Սահմանադրական բարեփոխումներ. գործող իշխանությունները ուղղակիորեն զգուշացնում և առաջարկում են

Analysis 17 October, 2014 10:16

Սահմանադրական բարեփոխումների հանձնաժողովը փառք ու պատվով կատարում է իր վրա դրված պարտավորությունը և սահմանված ժամկետում ներկայացրեց «Հայեցակարգը»: Սուտ կլինի ասել, թե հայ ժողովուրդը անհամբեր սպասում էր այս Հայեցակարգին և սահմանադրական բարեփոխումներին ընդհանրապես: Եվ, քանի որ սահմանադրական բարեփոխումների գործընթացը անկախ մեր կամքից արդեն ընթացքի մեջ է, անհրաժեշտ է ծանոթանալ և հասկանալ, թե ինչ է մեզ մատուցվում: Նախ, ներածական մասում գործող իշխանությունները ուղղակիորեն զգուշացնում և առաջարկում են երկրի հիմնական քաղաքական ուժերին՝ գալ անհրաժեշտ փոխհամաձայնության և բարեփոխումների միջոցով ապահովել երկրի կայուն զարգացում, հակառակ դեպքում կստանանք Վրաստանի և Ուկրաինայի տխուր փորձը: Ընդհանուր առմամբ Հայեցակարգում շարադրված են երկրում առկա արատավոր բոլոր երևույթները՝ սկսած մարդու իրավունքների ոտնահարումներից, քաղաքացիական ազատությունների սահմանափակումներից, վերջացրած տնտեսության մոնոպոլիզացվածության և արդարադատության խեղաթյուրված համակարգի վերաբերյալ հիշատակումներից: Սակայն տարօրինակ կերպով այս բոլոր թերությունների ամբողջ մեղքը բարդվում է գործող սահմանադրության վրա, իբր այս սահմանադրությունն է մեղավոր, որ Հայաստանում բավարար չափով չի կայացել կուսակցական համակարգը կամ էլ քաղաքական և սահմանադրական մշակույթը մնացել է ցածր մակարդակի վրա: Առավել տարօրինակ է հնչում այն պնդումը, թե՝ «Քաղաքական համակարգի անկատարությունը, իրավական ու քաղաքական մշակույթի պակասը, սահմանադրական հակակշիռների ու զսպումների համակարգի ոչ արդյունավետ գործողությունը պատճառ են դարձել, որ Սահմանադրության առանձին հոդվածներ, մասնավորապես՝ 3-րդ հոդվածի 3-րդ մաս, 7-րդ հոդվածի 2-րդ և 3-րդ մասեր, 8-րդ հոդվածի 2-րդ մաս, 14-րդ հոդված, 27.1-րդ հոդված, 65-րդ հոդված և այլն, առավելապես կարգախոսային բնույթ են ստացել»: Հարց է ծագում՝ «տնտեսական գործունեության ազատությունն ու ազատ տնտեսական մրցակցությունը», որը երաշխավորված է գործող սահմանադրությամբ, մեր երկրում իրականություն չի դառնում անկատար քաղաքական համակարգի՞, թե այդ համակարգի կառավարման ղեկին նստած անձանց կամահայտման արդյունքում, կամ «բոլոր մարդիկ հավասար են օրենքի առջև» սահմանադրական դրույթը բազմիցս անտեսելու պատճառը արդյո՞ք իրավական ու քաղաքական մշակույթի պակասն է մեր երկրում, թե՞ ի պաշտոնե նշված դրույթի երաշխավորի և արդարադատություն իրականացնող անձանց սուբյեկտիվ ցանկությունը: Ահա այսպիսի բազում հարցեր, որոնց պատասխանը բոլորիս է հայտնի: Իհարկե՛, Հայեցակարգի բուն նպատակը, ինչպես որ հայտարարվել էր նախօրոք, խորհրդարանական համակարգին անցում կատարելու վերաբերյալ իշխանության տեսլականն է: Այս մասին բազում կարծիքներ են հնչել՝ թե՛ կողմ, թե դեմ, սակայն ենթադրել, թե կառավարման որ մոդելն է ավելի արդյունավետ՝ հնարավոր կլինի խորհրդարանական կառավարման մոդելին անցնելուց հետո միայն, սակայն այդ անցումը այսօր՝ այս իշխանության նախաձեռնությամբ՝ ժամանակավրեպ է: Ոչ միայն քաղաքական ընդիմությունը, այլ նաև շարքային քաղաքացին հասկանում է, որ իշխանությունների այս նախաձեռնությունը հիմնականում ուղղված է իրենց վերաարտադրմանը և առերևույթ անկեղծ ու մտահոգ դեմքով հնչող հավաստիացումները, իբր երկրի ապագայով մտահոգված լինելով են նախաձեռնել սահմանադրական բարեփոխումները, պարզապես ծիծաղ է առաջացնում: Այո՛, հայեցակարգում արծարծվում են բազմաթիվ խնդիրներ, որոնց լուծումը իրապես անհրաժեշտ է մեր երկրին, ինչպես, օրինակ, մարդու իրավունքների ու ազատությունների բարելավումը, ընդդիմության դերի բարձրացումը, դատական համակարգի անկախության ամրապնդմումը, ընտրական իրավունքի և ընտրական համակարգի բարեփոխմանն ուղղված մտահոգությունները, սակայն այս խնդիրների լուծումը չպետք է զուգորդվի սեփական նեղ կուսակցական շահերից բխող նպատակների առաջ մղմամբ: Եթե իրապես մտահոգ եք վերոհիշյալ խնդիրներով՝ անցկացրեք բարեփոխումներ առանց գործող համակարգը փոփոխության ենթարկելու, ստեղծեք այն բարենպաստ իրավիճակը, երբ հասարակությունը ինքնուրույն առաջ կքաշի կառավարման մոդելի փոփոխության պահանջ, հակառակ դեպքում մենք կունենանք Ուկրաինայի և Վրաստանի տխուր փորձը: Հրանտ Զորյան