Աբդուլ Համիդ vs ՀՀ
Analysis
Երբ մարդիկ միմյանց հետ վիճում են կամ ցանկանում իրենց հակակրանքը հայտնել դիմացինի նկատմամբ, նրան անվանում են «թուրք»: Թուրքը ժողովուրդ է, որը պատկանում է Ալթայան էթնալեզվաընտանիքին: Պատմականորեն այնպես է դասավորվել, որ այս ժողովուրդը, 1453թ. գրավելով Կ. Պոլիսը, այլևս որևէ տեղ չգնաց և քոչվոր կենսակերպից անցավ նստակյաց կենսակերպի: Զբաղեցնելով մի տարածաշրջան, որտեղ ապրում ենք նաև հայերս, պետք է, որ տարբեր ասպեկտներում ունենայինք առնչակցություններ վերոնշյալ էթնոսի հետ:
Ունեցել ենք և ունենք: Սակայն մեր խնդիրը չէ քննարկել այդ ասպեկտների տարբեր դրսևորումները: Հաշվի առնելով այն հրաշագեղ տարին, որը մենք ամփոփեցինք նորանոր նվաճումներով և ձեռքբերումներով, որին կնախանձեին անգամ խորհրդային հնգամյակների պլանները կեղծող կուսակցական դեմքերը, պատմահամեմատական մեթոդի օգնությամբ փորձենք վերլուծել մեր հնգամյակը: Այսպես, հիշում եք՝ կային երանելի ժամանակներ, երբ վճարում էինք ընդամենը 13 տոկոս շահութահարկ և ինչ-որ գումար կենսաթոշակային ֆոնդին, որն ավելի շատ գործատուի խնդիրն էր, քան մեր: Հայրենի կառավարությունը երկար մտածելուց հետո որոշեց, որ դրանք պետք է ներառվեն մեկ միասնական հարկի մեջ և այն դարձրեց մոտ 24 տոկոս: Դիմացանք: Դե հո չէինք թողնելու հայրենի կառավարությանը նեղն ընկներ: Բա բյուժեն ինչպե՞ս լցնեն: Բա որ Դիլիջանում վերապատրաստվողները մեր հաշվին հելյոտինի փոքրիկ սարքերով իրենց սիգարների պոչերը չկտրեն ու ամեն անգամ այդ սիգարների ծայրերը զվարճացնելուց մեզ մտքում չօրհնեն, ամոթ չէ՞: Իհարկե, ամոթ է: Շարքը կարելի է շարունակել: Հետո հայրենի կառավարությունը որոշեց, որ ես ապրելու եմ 63 տարի ու դրանից հետո, որպեսզի իմ գլխի ճարը տեսնեմ, պետք է թոշակ ստանամ: Սարսափելի լավատեսություն:
Ինչ ուզում եք ասեք, բայց լավատեսության առումով մեր իշխանություններին որևէ մեկը չի հասնի ու կայացրեց մի ալտրուիստական որոշում, որ ես իմ աշխատավարձի 5 տոկոսը պետք է կուտակեմ ապագայի համար: Պատկերացնո՞ւմ եք, բավարար չէ այն, որ մեր իշխանությունները հույս ունեն, թե նման տեմպերի դեպքում Հայաստանը կգոյատևի ևս 33 տարի, մեզ էլ համոզեցին, որ մինչև 63 տարեկանը դեռ ողջ ենք մնալու: Դե մենք էլ, իհարկե, համոզվեցինք ու սկսեցինք տալ:Ինչպես ասում են` չտվող չկա, լավ ուզող է պետք: Ու այս գլխապտույտ, հանճարեղ որոշումներից հետո մեզանից գանձվող փաստացի հարկը դարձավ 30 տոկոս (խոսքը միջին աշխատավարձ ստացողների մասին է): Սա ամենաբարձր հարկն է ԵՏՄ մեր կոլեգիալ բռնապետությունների շարքում և հավասարազոր է եվրոպական շատ երկրների հարկաչափերին: Ինչ-ինչ, բայց սեփական ժողովրդին կեղեքելու հարցում մեզանից շատ բան ունեն սովորելու:
Իսկ ինչո՞ւ այսքան երկար պատմեցի հարկերի մասին: Ասեմ: Աբդուլ Համիդի արյունարբու, թալանող, սպանող, կեղեքող, բռնաբարող Թուրքիայում հայերից գանձվող հիմնական հարկատեսակը աշարն էր` բերքի կամ եկամտի 1/10-րդ մասը: Դե, հասկանում եք էլի, 10 տոկոսն ուր, 30 տոկոսն ուր: Իհարկե, միջնադարում մոնղոլները, սելջուկները կամ այլ քոչվորներ սահմանում էին այնպիսի հարկեր, ինչպիսին, օրինակ՝ հարկն էր ձի ունենալու համար, բայց քանի որ մենք ապրում ենք միջնադարում, ապա այժմ էլ վճարում ենք տանն ընտանի կենդանի պահելու համար: Հա, հարկային դաշտում էր նաև տարբեր ճանապարհներից օգտվելը: Մեր լալահառաչ պատմիչները շատ են գրել այդ մասին: Ի՞նչ իմանային նրանք, որ իրենց այդ պատմական վկայությունները թերթելու են մեր իմաստասեր օրենսդիրները և նմանատիպ հարկատեսակ ավելացնեն կարմիր գծերի տեսքով: Համոզված եմ, եթե պատմիչներն իմանային այդ մասին, փառք կտային ոչ միայն մոնղոլական, սելջուկյան իշխանությանը, այլ Համիդին կհռչակեին մեծագույն հայասեր: Իսկ ինչո՞ւ:
Սա էլ ասեմ ու չծանրացնեմ առանց այն էլ ձեր տոնական հոգսերը: Համիդի կառավարման մի զգալի ժամանակահատվածում 1876-1898 թթ•, այսինքն՝ 22 տարում, բռնաճնշումների հետևանքով Արևմտյան Հայաստանը լքեց 100.000 հայ: Տպավորիչ թիվ է: Իսկ նորանկախ Հայաստանում, վերջին հինգ տարում, Հայաստանը լքել է շուրջ 250.000 հայ: Տեսնում եք՝ ինչ լավատեսական տարբերություն կա: Համիդին անհրաժեշտ էր 56 տարի այս ցուցանիշին հասնելու համար, մերոնք դրան հասան 5 տարում, այսինքն 11 անգամ ավելի արդյունավետ են աշխատում, քան համիդյան վարչակարգը: Հ. Գ. Այսպիսի հնգամյակ, товарищи
Վահրամ Թոքմաջյան
Orer.am,վերլուծաբան
