«Առանց թիրախային օժանդակության տնտեսությունը չի կարող արագ հաղթահարել ճգնաժամը և վերադառնալ բնականոն ընթացքի». «Փաստ»
Interview«Փաստ» օրաթերթը գրում է
Թեպետ 2020թ. մայիսի համար արձանագրված ցուցանիշները էականորեն զիջում են նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի ցուցանիշներին, այնուամենայնիվ, ըստ տնտեսագետ Կարեն Սարգսյանի, տնտեսական անկման վերաբերյալ ավելի ստույգ գնահատականն ավելի ուշ կունենանք:
Մինչ այդ, համադրելով 2020 թվականի մայիս ամսվա մակրոտնտեսական մի շարք ցուցանիշներն ու խոսելով տնտեսական անկման ներկա շեմի մասին՝ Կ. Սարգսյանն ընդգծում է.
«Այսպես, տնտեսական ակտիվության ցուցանիշը նվազել է շուրջ 12,8%ով, արդյունաբերական արտադրանքի ծավալը՝ 3,9%-ով, շինարարության ծավալը՝ 27%-ով, ծառայությունների ծավալը՝ 19,4%ով, առևտրի շրջանառությունը՝ 18,4%-ով, արտաքին առևտրաշրջանառությունը՝ 17,3%-ով, արտահանումը՝ 8,7%-ով, ներմուծումը՝ 21,8%-ով։
Մակրոցուցանիշների նման անկումը, կարծում եմ, անակնկալ չէ, և այն, բնականաբար, արտացոլում է նոր կորոնավիրուսով պայմանավորված առկա տնտեսական ճգնաժամի ազդեցությունների արդյունքը։
Իհարկե, համեմատած այս տարվա ապրիլի ցուցանիշների հետ՝ զգալի աճ ենք տեսնում, սակայն չպետք է մոռանանք, որ այդ ժամանակ տնտեսության գրեթե բոլոր ոլորտները հարկադիր դադարի մեջ, կամ, այսպես կոչված «lockdown»-ի տակ են գտնվել։
Այդուհանդերձ, տնտեսական անկման ցուցանիշի ավելի ստույգ գնահատական կունենանք, երբ վիճակագրական կոմիտեն կհրապարակի 2-րդ եռամսյակի մակրոտնտեսական ցուցանիշները։
Այս պահին, կարծում եմ, հունիս ամսվա դրությամբ ցուցանիշների որոշակի բարելավում կնկատվի նախորդ ամսվա համեմատ՝ հաշվի առնելով, որ տնտեսության բազմաթիվ ոլորտներ աստիճանաբար դուրս են եկել «lockdown»-ից և, իհարկե, թեև ոչ ամբողջ ներուժով, սակայն, ամեն դեպքում, գործում են։ Այնուամենայնիվ, ըստ իմ կանխատեսումների, ներկա պահին մեր տնտեսությունը գտնվում է մոտ 5-6% անկման փուլում»:
Անդրադառնալով հարկերի հավաքագրման խնդրին, հարկային մուտքերի նվազմանը (ապրիլին նվազումը կազմել է 9,1%, մայիսին՝ 20,8%), տնտեսագետը «Փաստի» հետ զրույցում խոսեց նշված միտումների՝ ցուցիչ լինելու մասին:
«Ակնհայտ է, որ տնտեսական անկման պայմաններում կառաջանան նաև հարկերի հավաքագրման խնդիրներ։ Սա, թերևս, պայմանավորված է մի քանի գործոններով։ Առաջինն այն է, որ տնտեսական ճգնաժամի պայմաններում բոլոր տնտեսվարողների մոտ առկա են լինում իրացվելիության խնդիրներ։
Երկրորդ, ինչպես գիտենք, դեռևս ոչ բոլոր տնտեսական ոլորտներն են լիարժեք գործում ներկայիս արտակարգ դրության պայմաններում: Եվ, վերջապես, երրորդը՝ նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի ցուցանիշի հետ համեմատելիս չպետք է մոռանալ, որ այդ ընթացքում արձանագրվել են մասնավորապես ավտոմեքենաների ներմուծման և վաճառքի աննախադեպ բարձր ցուցանիշներ, ինչով պայմանավորված՝ հարկային մուտքերն ավելի շատ են եղել։
Իհարկե, կան նաև տնտեսական քաղաքականության հետ կապված խնդիրներ, մասնավորապես, տնտեսական գործունեության խթանման, այդ թվում՝ ներդրումների իրականացման ոլորտում, ինչը ևս իր բացասական ազդեցությունն է ունենում հարկերի հավաքագրման մակարդակի վրա։
Այսպիսով, հաշվի առնելով վերոգրյալը՝ հարկերի նման թերհավաքագրումը միանգամայն սպասելի էր, և այն, մեծ հաշվով, նաև արտացոլում է մեր հանրապետությունում մակրոտնտեսական հիմնական ցուցիչների անկման արդյունքները՝ պայմանավորված ինչպես տնտեսական ճգնաժամով, այնպես էլ տնտեսական ոչ խթանող քաղաքականությամբ»,-ընդգծեց տնտեսագետը:
Կառավարության վերջին նիստի ժամանակ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն ինքը շեշտեց, որ կառավարությունն օպերատիվ ձևով տնտեսության զարկերակը զգալու խնդիր ունի, ինչը պետք է խոստովանել: Իսկ թե ի՞նչն է խանգարում ճիշտ գնահատել իրավիճակը և ի՞նչ խնդիր պետք է լուծի կառավարությունը՝ հետագայում ավելի խորը տնտեսական ճգնաժամ չարձանագրելու համար՝ Կարեն Սարգսյանը նկատեց.
«Նախևառաջ տնտեսության զարկերակը զգալու համար առաջին հերթին տնտեսությունը պետք է լիարժեքորեն գործի, ինչն այս պայմաններում առկա չէ, քանի որ դեռ տնտեսության բոլոր ոլորտների գոծունեությունը չի վերականգնվել, և երկրորդ՝ համավարակի տնտեսական ազդեցությունները հաղթահարված չեն։
Փաստացի, այս պահին գործ ունենք լուրջ տնտեսական ճգնաժամի հետ, և տնտեսությունն անհետաձգելի լուրջ միջամտությունների կարիք ունի։ Ակնհայտ է, որ ներկա պահին տնտեսության բազմաթիվ ոլորտներ պետական աջակցության կարիք ունեն՝ դիմակայելու ճգնաժամի բացասական ազդեցությունները: Հաշվի առնենք, որ բազմաթիվ ոլորտներ դեռ չեն գործում։
Երկրում առկա են նաև գործազրկության կտրուկ աճի միտումներ։ Բացի այդ, տնտեսությունը չի կարող լիարժեքորեն գործել, եթե տնային տնտեսությունների կողմից բավարար ծավալով վճարունակ պահանջարկի մակարդակ չապահովվի։
Ավելի կոնկրետ, առանց տնտեսվարողներին հարկային արձակուրդների ձևով թիրախային օժանդակության և ազգաբնակչության առավել խոցելի շերտերին ֆինանսական աջակցության տրամադրման՝ Հայաստանի տնտեսությունը չի կարող արագ հաղթահարել ճգնաժամը և վերադառնալ բնականոն ընթացքի։
Մեկանգամյա օժանդակությունների տրամադրումը խնդրի արդյունավետ լուծում չի կարող հանդիսանալ: Անհրաժեշտ են ավելի համակարգային ու լայնամասշտաբ միջոցառումներ։ Եթե չենք ցանկանում, որ տնտեսությունը հայտնվի երկարատև դեպրեսիոն փուլում՝ վերոհիշյալ խնդիրներին ավելի լուրջ ուշադրություն պետք է հատկացնել»։
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
