Խաբուսիկ տպավորությունն ու իրականությունը. «Փաստ»
Վերլուծական
«Փաստ» օրաթերթը գրում է
Մերձավորարևել յան տարածաշրջանում նորից լարված իրավիճակ է։ Մի քանի օր է, ինչ սրվել է իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտությունը։ Փաստացի իրադրության թեժացումը հասցրեց էսկալացիայի այնպիսի մակարդակի, որ կողմերը սկսեցին անխնա հրթիռակոծության ենթարկել միմյանց։ Հատկանշական է, որ սա վերջին տարիների ամենալուրջ լարվածությունն է։ Եվ, ըստ էության, չպետք է աչքաթող անել այն հանգամանքը, որ այս կոնֆլիկտը աշխարհաքաղաքական առումով մեծ ընդգրկվածություն ունի՝ հաշվի առնելով, որ Իսրայելում են գտնվում քրիստոնեության, մահմեդականության ու հուդայականության առանցքային սրբավայրերը, և այստեղ խաչվում են տարբեր միջազգային խաղացողների շահերը։ Բացի այդ, այս հակամարտությունը Մերձավոր Արևելքում կարող է վառոդի տակառի պայթյունի էֆեկտ առաջացնել՝ հաշվի առնելով, որ մահմեդական աշխարհն ընդդեմ Իսրայելի սատարում է Պաղեստինին ու «Համաս» պաղեստինյան կուսակցությանը, որն այժմ կառավարում է Գազայի տարածքը։
Առաջին հայացքից կարող է թվալ, որ իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտությունը այնքան էլ մեզ չի վերաբերում՝ հաշվի առնելով, որ ռազմական գործողություններն ընթանում են մեզանից հեռու, սակայն դա խաբուսիկ տպավորություն է, քանի որ հայության շահերի հետ կապված կարևոր խնդիրներ կան, որոնք հակամարտությունը կարող է շոշափել։ Նախ՝ հաշվի առնենք, որ Հայաստանն ու հայերը Իսրայելի հետ, որը Պաղեստինի պատմական տարածքի մի մասն է, կապեր են ունեցել շատ վաղնջական ժամանակներից, և հայության ներկայությունը մեծ հետք է թողել այդ երկրում։ Պատահական չէ, որ Իսրայելում այսօր մենք ունենք կենսունակ հայկական համայնք ու շատ կարևոր պատմական ու հոգևոր ժառանգություն, որի մեջ է մտնում նաև Երուսաղեմի գլխավոր հայկական եկեղեցին՝ Սուրբ Հակոբյանց վանքը։ Ուստի անհրաժեշտ է շատ ուշադիր լինել, որ իրավիճակի սրացումը էական ազդեցություն չունենա հայկական համայնքի ու հայության ունեցած ժառանգության վրա։
Կարևոր հարց է նաև այն, որ այնտեղ ապրող հայերը չթողնեն ու հեռանան արևմտյան երկրներ՝ թուլացնելով տեղի համայնքը, ինչպես եղավ, օրինակ՝ Սիրիայի ու Իրաքի համայնքների դեպքում։ Մյուս առանցքային խնդիրն այն է, որ պղտոր ջրում ձուկ որսացող ուժերի ազդեցությամբ ու դրդմամբ տեղի հայությունը հանկարծ չթիրախավորվի։ Գրեթե կասկած չկա, որ Ադրբեջանը մեծապես շահագրգռված կլինի, որպեսզի Իսրայելի հայկական համայնքը հարձակումների թիրախ դառնա, ու բացառված չէ, որ որոշի դրա համար գործի դնել Իսրայելում իր ունեցած կապերն ու այդ նպատակով օգտագործի այդ երկրի ադրբեջանցի համայնքի ներկայացուցիչներին։ Չէ՞ որ սադրանքների դիմելը Ադրբեջանի գործելակերպի անբաժանելի մասն է դարձել։ Այս առումով կարևոր նախադեպ ունենք մեր աչքի առաջ։ Անցյալ տարվա հոկտեմբերին, երբ Արցախյան պատերազմն ընթանում էր լայն թափով, Իսրայելի հայերը խաղաղ ավտոերթ էին իրականացնում` պահանջելով դադարեցնել զենքի վաճառքն Ադրբեջանին, մի խումբ ադրբեջանցիներ, շրջապատելով ավտոերթ անող հայերին, կանգնեցրել էին նրանց մեքենաները, վնաս հասցրել դրանց ու հարվածել հայերին։
Այնպես որ, անհրաժեշտ է բոլոր միջոցներով սատարել Իսրայելի հայ համայնքին ու շատ զգոն լինել, որպեսզի իսրայելահայության դեմ սադրանքներ չիրականացվեն։ Ու շատ կարևոր է ընդգծել, որ խնդիրը միայն Իսրայելի հայ համայնքով չի սահմանափակվում, Մերձավոր Արևելքի երկրների բոլոր հայկական համայնքներին աջակցելու հարցը նույնպես հրատապ է։ Խնդիրն այն է, որ հակամարտությունը կարող է ցանկացած պահի աշխարհագրորեն ընդլայնվել՝ հատկապես հաշվի առնելով, որ Թուրքիան մեծ ակտիվություն է ցուցաբերում տարածաշրջանում, փորձում է տարածել իր ազդեցությունը տարածաշրջանի երկրների վրա և իրեն իրավունք է վերապահում ցանկացած պահի խախտել Սիրիայի ու Իրաքի ինքնիշխանությունն ու քուրդ զինյալների դեմ պայքարելու անվան տակ ներխուժել այդ երկրներ։ Բնականաբար, օգտվելով տարածաշրջանում ընթացող ակտիվ խմորումներից ու հակասությունների խորացումից, Թուրքիան կարող է օգտագործել ցանկացած առիթ, որպեսզի այնպիսի իրավիճակ ստեղծի, որ Մերձավոր Արևելքի հայկական համայնքները թուլանան ու հայաթափվեն։
Ուստի առկա ներքին ու արտաքին մարտահրավերներին դիմակայելու նպատակով շատ կարևոր է, որ հայությունը գործի մեկ բռունցքի նման, որի դեպքում Սփյուռքը և Հայաստանը կաշխատեն միասնական, համախմբված, ձեռք ձեռքի տված ու համակարգված մոտեցմամբ։ Սակայն Սփյուռքի հետ կապված աշխատանքների կազմակերպման հարցում ամենակարևոր թելերը գտնվում են ՀՀ իշխանության ձեռքերում, քանի որ նրանց կողմից վարվող նպատակաուղղված պետական քաղաքականությունը կարող է կարճ ժամանակ անց ի ցույց դնել իր տեսանելի արդյունքները։ Սակայն գործող իշխանություններից այս ուղղությամբ ակնկալիքներ ունենալն անիմաստ է, քանի որ նրանք տենդագին ձևով միայն տարված են իրենց վերարտադրվելու հարցով, և իրենց այլ հարց չի հետաքրքրում։
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
