Պայքարի միջոցով Արցախի հիմնարար իրավունքները ճանաչել տալն այլընտրանք չունի.«Փաստ»
Քաղաքական«Փաստ» օրաթերթը գրում է
Միջազգային հարաբերությունների գործող համակարգում ազգերի ինքնորոշման իրավունքի իրացումը դառնում է առավել օրինաչափ։ Այս գործընթացը նոր չէ և կապված է կայսերականության գաղափարախոսության անկման և քաղաքական ինքնիշխանության հետ, որի ձևավորումը գալիս է 1648 թվականին կնքված Վեստֆալիայի պայմանագրից։ Ինքնորոշման իրավունքի հաղթարշավը սկսվեց հատկապես գաղութային համակարգի փլուզումից, երբ մեծ թվով ժողովուրդներ, իրացնելով իրենց ինքնորոշման հիմնարար իրավունքը, կարողացան անկախություն ձեռք բերել և ինքնուրույնաբար տնօրինել պետական կազմավորման իրավակարգին, արտաքին քաղաքականությանը, մշակութին, տնտեսությանը, կրոնին վերաբերող հարցերը։
Ինքնորոշման տեսքով ժողովուրդների կամարտահայտությունը դարձել է ժամանակակից միջազգային իրավունքի հիմնարար սկզբունքներից մեկը և ամրագրված է ՄԱԿ-ի կանոնադրության մեջ ու մարդու իրավունքներին վերաբերող միջազգային համաձայնագրերում։ Համաձայն ՄԱԿ-ի կանոնադրության՝ ինքնորոշման իրավունքը հռչակվում է որպես միակողմանի գործողության հնարավորություն՝ ուղղորդված ժողովրդի ազատությանը և վարչական տարածքի որոշակի քաղաքական կարգավիճակին, առանց որևէ ենթատեքստի և սահմանափակման։
ՄԱԿ կանոնադրությամբ ամրագրված ինքնորոշման իրավունքն է, որ այսօր հնարավորություն է ընձեռել 190-ից ավելի երկրների ամրագրել իրենց անդամակցությունը ՄԱԿին։ Ժողովուրդների կամարտահայտությունը հիմնականում տեղի է ունենում հանրաքվեների միջոցով։ Բայց միշտ չէ, որ ժողովուրդները արտահայտվում են անկախության օգտին։ Օրինակ՝ Շոտլանդիայում 2014 թվականին տեղի ունեցող հանրաքվեով բնակչության մեծամասնությունը կողմ արտահայտվեց Մեծ Բրիտանիայի կազմում մնալուն։ Բայց լինում են նաև դեպքեր, որ ժողովուրդները ոչ միայն ներկայացնում են իրենց կամարտահայտությունը ինքնորոշման օգտին, այլև պայքարում են ինքնորոշման հասնելու համար։
Այդպես անկախության կարողացան հասնել, օրինակ՝ Հարավային Սուդանը, Էրիթրեան և Արևել յան Թիմորը։ Իսկ ինչ վերաբերում է Արցախին, ապա 1991 թվականի դեկտեմբերի 10-ին, Խորհրդային Միության պաշտոնական անկումից ընդամենը մի քանի օր առաջ, Արցախի ժողովուրդը հանրաքվեով ամրագրեց և իրացրեց անկախ պետություն ունենալու իր իրավունքը: Փաստորեն, Արցախն անկախացավ Խորհրդային Միությունից, սակայն Ադրբեջանը փորձում է հարցը ներկայացնել իր տարածքային ամբողջականության կոնտեքստում, ինչն էլ հակամարտության խորացման պատճառ է դարձել։
Ուստի Արցախի ժողովրդին այլ ելք չէր մնում, քան զենքի միջոցով պաշտպանել սեփական ինքնորոշման իրավունքը, որի արդյունքում այսօր Արցախը դե ֆակտո անկախ պետություն է։ Սակայն այս օրերին Ադրբեջանական կողմի ագրեսիան և ռազմական գործողություններում ահաբեկիչների ներգրավվածությունը ևս մեկ անգամ միջազգային հանրության աչքի առաջ ակնառու դարձրին այն հանգամանքը, որ Արցախի ժողովուրդը չի կարող ապրել Ադրբեջանի կազմում։ Դա անհամատեղելի է։ Խնդիրն այն է, որ Ադրբեջանի կազմում Արցախի հայությանը սպասում է էթնիկ զտման և ցեղասպանության հեռանկարը: Այս մասին նախօրեին խոսել էր նաև ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը՝ РБК-ին տված հարցազրույցում: «Նա (Ալիևը-խմբ.) կարծում է, որ կռմբակոծի Ստեփանակերտը, և դրանից հետո ղարաբաղցիները կապրե՞ն Ադրբեջանի կազմում։ Այս մոտեցումը ևս մեկ անգամ ընդգծում է, որ Լեռնային Ղարաբաղը երբեք չի կարող լինել և չի լինի Ադրբեջանի կազմում։
Դա արդեն իսկ բացառվում է։ 100 տոկոս: Եվ դա ապացուցվում է Ադրբեջանի գործողություններով»: Ուստի այլընտրանք չի մնում, քան այն, որ Արցախի ժողովուրդն իր պայքարի միջոցով ստիպի ճանաչել իր հիմնարար իրավունքները։ Եվ մեր խնդիրն է օր առաջ հասնել նրան, որ միջազգային հանրության և քաղաքակիրթ աշխարհի կողմից Արցախի Հանրապետությունը ճանաչվի որպես դե յուրե անկախ պետություն և միջազգային իրավունքի լիիրավ սուբյեկտ, որի արդյունքում վերջ կդրվի տարիներով ձգվող հակամարտությանը:
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում