«Հայկոյիս արածը չպետք է իզուր լինի, իր անձնազոհությունը չի կարող անիմաստ լինել». Հայկ Խաչատրյանը վիրավորվել է հոկտեմբերի 16-ին, անմահացել 27 օր անց․ «Փաստ»

Интервью 19 Сентябрь, 2023 10:04

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

«Աշխույժ ու շարժուն երեխա էր Հայկս: Փոքրուց շատ խելացի էր, մեծի պես մտածող, կարող էր այնպես արտահայտվել ինչ-որ հարցի մասին, որ զարմանայիր: Իր աշխուժությանը զուգահեռ նաև ամաչկոտ էր, գուցե շփման մեջ առաջին քայլը չաներ, բայց շատ ընկերասեր էր: Ամեն միջավայրում իրեն նաև իր կատակասիրության համար էին սիրում: Նույնն էլ դպրոցում: Իր դասարանի ուրախությունն էր»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասում է Հայկի մայրիկը՝ տիկին Կարինեն:

Նրա խոսքով, մաթեմատիկան ու ֆիզիկան որդու սիրելի առարկաներն էին, մասնակցել է ֆիզիկայի օլիմպիադայի: «Փայլուն տրամաբանություն ուներ»,-հավելում է նա: Որդու մանկությունից մի դրվագ է վերհիշում մայրիկը: «Միասին վերադառնում էինք տուն, երթուղայինում մի մարդ ուշադիր նայում էր իմ Հայկին, հայացքը չէր կտրում նրանից: Հայկն էլ շատ շարժուն էր, մինչև տուն էինք հասնում, մի կերպ էի իրեն նստած կողքիս պահում: Մեր կանգառում իջանք, այդ մարդն էլ՝ մեր հետ: Մոտեցավ, ներկայացավ, ասաց՝ արվեստագետ մարդ եմ, սկսեց տարօրինակ հարցեր տալ: Անգամ այդ հարցերից բարկացա՝ թույլ տվեք գնամ, իսկ նա արձագանքեց՝ ես այս երեխայի մեջ հետաքրքիր մի բան եմ տեսնում, կմեծանա, ու դուք դեռ այնպիսի բաներ եք լսելու նրա մասին»: Տարիներ հետո ամեն մանրուք, զրույց ու հանդիպում պատերազմում որդիներին կորցրած ծնողներն այլ կերպ են մեկնաբանում, այս դեպքն էլ նույն շարքից է, տիկին Կարինեն ասում է՝ գուցե դա կանխագուշակումն էր որդու հերոսական քայլերի:

Հայկը որոշում է ատամնաբույժ դառնալ, ընդունվում Հայկական բժշկական ինստիտուտի ատամնաբուժական բաժին: «Բարձր դասարաններում հստակ որոշեց՝ մա՛մ, ես ատամնաբույժ եմ դառնալու: Ձգտում ուներ, երազում էր սեփական ատամնաբուժարան ունենալու մասին: Քույրիկն իրենից երկու տարի փոքր է, քրոջն էլ իր «թևի տակ էր» արդեն վերցրել, որ հետո միասին աշխատեին: Հիմա աղջիկս համալսարանում է սովորում: Ավելի հասուն տարիքում նրանց նպատակները շատ կետերում էին հատվում: Սիրում էր քրոջ հոգու հետ ընկնել, չնայած բոլորիս հոգու հետ էր խաղում, շատ կատակասեր էր: Շատ ուրիշ ու յուրահատուկ էր Հայկոս, այնքան կցանկանայի, որ բոլորն իրեն ճանաչեին»,-պատմում է տիկին Կարինեն: 2020 թ. հունվարի 9-ին Հայկը զորակոչվում է բանակ: Ծառայությունը սկսում է Գյումրու հակատանկային ուսումնական զորամասում: Վեց ամիս հետո տեղափոխվում է Խնձորեսկ:

«Փոքր տարիքում, երբ լսում էր զինվորների մահվան մասին պատմություններ, մի տեսակ անհանգստություն կար ծառայության հանդեպ: Երևի կլիներ մոտ տասը տարեկան, գիշերը քնից արթնացավ: Հայկո՛ ջան, ի՞նչ է եղել: «Մա՛մ ջան, չեմ ուզում ծառայել: Կգնամ պոստեր, ինձ կխփեն, չեմ ուզում ծառայել»: Այս բառերն էլ են մխրճվել իմ մեջ: Հիմա՝ տարիներ անց, իր ամեն մի խոսքն այլ կերպ եմ մեկնաբանում: Փոքր տարիքում կար անհանգստություն ծառայության, պատերազմի հանդեպ: Բայց արդեն հասուն տարիքում, երբ ուսանող էր, և կարող էինք իր համար տարկետում ձևակերպել, ասաց՝ ոչ, ես գնալու եմ բանակ: Սիրով էր ծառայում, ունի պատվոգրեր, պարգևատրվել է «Հայոց բանակի գերազանցիկ», «Լավագույն զինվոր-մարզիկ» կրծքանշաններով: Այնքան էր ոգևորվում, երբ արժանանում էր այդ կրծքանշաններին ու պատվոգրերին»: Բայց սկսվեց պատերազմը, և Խնձորեսկում ծառայող Հայկը և նրա ընկերները հենց առաջին օրն արդեն Արցախում էին: Պատերազմի հենց առաջին րոպեներին հայրիկը զանգում է Հայկին:

«Պա՛պ, ամեն ինչ նորմալ է, մի՛ անհանգստացիր: Բայց սոցիալական ցանցերից մեկում այդ օրը գրել էր, թե՝ «մեզ բարի ճանապարհ, գնում ենք»: Պատերազմը սկսվելուց մի քանի ժամ հետո Հայկին Խնձորեսկից տեղափոխում են Արցախ: Նա շատ տեղերում է եղել՝ Հադրութ, Արա լեռ, Ջրական, Իշխանաձոր և այլուր: Երկու անգամ շրջափակման մեջ է ընկել: Ամուսինս ևս հենց առաջին օրերին որոշեց գնալ Արցախ, որ Հայկի կողքին լինի: Բայց Խնձորեսկից այն կողմ իրեն չէին թողել, որ անցնի: Նա էլ մնաց այնտեղ, ասաց՝ գոնե այսպես Հայկին մոտ կլինեմ, նաև նորություններ կիմանամ»: Վերջին վայրը Տիգրանավանն է, որտեղ Հայկը եղել է: Հենց այնտեղ էլ դեպքը տեղի է ունեցել, ծնողները շարունակում են «դեպք» բառն օգտագործել, երբ խոսում են իրենց զավակների վիրավորվելու կամ էլ զոհվելու հանգամանքների մասին: «Մինչև հոկտեմբերի 15-ն ամեն օր խոսել եմ Հայկի հետ, երևի բացառությամբ առաջին 2-3 օրերի, երբ շատ ծնողներ տղաների հետ կապ չեն ունեցել: Հոկտեմբերի 15-ին շատ ուշ եմ իր հետ զրուցել: Շատ շշուկով էր խոսում, անգամ ինձ թվաց, թե վիրավորվել է, բայց ուղղակի զգուշավորություն էր: Ասաց՝ մա՛մ, եթե անջատեմ զանգը, դու էլ ինձ չզանգես»:

Հոկտեմբերի 16-ին Հայկը վիրավորվում է Տիգրանավանում՝ ԱԹՍ-ի հարվածից: «Մեզ հրամանատարությունից ասում էին, որ իրենց արդեն Արցախից հետ էին բերելու Խնձորեսկ: Երբ վիրավորներին տեղափոխում են Սյունիք, ամուսինս հոսպիտալում «գտնում է» Հայկին, նրան ուղղաթիռով արագ տեղափոխում են Երևան՝ Հանրապետական հիվանդանոց: Ծանր վիրավորում ուներ»: Նոյեմբերի 11-ին Հայկն անմահանում է հիվանդանոցում: Մայրիկն ասում է՝ իսկ նոյեմբերի 17-ը Հայկի ծննդյան օրն է: «Մինչև հոկտեմբերի 16-ը երեխես կռիվ տվեց պատերազմի դաշտում, իսկ մինչև նոյեմբերի 11-ը՝ կյանքի համար»: Ցավոք, երկրորդ պատերազմում Հայկը «պարտվում է»: Հայկը ծնվել է Երևանում, մանկությունն ու պատանեկությունը մայրաքաղաքում է անցել, այստեղ դպրոց է հաճախել, բուհում սովորել, իսկ արձակուրդների սիրելի վայրը Արագածոտնի մարզում գտնվող Օրգով գյուղն է: Մայրիկն ասում է՝ հիմա իմ երեխայի տունն է այնտեղ: Հայրիկը նաև հուշահամալիր և եկեղեցի է կառուցում: «Ես գերեզման ասել չեմ կարողանում, դա իմ Հայկի տունն է: Հոկտեմբեր ամիսն էր, զրուցում էինք, ես իրեն հարցնում էի՝ Հայկո՛ ջան, ի՞նչ են ասում, արձագանքում էր՝ մա՛մ, դու ինձ պիտի ասես, թե ինչ է լինելու: Մի անգամ էլ արտահայտվեցի՝ Հայկո ՛ջան, հերոս եք, որ դիմանում եք:

«Հա՞, մա՛մ, մտածում ես, որ հերոս եմ: Ծիծաղելով ասաց՝ դե բոլորին կասես, որ հերոս տղա ունես: Շատ դժվար է կյանքը շարունակել Հայկից հետո, բայց ապրում ենք, աղջիկ ունենք ու նաև նրա համար ենք պարտավոր ուժեղ լինել: Բացի դա, Հայկոյիս արածը չպետք է իզուր լինի, չի կարող իր անձնազոհությունն անիմաստ լինել: Ես պետք է լինեմ, որ իմ Հայկոյին ճանաչեն: Ես միշտ իրեն ասում էի՝ Հա՛յկ, առանց քեզ չեմ կարող, ինքն էլ նույնն ինձ էր ասում: Երբ միասին իրար հետ տեղ էինք գնում, ամեն պահի իմ կողքին էր, «մամ» ասելով պտտվում էր շուրջս: Ինձ հետ շատ կապված էր: Մտածում եմ՝ ուժեղ եմ, հետո մի պահ հասկանում եմ, որ ուժս սպառվել է, հայրիկը ևս շատ կոտրված է Հայկոյից հետո, քույրիկն էլ նույն կերպ, ամեն մեկս ցավը յուրովի ենք տանում»: Բայց պետք է շարունակել ապրել հանուն Հայկոյի:

Հ. Գ. - Կրտսեր սերժանտ Հայկ Խաչատրյանը ՀՀ նախագահի հրամանագրով հետմահու պարգևատրվել է «Մարտական ծառայություն» մեդալով: