Ինտրիգային օր. դատարանի վճռին սպասելիս. «Փաստ»
Քաղաքական«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
Ռոբերտ Քոչարյանի խափանման միջոցի հարցով դատարանը իր որոշումը կհրապարակի այսօր՝ ժամը 16-ին։ Դժվար է, իհարկե, կանխատեսել որոշման բովանդակությունը, սակայն ինձ համար ակնհայտ է, որ ցանկացած դեպքում այն միանշանակ չի լինելու հասարակության տարբեր շերտերի համար։ Բանն այն է, որ դատավարության չորս օրերն ամենևին էլ չմեծացրեցին հասարակության վստահությունը արդարադատության նկատմամբ, ինչի ինդիկատորային դրսևորումն է դատարանի բակում իրար հակադիր երկու ցույցերի անցկացումը։ Դատարանի բակում հավաքված մարդկային երկու բազմություններից որևէ մեկին խնդրի իրավական բաղադրիչը չի հետաքրքրում։ Քոչարյանի աջակիցների համար նա անմեղ է, հերոս է ու պետք է ոչ միայն կալանքից ազատվի, այլ ընդհանրապես քրեական հետապնդումից, երկրորդ նախագահի ընդդիմախոսների համար նա հանցագործ է։ Նման իրավիճակում չափազանց մեծ է դատական գործընթացի վրա քաղաքական ու անձնական կոնյուկտուրայի ազդեցությունը, որովհետև այնպիսի տպավորություն է, որ ոչ թե իրավական գործընթացն է դիրքավորում փողոցում հայտնված մարդկանց, այլ ճիշտ հակառակը՝ գործ ունենք «փողոցային» արդարադատության հետ, և Քոչարյանի կողմնակիցներն ու ընդդիմախոսները փորձում են իրենց ագրեսիվ պահվածքով ազդել դատավարության ընթացքի, նրա սուբյեկտների վարքագծի վրա։ Օրինակ՝ քաղաքական կոնյուկտուրայի բացահայտ դրսևորում է գլխավոր դատախազ Արթուր Դավթյանի վարքագիծը։ Սա այն դեպքն է, որ հրաշալի բացահայտում է, թե ինչպես է պաշտոնյան ենթարկվում քաղաքական իրավիճակի փոփոխությանը, հարմար տեղավորվում փոփոխությունների պարագայում։ Դեռ մեկ տարի առաջ Դավթյանը համոզված պաշտպանում էր Մարտի 1-ի գործի միանգամայն այլ սցենար, որտեղ մեղավորները Նիկոլ Փաշինյանն ու նրա կողմնակիցներն էին, այսօր նույն մարդը ջանասիրաբար թիրախավորում է Ռոբերտ Քոչարյանին՝ անհնար համարելով անգամ նրա խափանման միջոցի փոփոխությունը։ Ավելին, իրեն թույլ է տալիս անձնավորված վերաբերմունք պարունակող պահվածք, որը հազիվ թե հարիր է երկրի գլխավոր դատախազին:
Դատավարության անհարկի քաղաքականացումը երբեք չի կարող հանգեցնել իրավականորեն մոտիվացված որոշումների կայացմանը, համենայն դեպս՝ հասարակության մի ստվար զանգված կարծելու է, որ դատարանը վարվեց այնպես, ինչպես ցանկանում էր երկրի քաղաքական ղեկավարությունը։ Սերժ Սարգսյանի նախագահության շրջանում հասարակությունը կասկածներ ուներ Մարտի 1-ի գործով կայացված դատավճիռների օրինականության վերաբերյալ։ Կան շատ մեծ մտավախություններ, որ հիմա կրկնվելու է նույն պատկերը, իսկ սա նշանակում է, որ Մարտի 1-ի էջը չի փակվելու կամ առնվազն նորից վերակենդանանալու է, երբ, ասենք, տարիներ հետո Հայաստանում տեղի ունենա նոր իշխանափոխություն։
Դատավարության չորս օրերը որոշակի դիսկուրս, տեսական ու գործնական բանավեճ հարուցեցին այն հարցում, թե ինչքանով է ճիշտ ընտրված Մարտի 1-ի գործի քննության մեթոդաբանությունը։ Ի վերջո, սա սկզբունքային հարց է, որովհետև միայն ճիշտ մեթոդաբանության միջոցով կարող ենք հասնել հանցագործության համապարփակ բացահայտմանը, առաջին հերթին տասը զոհերի սպանությունների հանգամանքների ամբողջական պարզաբանմանը։ Այս դատավարությունն, անգամ մեծ ցանկության դեպքում, չի կարող տալ այն հարցի պատասխանը, թե, ի վերջո, ովքե՞ր և ո՞ւմ հրամանով իրականացրեցին տասը սպանությունները։ Քանի դեռ այս հարցերի պատասխանները տրված չեն, միշտ լինելու են շահարկումներ՝ քաղաքական հետապնդումների, անձնական վրեժխնդրության հիմքով։ Ժամանակին Լևոն Տեր-Պետրոսյանի՝ դատապարտված կողմնակիցներն ասում էին, որ այդպես էլ իրենցից որևէ մեկը չդատվեց սպանությունների համար, հետևաբար՝ մեղադրանքներն անհիմն են։ Հիմա, թերևս, նույն պնդումն են անելու նաև Ռոբերտ Քոչարյանն ու նրա պաշտպաններն ու աջակիցները։
Այս գործը, թերևս, պետք է բացահայտվեր ներքևից։ Պետք էր նախ պարզել՝ ովքեր են կրակել, անմիջական հրաման տվողը կամ նախաձեռնողն ով է եղել: Սա թույլ կտար պատասխանատվությունն այնուհետև տարածել դեպի վերև՝ քրեական հետապնդման ենթարկելով նաև իշխանության վերնախավի այն ներկայացուցիչներին, որոնք անմիջական պատասխանատվություն են կրում արյունոտ իրադարձությունների համար, եթե իրոք նրանց մեղավորությունն ապացուցվի։ Բնականաբար՝ խոսքը իրավական պատասխանատվության մասին է։
Այնուամենայնիվ, սպասենք դատարանի այսօրվա որոշմանը, որն, անտարակույս, նոր իրավիճակ է ստեղծելու գործում։
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում