«Մշա­կույ­թում կա­յուն ճա­հիճ է.այ­սօր մարտն­չող տգետ­նե­րի ժա­մա­նակն է». «Փաստ»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

«Փաստի» զրուցակիցն է Հայաստանի ազգային պատկերասրահի փոխտնօրեն, մշակութաբան Նաիրա Եղիազարյանը:

-Բազմապիսի խմորումներ ենք նկատում մշակույթի շուրջ: Լավի ու վատի զուգահեռում, ինչպես շատ մտավորականներ են նշում, նաև վատի ու անորակի գերակշռում: Ինչպիսի՞ն է ձեր կարծիքը հայաստանյան ներկայիս մշակույթի մասին: Ինչպե՞ս մշակութային կյանքում ևս հեղափոխություն սկսել:

Այսօր մշակույթի շուրջ, իրոք, լուրջ խմորումներ են տեղի ունենում, սակայն, ցավոք, դրանք հոգևորի սահմաններից դուրս են: Գեղեցիկի, վեհի, լուսավորի թեման վաղուց փակված է: Այո', գերակշռում է վատն ու անորակը, և դա զարմանալի չէ, քանի որ այսօր մարտնչող տգետների ժամանակն է: Իրապես տաղանդավորներն ու շնորհալիները մղվել են երկրորդ, երրորդ պլան, քանի որ արծարծվող թեմաները, քննարկվող նյութը, ընտրված նպատակներն ու միջոցներն այլևս այն չեն։ Այսօրվա հայաստանյան մշակույթը հավակնում է դառնալ գավառական, նեղ, տեղային, սահմանափակ։ Մենք շատ հեռու ենք համամարդկային ու համաշխարհային մշակույթ ստեղծելուց։ Հիմա գոնե պետք է մտածել եղածը պահելու ու պահպանելու մասին։ Իսկ մշակութային հեղափոխության մասին խոսք լինել չի կարող, քանի որ դրա համար նախ միտքն ու մտածողությունն է պետք փոխել, գաղափարները, իդեալները, նպատակները։ Այս պահին մեզ մոտ մշակութային դաշտը զբաղված է ընդամենը ՊՈԱԿ-ի տնօրեն մնալ-չմնալու, հանել-նշանակելու, իմ մարդուն բերեմ-նախկիններին հանեմ ճղճիմ քաշքշուկներով։ Այս ամենի մեջ մշակույթն իսպառ բացակայում է։ 

-Ի վերջո, լուծարե՞լ մշակույթի նախարարությունը, թե՞ ոչ: Ի՞նչ վտանգներ կան օպտիմալացման հետ կապված:

-Ես չլուծարելու կողմնակիցներից եմ։ Իրականում այդ գերատեսչության անելիքն ու կատարած գործի ծավալը շատ մեծ է։ Աշխատել եմ այդ կառույցում ու շատ լավ գիտեմ ներսից, թե այնտեղ ինչ է կատարվում։ Ասացի, որ մենք հսկայական մշակութային ժառանգություն ունենք ու դա պահպանել է պետք։ Մշակույթի նախարարության ակտիվ գործունեության պարագայում նույնիսկ թերացումներ լինում էին, քանի որ խնդիրներն անսահման էին։ Դե, պատկերացրեք, թե ինչ կլինի նյութական ու ոչ նյութական մշակութային արժեքների վիճակն առանց այդ կառույցի։ Մենք տանուլ կտանք միջազգային մշակութային հարաբերություններն ամբողջովին։ Թեև այսօր էլ դա այնպես է նահանջել, որ տանուլ տվածի հաշիվ է։ Նախկինում տարվա մեջ տասից ավելի մեծ, մասշտաբային, միջազգային նախագիծ էր իրականացվում։ Հիշեք, թե համաշխարհային ինչպիսի՞ անուններ տեսանք մենք մեր բեմերում։ Հիշեք, թե մեր մշակութային խմբերն ու կազմակերպությունները աշխարհի հեղինակավոր ինչպիսի՞ բեմերում հանդես եկան։ Ցավոք, դա հիմա չկա։ Վերջին շրջանի միջազգային հնչեղ նախագիծը եղել է «Մետրոպոլիտեն» թանգարանում բացված ցուցահանդեսը, որը կրկին նախկինների նախագծած, ստեղծած, ամբողջացրած աշխատանքն էր։ Ես կարծում եմ՝ նախարարության գոյությունն անհրաժեշտ է, պարզապես այն պետք է իրականացվի կարգին կրճատումների ու նորմալ մասնագետների համալրմամբ։ Ինչ վերաբերում է ՊՈԱԿ-ների օպտիմալացմանը, ապա այո՛, դա միշտ էլ ակտուալ թեմա է եղել, սակայն ապրում ենք մի երկրում, որը սոցիալական լուրջ խնդիրներ ունի։ Ու այդ պայմաններում չի կարելի խելքին փչածն իրականություն դարձնել։ Երկար քննարկելուց, մանրամասն վերլուծելուց հետո միայն կարելի է հասկանալ՝ ինչը ոնց անել։ Այլապես վտանգները մեծ են ու շատ։

-Հասարակությունը, թերևս, ավելի ագրեսիվ է դարձել, բուռն է արձագանքում իրադարձություններին: Ինչպիսի՞ն է մեր հասարակությունը ձեր աչքերով:

-Առհասարակ մենք՝ հայերս, միշտ էլ այդպիսին ենք եղել։ Օտարի հանդեպ աննկարագրելի բարյացկամ, օգնող, հյուրասեր, նվիրված, իսկ ազգակցի հանդեպ` միանգամայն հակառակը։ Ընդհանրապես, մարդիկ ամենաշատը խոսում են այն բանից, ինչը չունեն։ Մենք վերջին շրջանում լոզունգ դարձրեցինք սերն ու հանդուրժողականությունը, սակայն դրանց գոյությունը մեր հարաբերություններում հասավ զրոյի։ Մենք միմյանց ուրախությունը, հաջողությունը կիսող ազգ չենք։ Մենք լավ համախմբվում ենք վշտի, դժբախտության, անհաջողության դեպքում։ Այսօր մեզ մաղթում եմ, որ քիչ խոսենք սիրուց ու դրա փոխարեն սիրենք միմյանց, հանդուրժողականությունը որպես լոզունգ ծածանելու փոխարեն, հանդուրժենք մեր կողքին ապրող ու սխալված կամ մյուսներից տարբերվող, սեփական կարծիք ունեցող մարդկանց։

-Որպես քաղաքացի՝ ինչպիսի՞ն էին ակնկալիքները հեղափոխությունից և արդյո՞ք արդարացան:

-Հեղափոխության մասին իմ պատկերացումները ձևավորվել են դեռևս դպրոցական դասագրքերից սկսած։ Ես այն ժամանակ (մտքում, իհարկե), ատում էի Հոկտեմբերյան հեղափոխությունն ու դրա հետևանքները։ Ատելությունս շարունակում է նույն ոգով թարմ մնալ, որովհետև հեղափոխություններին հաջորդող այդ անցումային շրջանը միշտ կյանքը հետ է մղում մի քանի քայլ։ Ես եղել ու մնում եմ բարեփոխումների կողմնակիցը։ Եթե հեղափոխություն, ապա թող այն լինի մշակույթում։ Իսկ մշակույթում հիմա կայուն ճահիճ է։ Ու այսօրվա մշակույթի պատասխանատուների արած գործերը ոչ միայն հեղափոխական ու նորարարական չեն, այլ վաղուց իրականացրած, նույնիսկ լավ հնացած, ռետրո նախագծեր են։ Ասում են՝ աբոնեմենտային համակարգ։ Սիրելիներս, դա եղել է միշտ՝ և՛ խորհրդային, և՛ հետխորհրդային շրջանում։ Մի ներկայացրեք դա որպես ձեռքբերում։ Կամ ի՞նչ է նշանակում երեխային թանգարան բերելու փոխարեն ցուցանմուշը տանել դպրոց։ Սա, ինչ ասեմ, ոչ պրոֆեսիոնալիզմի փայլուն օրինակ է, փանջունիական քայլ։ Մշակույթը շատ խորը համակարգային փոփոխությունների կարիք ունի, սակայն դա պետք է անեն մասնագետները, ոչ թե մշակույթի հետ բակային ճամբարի միջոցով առնչված մարդիկ։

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում