Ի՞նչ են նշանակում աշխատաժամանակի նորմալ և առավելագույն տևողություն հասկացությունները
Հասարակություն«Փաստ» օրաթերթը շարունակում է ներկայացնել «Ճանաչեք և պաշտպանեք ձեր իրավունքները» խորագիրը: Շատ են դեպքերը, երբ քաղաքացիները չեն կարողանում պաշտպանել իրենց իրավունքները, քանի որ իրազեկված չեն, իսկ երբեմն էլ որոշ պետական հիմնարկ ներ էլ ավե լի են շփոթեցն ո ւ մ նրանց:
Օրաթերթը, համագործակցելով իրավաբանների հետ, հանրային իրազեկման արշավ է կազմակերպում, որը կօգնի մեր քաղաքացիներին իմանալ և պաշտպանել իրենց իրավունքները:
Հարց.- Հաճախ եմ հանդիպում աշխատաժամանակի նորմալ և առավելագույն տևողություն հասկացություններին: Հետաքրքիր կլինի իմանալ՝ ի՞նչ են նշանակում դրանք (Կարեն Ահարոնյան):
Հարցին պատասխանում է իրավաբան Անի Ճաղարյանը:
Համաձայն ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի, աշխատաժամանակն այն ժամանակահատվածն է, որի ընթացքում աշխատողը պարտավոր է կատարել աշխատանքային պայմանագրով նախատեսված աշխատանքը, ինչպես նաև դրան հավասարեցված այլ ժամանակահատվածներ:
Աշխատաժամանակի առավելագույն տևողության սահմանումը նպատակ ունի յուրաքանչյուր աշխատողի համար ապահովել աշխատանքի արդարացի պայմաններ:
Աշխատաժամանակի նորմալ տևողությունը չի կարող գերազանցել շաբաթական քառասուն ժամը: Որպես ընդհանուր կանոն, ՀՀ աշխատանքային օրենսգիրքը նախատեսում է, որ օրական աշխատաժամանակը չի կարող ութ ժամից ավելի լինել:
Սա համարվում է աշխատաժամանակի նորմալ տևողություն: Իսկ որքա՞ն է աշխատաժամանակի առավելագույն տևողությունը: Համաձայն ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի աշխատաժամանակի առավելագույն տևողությունը, ներառյալ` արտաժամյա աշխատանքը, չի կարող անցնել օրական տասներկու ժամը (հանգստի և սնվելու համար ընդմիջումը ներառյալ), իսկ շաբաթվա ընթացքում` քառասունութ ժամը: Սա վերաբերում է նաև տարբեր գործատուների կամ նույն գործատուի մոտ երկու և ավելի աշխատանքային պայմանագրերով աշխատողի ամենօրյա աշխատաժամանակի տևողությանը:
Տարբեր ոլորտներում աշխատողների (անընդմեջ հերթապահության ռեժիմով աշխատող առողջապահական կազմակերպություններ, հոգաբարձության (խնամակալության) կազմակերպություններ, մանկական դաստիարակչական կազմակերպություններ, էներգամատակարարման, գազամատակարարման, ջերմամատակարարման մասնագիտացված կազմակերպություններ և այլն) աշխատաժամանակի տևողությունը կարող է կազմել օրական քսանչորս ժամ:
Այս աշխատանքների ցանկը սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը: Այդ աշխատողների աշխատաժամանակի միջին տևողությունը շաբաթվա ընթացքում չի կարող քառասունութ ժամից ավելի լինել:
Միևնույն ժամանակ, աշխատանքային օրերի միջև հանգստի ժամանակը նրանց համար չի կարող քսանչորս ժամից պակաս լինել: Որոշ աշխատողների համար կարող է սահմանվել կրճատ աշխատաժամանակ:
Այդ աշխատողներն են՝
1) մինչև յոթ տարեկան երեխաները՝ օրական մինչև երկու ժամ, սակայն շաբաթվա ընթացքում ոչ ավելի, քան չորս ժամ,
2) յոթից մինչև տասներկու տարեկան երեխաները՝ օրական մինչև երեք ժամ, սակայն շաբաթվա ընթացքում ոչ ավելի, քան վեց ժամ,
3) տասներկուսից մինչև տասնչորս տարեկան երեխաները՝ օրական մինչև չորս ժամ, սակայն շաբաթվա ընթացքում ոչ ավելի, քան տասներկու ժամ,
4) տասնչորսից մինչև տասնվեց տարեկան աշխատողները` շաբաթական մինչև 24 ժամ,
5) տասնվեցից մինչև տասնութ տարեկանները` շաբաթական մինչև 36 ժամ,
6) այն աշխատողները, որոնց աշխատավայրում վնասակար գործոնների սահմանային թույլատրելի մակարդակը տեխնիկական կամ այլ պատճառներով հնարավոր չէ իջեցնել աշխատողների առողջության և անվտանգության մասին իրավական ակտերով սահմանված առողջության համար անվտանգ մակարդակի, աշխատաժամանակը սահմանվում է ոչ ավելի, քան շաբաթական 36 ժամ:
Կարող է նաև ոչ լրիվ աշխատաժամանակ սահմանվել այն աշխատողի համար, ով ունի առողջական խնդիրներ, հղի է, իր խնամքի տակ ունի մինչև մեկ տարեկան երեխա, հաշմանդամ է կամ իրականացնում է ընտանիքի հիվանդ անդամի խնամք:
Ոչ լրիվ աշխատաժամանակ կարող է սահմանվել նաև աշխատողի և գործատուի համաձայնությամբ ցանկացած դեպքում: