Նոր նախագծում կա՞ն հակասահմանադրական իրավիճակի նախադրյալներ. «Փաստ»
Հասարակություն«Փաստ» օրաթերթը գրում է
Իրավական ակտերի նախագծերի հրապարակման միասնական կայքում՝ E-draft-ում, տարբեր գերատեսչություններ հանրային քննարկման են ներկայացնում իրենց հեղինակած օրենսդրական նախագծերը` այս կամ այն օրենքում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու վերաբերյալ:
Կան նախագծեր, որոնք, կարծես թե, «աննկատ» են հայտնվում այս կայքում, նույնքան աննկատ որոշակի ժամանակ հետո քննարկվում և ընդունվում Ազգային ժողովում:
Մինչդեռ կան այնպիսիք, որոնք E-draft-ում հայտնվելու պահից բացասական մեկնաբանությունների են արժանանում:
Դրանցից է հոկտեմբերի 17-ին աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության հրապարակած «Ընտանիքում բռնության կանխարգելման, ընտանիքում բռնության ենթարկված անձանց պաշտպանության և ընտանիքում համերաշխության վերականգնման մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը:
Նյութը պատրաստելու պահին նախագծի ընդունմանը դեմ էր քվեարկողների 81 տոկոսը, կողմ՝ 19-ը: Ի՞նչ փոփոխություններ է առաջարկում կատարել նախարարությունը գործող օրենքում: Նախագծի հեղինակները նշում են, որ օրենքի ընդունման անհրաժեշտությունը պայմանավորված է ընտանիքում բռնության բոլոր դեպքերի բացահայտման և արդյունավետ կանխարգելման, ընտանիքում բռնության ենթարկված անձանց, այդ թվում՝ երեխաների լավագույն շահի արդյունավետ պաշտպանության ապահովման, ուղղորդման և համարժեք աջակցության միջոցներ տրամադրելու խնդիրներով:
«Փաստը» մի քանի կետերով ներկայացնում է՝ ինչի մասին է խոսքը:
Նախագծով առաջարկվոմ է օրենքի վերնագրից հանել «…և ընտանիքում համերաշխության վերականգնման», ինչպես նաև օրենքի 1-ին հոդվածի 1-ին մասից՝ «..ընտանիքում բռնության ենթարկված և ընտանիքում բռնություն գործադրած անձանց հաշտեցման..» բառերը:
Բացի դա, օրենքի 3-րդ հոդվածի 1-ին մասը շարադրել հետևյալ խմբագրությամբ. «ընտանիքում բռնություն է համարվում սույն օրենքով սահմանված ֆիզիկական, սեռական, հոգեբանական կամ տնտեսական բնույթի բռնի արարքը, ինչպես նաև անտեսումը, վերահսկող վարքագիծը, որը կատարվել է ընտանիքի անդամների կամ նախկին կամ ներկա զուգընկերների միջև»:
Միևնույն ժամանակ առաջարկվում է նույն հոդվածի 2-րդ մասը լրացնել նոր՝ 6-րդ կետով՝ հետևյալ բովանդակությամբ.
«վերահսկող վարքագիծ՝ դիտավորությամբ կատարվող գործողություններ, որոնք ուղղված են անձին ենթակայության տակ պահելուն և/կամ նրան աջակցության տարբեր աղբյուրներից (միջոցներից) մեկուսացնելուն, նրանց ռեսուրսները և միջոցները բացառապես անձնական շահի համար օգտագործելուն, վարքագծի ամենօրյա վերահսկողություն իրականացնելու միջոցով կախվածության մեջ դնելուն»:
Օրենքի 4-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետում առաջակվում է ավելացնել նոր ենթակետ. «զուգընկեր` միևնույն անձի հետ մտերիմ (այդ թվում՝ ինտիմ) հարաբերությունների մեջ գտնվող անձ»: Իհարկե, սրանք օրենքում առաջարկվող բոլոր փոփոխությունները չեն:
Նախագծի հիմնավորման մեջ նշված է, որ ժամանակին վերը նշված օրենքի ընդունմամբ կարևորվել են ընտանիքում բռնության միջավայրի վերացման և կանխարգելման, բռնության տարբեր դրսևորումների բացահայտման, բռնություն գործադրած անձանց նկատմամբ համաչափ սահմանափակումների կիրառման և բռնության ենթարկված կամ ենթարկվելու իրական վտանգի մեջ գտնվող անձանց համար ապահով և անվտանգ կեցության պայմաններ ապահովելու խնդիրները, սակայն, ըստ նախագիծը կազմողների, օրենքում առկա բացերը և իրավակիրառ գործունեության արդյունքները փաստում են, որ բռնության ոչ բոլոր դրսևորումները և ոչ բոլոր հարաբերություններն են ընդգրկվում գործող իրավակարգավորման շրջանակում:
Օրինակ` վիճակագրական տվյալները փաստում են՝ ընտանեկան բռնության տարածված դրսևորումներից է վերահսկող վարքագծի կիրառումը, որը նույնպես պահանջում է կանխարգելման կամ պաշտպանական համարժեք միջոցների ձեռնարկում:
Մինչդեռ գործող օրենքը վերահսկող վարքագիծը չի սահմանում որպես ընտանեկան բռնության տեսակ:
Ըստ նախարարության՝ օրենքում հաշտեցման ընթացակարգի սահմանումը գործնականում խոչընդոտում է բռնության ենթարկված անձանց հասնելու արդյունավետ իրավական պաշտպանության և խախտված իրավունքի վերականգնման:
Ինչպես նաև, օրենքը որպես բռնության ենթարկված անձ չի դիտարկում երեխային, որն անմիջականորեն ականատես է եղել բռնության կիրառմանը և/կամ կրել է այդ բռնության բացասական հետևանքներն իր վրա (անուղղակի զոհեր)՝ հայտնվելով հոգեբանորեն ծանր վիճակում:
Օրենքի նախագծի քննարկման հարթակում կարելի է տեսնել քաղաքացիների մտահոգությունները, որոնք առաջարկում են գործող օրենքն անփոփոխ թողնել կամ էլ որոշակի ժամանակով հետաձգել նախագծի ընդունումն ու փոփոխություններ կատարել դրանում:
Քաղաքացիներից մեկն էլ անդրադարձել է օրենքի նախագծում առկա «զուգընկեր», «նախկին/ներկա զուգընկեր» և նման ձևակերպումներին, որոնք, ըստ գրառման հեղինակի, հակասում են գործող օրենքի բովանդակային տրամաբանությանը, քանի որ գործող օրենքի կարգավորման առարկան վերաբերում է բացառապես ընտանիքին, որը կազմում են հայր և մայր հանդիսացող ամուսինները. ընտանիքում նախկին կամ ներկա զուգընկեր չի կարող լինել:
Ասվում է, որ նախագծում զուգընկեր ձևակերպումը առաջին հայացքից ասոցացվում է «ֆրանսիական ընտանիքի ընկեր» վիճակի հետ:
Ստացվում է, որ այս ձևակերպումները ուղիղ հակասության մեջ են մտնում ՀՀ մայր օրենքի՝ Սահմանադրության հետ և հակասահմանադրական իրավիճակի նախադրյալներ ստեղծում:
Բացի դա, հարց է առաջանում՝ իսկ ո՞րն է վերահսկող վարքագծի կիրառումը, արդյո՞ք չենք հասնի մի կետի, երբ երեխան, որի առջև ծնողը որոշակի արգելքներ կդնի, հետագայում չի համարվի «բռնության ենթարկված անձ»:
Սրանք օդում կախված հարցեր են, որոնց պատասխանները գուցե հնչեն հետագայում:
Ակնհայտ է, որ նախքան այս նախագծի ընդունումը հասարակությունը պետք է ստանա բոլոր՝ առաջին հայացքից մտահոգող հարցերի պատասխանները: Ակնհայտ է, որ ցանկացած բռնություն դատապարտելի է, և բռնություն իրականացնողը պետք է պատիժ կրի՝ օրենքի տառին համապատասխան, բայց հանկած չստացվի, որ ունքը սարքելու փոխարեն, աչքը հանենք:
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում