«Կրթության բացերի հետևանքով ունենում ենք մշակութապես կիսատ-պռատ սերունդ». «Փաստ»
Հարցազրույց«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
Մեկ-երկու հարցով քննարկել կամ վերհանել մշակույթի ասպարեզում առկա խնդիրները հնարավոր չէ: Բայց երբ ոլորտի բացերի կամ դրական փոփոխությունների մասին խոսում են հենց իրենք՝ մշակույթի մարդիկ, լայն հանրությանը հասկանալի բառերով բացատրելով, թե ինչ է իրականում տեղի ունենում, խնդիրներն առավել ակներև են դառնում:
Կարծիք կա, որ մտավորականները հասարակական տրամադրություններն առավել շուտ են հասկանում և փորձում ինչ-որ առումով իրենց հետևից տանել լայն մասսաներին, առաջ մղել հասարակությանը:
Գրող, կինոդրամատուրգ Վահրամ Մարտիրոսյանը, սակայն, կարծում է, որ սա Խորհրդային շրջանի կարծրատիպ է, թե արվեստագետները հասարակությունն առաջ մղող ուժեր են: «ԽՍՀՄ-ում չկային կուսակցություններ, խոսքի ազատություն, հիմնականում գրողներն էին, որ ուղղակի կամ տողատակերում պետք է ասեին ճշմարտությունը։ Իսկ ժամանակակից ազատ հասարակությունը պետք է առաջ մղեն բոլորը՝ լինելով իրենց տեղերում. քաղաքական գործիչներն ու հանրային դեմքերը, գիտնականները, ուսանողները, գյուղացիները և բանվորները: Այսինքն՝ յուրաքանչյուրն իր տեղում պետք է լինի ստեղծարար, պաշտպանի իր և այլոց իրավունքները՝ որքան ուժը պատի: Ճիշտ է, գրողներին երբեմն հաջողվում է մոդելավորել իրականությունը, որի շնորհիվ ընդգծվում են խոշոր բացերը կամ դրական միտումները, բայց «լայն մասսաներն» այլևս զանգվածաբար գրականություն չեն կարդում, որ այդ ուղենիշներով առաջնորդվեն», «Փաստի» հետ զրույցում ասում է Մարտիրոսյանը:
Մշակույթում ճաշակովն է գերիշխո՞ւմ, թե՞ հակառակը: Վահրամ Մարտիրոսյանը կարծում է, որ մշակույթի մի շարք ոլորտներում լուրջ տեղապտույտ կա:
«Օրինակ, մեր թատրոններում տեսել եմ ներկայացումներ, որոնցում ծաղրվում էր ընդդիմությունը, երբ իշխանությունը բռնազավթված էր կեղծված ընտրությունների միջոցով։ Երաժշտության բնագավառում շատ ավելի աղետալի վիճակ է։ Կան արտոնագրված ռադիոկայաններ, որ երբեմն լսում եմ տրանսպորտում, տաքսիներում, հեռուստաալիքներ՝ «Յուքոմի» փաթեթում, որոնք ուղղակի պետք է փակել, թեկուզ դա համարվի գրաքննություն: Խոսքը ռաբիսի մասին է, որ ունի անգրագետ, պարզունակ, սպառողականություն քարոզող տեքստեր և երաժշտություն, որի մեջ միախառնված են օտար տարրեր, որ մեր մշակույթ են ներթափանցել երկար տարիներ իսլամական հետադեմ կայսրությունների լծի տակ գտնվելու հետևանքով», - նշում է կինոդրամատուրգը
Նույն երաժշտության երկրպագուները Մարզահամերգային համալիրը և այլ հսկա դահլիճներ են լցնում, երբ դեռ մեկ-երկու տարի առաջ, ինչպես հիշեցնում է Մարտիրոսյանը, «ընդդիմադիր», ասենք՝ «Մարտի 1»-ին նվիրված վավերագրական ֆիլմեր ցուցադրելու համար սրահ չէր գտնվում:
«Կարծում եմ՝ մշակույթի նախարարությունը պետք է հանձնաժողով ունենա, որով կկանխի այդ դահլիճների տրամադրումը ում պատահի: Կան նվազագույն, տարրական պահանջներ, որոնք բոլոր ոլորտներում պետք է պահպանվեն: Հեղափոխությունից հետո, երբ չպետք է լինեն յուրային ու թշնամի արվեստագետներ, քաղաքական արտոնյալ սպասարկուներ, կարծում եմ՝ հանրությունը նույնիսկ կողջունի նմանատիպ վերահսկողությունը։ Մեխանիզմների մասին թող մտածեն պետական պաշտոնյաները, որոնք կոչված են դրա համար և աշխատավարձ են ստանում», - ընդգծում է մեր զրուցակիցը:
Զրույցի ընթացքում չկարողացանք շրջանցել մշակույթի նախարարության լինել-չլինելու հարցը: Վահրամ Մարտիրոսյանը նշում է, որ հարցին պատասխանելու համար պետք է լուրջ ուսումնասիրություններ անել, սակայն հստակ է մեկ բան. «Մշակույթի նախարարության բազմաթիվ գործառույթներ անհրաժեշտ են, ով պետք է իրականացնի՝ քննարկման հարց է։ Դրանց մի մասը, այո, պետք է փոխանցվի կրթության նախարարությանը: Շատ երեխաներ ավարտում են դպրոցները՝ անտեղյակ մնալով ժամանակակից մշակույթից: Սա սարսափելի է: Դպրոցից հետո շատերը, ուսանող չդարձած, երբ պետք է զարգանային մշակութապես, սկսում են աշխատել և այլևս չեն հասցնում լրացնել իմացության բացերը գրականության, կերպարվեստի, թատրոնի և այլ ասպարեզներում: Ես այս սերնդին սիրում ու գնահատում եմ անկախ կենսակերպի համար, բայց կրթության բացերի հետևանքով ունենում ենք մշակութապես կիսատ-պռատ սերունդ», - կարծում է գրողը:
Անդրադարձանք նաև քաղաքականությանը: Հեղափոխությունից մեկ տարի է անցել, արդարացե՞լ են քաղաքացի Վահրամ Մարտիրոսյանի սպասումները:
«Կարծում եմ, որ շատ հուսադրող միտումներ կան: Որպես մարդ, իհարկե, անհամբեր եմ, ուզում եմ ավելին տեսնել: Կոռուպցիայի դեմ պայքարում հաջողություններ ունենք, բայց այն ամենաբարդ բացահայտվող հանցագործություններից է: Շատերը շահագրգռված չեն, որ կոռուպցիան բացահայտվի: Նրանք, որ կաշառք են տվել, դրա շնորհիվ գուցե իրենցից արժանիներից ավելի առաջ են ընկել: Այսինքն, միայն պետական պաշտոնյաները չեն վախենում բացահայտումներից։ Հույս ունեմ՝ չնայած բոլոր դժվարություններին, ավելի արագ առաջ կընթանանք, բայց ընդհանուր առմամբ դրական եմ գնահատում անցած մեկ տարին և ավելի լուրջ ամփոփումների համար երևի թե մեկ տարի էլ պետք է սպասենք», - եզրափակում է մեր զրուցակիցը:
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում