Հռոմի ստատուտի վավերացման խութերը. «Փաստ»
Քաղաքական«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
Անցած տարվա վերջից ՀՀ կառավարությունը նախաձեռնել է Միջազգային քրեական դատարանի Հռոմի կանոնադրության վավերացման գործընթացը։ Հարցի հրատապությունը ՀՀ իշխանությունները պայմանավորում են Ադրբեջանի ԶՈւ–ի՝ ՀՀ ինքնիշխան տարածքի նկատմամբ իրականացրած լայնածավալ ռազմական ագրեսիայի ու տարածքների օկուպացման փաստերով։ Նիկոլ Փաշինյանն էլ հատուկ ընդգծում է, թե կանոնադրության վավերացումը միանշանակ բխում է Հայաստանի շահերից, քանի որ դրանով Հայաստանը հիմքեր է ստեղծում Ադրբեջանի պատերազմական հանցագործությունները Հաագայի դատարանում քննության առարկա դարձնելու համար: Բայց Հռոմի կանոնադրության վավերացումը նախ իրավական առումով է խնդրահարույց։
Խնդիրն այն է, որ Հայաստանը Միջազգային քրեական դատարանի Հռոմի կանոնադրությունը ստորագրել է դեռ 1999 թվականի հոկտեմբերի 1-ին, իսկ վավերացման գործընթացը ընդհատվել է 2004 թվականի օգոստոսի 13-ին, երբ Սահմանադրական դատարանը փաստաթուղթը ճանաչել էր որպես ՀՀ Սահմանադրությանը հակասող։ Դատարանն արձանագրել էր, որ Միջազգային քրեական դատարանի կանոնադրության մասին համաձայնագրում ամրագրված այն պարտավորությունը, ըստ որի՝ Միջազգային քրեական դատարանը լրացնում է ՀՀ ներպետական քրեական իրավազորության մարմինները, չի համապատասխանում ՀՀ Սահմանադրության այն հոդվածներին, որոնցով սահմանվում է, որ Հայաստանում արդարադատությունն իրականացնում են միայն դատարանները՝ Սահմանադրությանը և օրենքներին համապատասխան։ Քանի որ Սահմանադրական դատարանի որոշումները վերջնական են և վերանայման ենթակա չեն, ապա իրավական առումով Հռոմի կանոնադրությունը վավերացնելու խնդրի վերանայումը հնարավոր է միայն Սահմանադրության մեջ համապատասխան փոփոխություն կատարելուց հետո:
Եվ մասնագետները նկատում են, որ Միջազգային քրեական դատարանի Հռոմի կանոնադրությունը վավերացնելու համար պետք է նախ փոխել Սահմանադրությունը և նրա մեջ համապատասխան դրույթներ ներառել։ Բայց առանց դրա էլ այս տարվա մարտի 24-ին ՀՀ Սահմանադրական դատարանը քնեց, արթնացավ ու կառավարության դիմումի հիման վրա ընդունեց որոշում, ըստ որի՝ Հռոմի կանոնադրությունում ամրագրված պարտավորությունները համապատասխանում են ՀՀ Սահմանադրությանը: Մյուս խնդիրն այն է, որ Հռոմի կանոնադրության վավերացումը դեռ չի նշանակում, թե Միջազգային քրեական դատարանի որոշումներն իրագործվելու են։ Բազմաթիվ երկրներ, այդ թվում ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի անդամներ Ռուսաստանը, Չինաստանը և ԱՄՆ-ը, չեն վավերացրել Հռոմի կանոնադրությունը և դատարանի անդամ չեն։ Միջազգային քրեական դատարանին չեն անդամակցում նաև Թուրքիան ու Ադրբեջանը։
Այսինքն, այս երկրները պարտավոր չեն հետևել դատարանի որոշումներին։ Դրան գումարած՝ բազմաթիվ են այն դեպքերը, երբ դատարանի որոշումները կոնկրետ պատերազմական հանցագործների մասով այդպես էլ չեն իրագործվել և մնացել են թղթի վրա։ Ամբողջ աշխարհի աչքի առաջ Ադրբեջանը 9 ամիս Արցախը շրջափակման մեջ պահեց՝ բնակչությանը մատնելով սովի, որից հետո տարբեր կողմերից հարձակվեց՝ պայմաններ ստեղծելով խաղաղ բնակչության բռնագաղթի համար, միջազգային հանրությունն անգամ աչքը չթարթեց Ալիևի նկատմամբ պատժամիջոցներ սահմանելու հարցում։ Եվ եթե նույնիսկ հիպոթետիկ ձևով ենթադրենք, որ դատարանը որոշում ընդունի Ադրբեջանի նախագահի դեմ, որ նա պատերազմական հանցագործություններ է իրագործել Հայաստանում և Արցախում, ապա հարց է, թե ինչպե՞ս է իրագործվելու այդ որոշումը։ Ալիևն ընդամենը չի այցելի այն երկրներ, որոնք դատարանի անդամ են։
Ի՞նչ է, մեզ միայն պետք է, որ ուղղակի մամուլում գրվի, թե դատարանը այսպիսի որոշում է ընդունել և ամեն ինչ անցնի, գնա՞։ Մյուս կողմից էլ Փաշինյանը շատ դեպքերում իր՝ մեր պետական շահերին հակասող հայտարարությունները հիմնավորում է Հայաստանի համար անվտանգային սպառնալիք չստեղծելու հանգամանքով։ Այս դեպքում նա մտահոգություն չունի՞, որ Միջազգային քրեական դատարանում գործընթաց նախաձեռնելու արդյունքում կարող է ավելի շատ գրգռել Թուրքիային ու Ադրբեջանին՝ նոր ագրեսիա նախաձեռնելու հարցում։ Երբ հակառակորդը խորանա ՀՀ տարածքում ու կտրի երկրի համար հաղորդակցության կարևորագույն ուղիները, Միջազգային քրեական դատարանը կարողանալո՞ւ է մեզ պաշտպանել ագրեսիայից։ Մասնագետների, ինչու չէ նաև ընդդիմության մյուս մտահոգությունը պայմանավորված է նաև այն հանգամանքով, որ Հռոմի կանոնադրության վավերացման արդյունքում կարող են ավելի բարդանալ առանց այն էլ մեր լարված հարաբերությունները Ռուսաստանի հետ։
Մոսկվայի համար Հայաստանի կողմից կանոնադրության ստատուտի վավերացումն անընդունելի է, առավել ևս, որ այդ կառույցը «ձերբակալման օրդեր» է ներկայացրել Ռուսաստանի բարձրագույն ղեկավարությանը։ ՌԴ ԱԳՆ-ից նկատել էին, որ Հայաստանի կողմից Հռոմի ստատուտի վավերացումը ամենաբացասական հետևանքները կունենա հայ-ռուսական հարաբերությունների վրա։ Իսկ ՀՀ կառավարության այն պնդումները, որ Հռոմի կանոնադրության 96րդ հոդվածի 2-րդ մասը իբր հնարավորություն է տալիս որոշակի երաշխիքներ ստեղծել ՌԴ նախագահի` ՀՀ մուտք գործելու պարագայում նրան չձերբակալելու համար, ամբողջովին զուրկ են իրավական հիմքից: Նկատենք, որ այս տարվա օգոստոսին տեղի ունեցած BRICS-ի գագաթաժողովին ՌԴ նախագահ Պուտինը մասնակցեց առցանց ձևաչափով՝ հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ Հարավաֆրիկյան Հանրապետությունը Միջազգային քրեական դատարանի անդամ է՝ չնայած այն հանգամանքին, որ այդ երկրի նախագահ Սիրիլ Ռամաֆոսան Միջազգային քրեական դատարանից խնդրել էր թույլ տալ չձերբակալել Պուտինին, եթե վերջինս այցելի Յոհանեսբուրգ:
Այսինքն, եթե ՀՀ իշխանությունները վճռականորեն գնում են Հռոմի կանոնադրությունը վավերացնելու ճանապարհով, ապա պետք է նկատի ունենան, որ Ռուսաստանի համապատասխան վերաբերմունքի պարագայում ծայրաստիճան վատ պայմաններ կարող են ստեղծվել Հայաստանի համար։ Իսկ դա ոչ մի լավ բանի չի հանգեցնելու: Ռուսաստանը գուցե լավ գործընկեր չէ, գուցե նաև վատ գործընկեր է, բայց նման թշնամի ձեռք բերելը հաստատ որևէ մեկին ձեռնտու չէ, մեզ՝ առավել ևս...
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում