիտար Ադրբեջանի մոդելները՝ ակնարկելով, որ մրցունակ համակարգը չի կարող պարտվել մաշված դեսպոտիզմին։
Հենց այս հանգամանքն է, որ վախ է հարուցում Ալիևի իշխանության մոտ, որովհետև Ադրբեջանի ավտորիտար առաջնորդի շրջապատում քիչ չեն մարդիկ, որոնք վերլուծելու կարողություն ունեն՝ հիմնված պատմական կոնկրետ նախադեպերի, օրինաչափությունների վրա։
Արցախյան առաջին պատերազմում հաղթանակը, մեծ հաշվով, հետևանք էր հենց նրա, որ 90-ականների սկզբի Հայաստանը համարվում էր տարածաշրջանի ժողովրդավարության կղզին ու շատ ավելի կենսունակ էր, քան՝ սովետական ավանդույթներից չձերբազատված Ադրբեջանը։ Թերևս դա էր պատճառը, որ 90-ականներին հայկական կողմի հաղթանակը պատերազմում, ըստ էության, լեգիտիմացվեց միջազգային հանրության կողմից։
Իրավիճակը փոքր-ինչ փոխվեց, երբ Հայաստանում որոշակի նահանջ ապրեց ժողովրդավարությունը: Հասկանալի է՝ ոչ այնքան, որ կարելի լիներ գոնե մի փոքր համեմատություն կատարել ժողովրդավարության հետ ընդհանրապես աղերսներ չունեցող Ադրբեջանի հետ, այդուամենայնիվ, այս դաշտում խնդիրներ կային: Սակայն թավշյա հեղափոխությունը դարձյալ արձանագրեց քաղաքակրթական ահռելի տարբերությունը համաշխարհային համատեքստին ներդաշնակ շարժվող Հայաստանի ու անցյալի սարդոստայնում խարխափող ավտորիտար Ադրբեջանի միջև։ Բաքվում, ոչ առանց հիմքի, վախենում են, որ կարող է կրկնվել 90-ականների նախադեպը՝ եթե ոչ պատերազմի դաշտում, ապա կարգավորման գործընթացում, ինչը կարող է անշրջելի դարձնել ոչ միայն Արցախի Հանրապետության միջազգային ճանաչման գործընթացը, այլ նաև արձանագրել Հայաստանի կարևոր դերակատարությունը տարածաշրջանային անվտանգության համակարգում։
Մյուս կողմից՝ Ալիևի շրջապատում գիտակցում են, որ հայկական հեղափոխության հետևանքներն իրենց զգացնել կարող են տալ Ադրբեջանում, մանավանդ, որ Նիկոլ Փաշինյանը Ստեփանակերտում բաց տեքստով հասկացրեց, որ խաղաղության գործընթացին խոչընդոտում է ոչ թե հարևան երկրի ժողովուրդը, այլ նրա իրավունքների ու ազատությունների հաշվին իր իշխանությունն ամրապնդած իշխող կլանը։
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում