Թվում է, թե արդեն իսկ հունի մեջ մտած 2015 թվականը և դրան նախորդող տարիների ընթացքում գործադրված «հսկայական դիվանագիտական ջանքերը » անհրաժեշտ կերպով ձևավորել են հայ ժողովրդի հասարակական ընկալումը՝ հայ –թուրքական հարաբերությունների և Հայոց Ցեղասպանության մասին: Որոշ քայլեր, կամ համենայն դեպս փորձեր եղել են, որոնց արդյունավետությունը գնահատելու համար թերևս փոքրիկ էքսկուրս կատարենք դեպի անցյալ՝ հասկանալու համար արտաքին քաղաքականության այն վեկտորը, որի գծման արդյունքում մենք այսօր ունենք ցեղասպանությունից 100 տարի հետո մարդկության պատմության մեջ ամենամեծ ոճիրներից մեկի դեռևս ոչ լիարժեք ճանաչում, իսկ այն սանձազերծած պետության կողմից՝ ընդհանրապես ճանաչման բացակայություն:
Հայաստանի՝ որպես պանթուրքիզմի ծրագրի իրականցումը խափանող սուբյեկտի ընկալումը դեռևս առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին մշատապես գլխացավանք է եղել Օսմանյան կայսրության և նրա ղեկավարության համար ու թեև պանթուրքիզմը, որպես գաղափարախոսություն, արդեն սպառել է իրեն, կամ համենայն դեպս այժմ չի հանդիսանում քաղաքական գործոն, չի կարելի բացառել, որ օրերից մի օր տարբեր գեոպոլիտիկ կատակլիզմների արդյունքում նորից կյանքի կոչվի և մի նոր պատուհաս դառնա հայ ժողովրդի համար՝Հայաստանը դարձնելով իր ծրագիրն իրականացնլու գլխավոր թիրախ: Իսկ դա թույլ չտալու համար Հայաստանը պետք է զարգանա և առաջին նախապայմանը կայուն պրոգրեսիվ տնտեսության առկայությունն է ու նորմալ հավասարաշիռ հարաբերությունները բոլոր հարևանների հետ: Հայաստանի նորանկախ պետականության սկզբնավորումից,անկախության հռչակումից հետո կարծես թե որդեգրվեց հենց այս քաղաքական կուրսը՝այն է` Հայաստանը պետք է կայուն նորմալ հարաբերություններ ունենար իր բոլոր հարևանների հետ և Թուրքիան բացառություն չէ: Երկու երկրների ժողովուրդների միջև առկա պատմական, քաղաքական տարաձայնությունները չպետք է խոչընդոտ հանդիսանային սկզբնական փուլում գոնե առևտրային տնտեսական համագործակցության համար, Թուրքիան պետք է բացեր սահմանները առանց նախապայմանների, և դա չպետք է կապվեր Ղարաբաղյան հարցի կարգավորման հետ, փոխարենը Հայաստանը հրաժարվում էր պահանջել Թուրքիայից` ճանաչել Հայոց Ցեղասպանությունը և որևէ տարածքային պահանջ ներկայացնել նրան, ինչը, սակայն չէր նշանակում Ցեղասպանության ուրացում, պարզապես ցեղասպանության հարցի ընդգրկումը արտաքին քաղաքական օրակարգում և այն առաջնային դարձնելը կարող էր վիժեցնել հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման փորձերը: Հայաստանի իշխանությունը նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի գլխավորությամբ մինչև վերջ էլ՝ այն է 1998 թվականի իշխանափոխությունը հավատարիմ մնաց նման սկզբունքին, թեպետ երկրի ներսում քիչ չէին նրա ընդդիմախոսները` մասնավորապես տարբեր ազգայնական քաղաքական ուժեր ու կազմակերպություններ: Սակայն կարևոր է նաև այդպիսի կարևոր քաղաքական կուրս իրականացնելու ժամանակ պատրաստել նաև սեփական հասարակությանը, ի վերջ հարցը ինչքան էլ սթափություն ու սառը դատողություն պահանջեր, միևնույնն է, այն բավականին զգայուն էր թե այն ժամանակ և թե մինչև հիմա մեր ժողովրդի համար: Առաջ ընկնելով ասենք, որ 25 տարի անկախությունից հետո էլ, ըստ էության, Հայաստանի բոլոր իշխանությունները թերացել են սեփական ժողովրդի հետ այս թեմայով ավելի հաճախ զրուցելու ու բացատրվելու մեջ: Ինչպես գիտենք` 1998-ից հետո հայ-թուրքական հարաբերություններում տրամագծորեն այլ պատկեր էր: Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը ցեղասպանության ճանաչման հարցը մտցրեց ՀՀ արտաքին քաղաքականության մեջ՝դարձնելով այն թիվ մեկ օրակարգ: Դրանով փաստորեն Թուրքիային պահանջ էր դրվում ճանաչել Ցեղասպանությունը և հույս կար,որ հայկական սփյուռքը ավելի շահագրգռված կլինի և ավելի մեծ օգնություն ցույց կտա Հայաստանին: Բացի այդ, ՀՀ իշխանություները մտածում էին, որ Ցեղասպանության ճանաչման, հողերի վերադարձի, Կարսի պայմանագիրը չեղյալ հայտարարելու ճնշման տակ Թուրքիան նաև անկողմնակալ դիրք կգրավի Լեռնային Ղարաբաղի հարցի կարգավորման գործում և այդքան մեծ եռանդով չի պաշտպանի Ադրբեջանին: Իր այս դիրքորոշումը նախագահ Քոչարյանը ամրապնդեց` 1998 թվականին ՄԱԿ-ի ամբիոնից ելույթ ունենալով ցեղասպանության մասին: Ինչևէ, ՀՀ երկրոդ նախագահի կառավարման շրջանում էլ հայ-թուրքական հարաբերությունները իրական առաջընթաց չունեցան: Պատկերը շատ ավելի խրթին դարձավ, երբ ՀՀ երրորդ նախագահ Սերժ Սարգսյանի նախաձեռնությամբ Հայաստան հրավիրվեց Թուրքիայի նախագահ Աբդուլլահ Գյուլը՝ դիտելու Հայաստան-Թուրքիա ֆուտբոլային հանդիպումը, որը հետագայում կոչվեց ֆուտբոլային դիվանագիտություն ու այդպես էլ ընթացք չստացավ: Սակայն կարևոր էր, որ հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման այս փուլում նախաձեռնողը հայկական կողմն էր, ինչը հույս էր տալիս ենթադրել, որ Հայաստանի իշխանությունների վերին էշելոններում վերջապես հասկացել են, որ Թուրքիայի հետ բնականոն հարաբերությունների հաստատումն ու սահմանների բացումը նախ և առաջ բխում էր մեր ժողովրդի կենսական շահերից: Շատ ավելի բարդ է հարաբերությունների ներկայիս փուլը: 2008թ. ՀՀ Նախագահի նախաձեռնությամբ սկսվեց հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման նոր փուլ, որի արդյունքում 2009թ. հոկտեմբերի 10-ին Ցյուրիխում ՀՀ և ԹՀ ԱԳ նախարարները ստորագրեցին «Հայաստանի Հանրապետության և Թուրքիայի Հանրապետության միջև դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատելու մասին» և «Հայաստանի Հանրապետության և Թուրքիայի Հանրապետության միջև հարաբերությունների զարգացման մասին» արձանագրություններ: Միակ բանը, որ տարակուսանքի առիթ էր տալիս, դա այն էր, որ Սարգսյանը համաձայնեց ընդառաջել Ցեղասպանության ուսումնասիրության հարցով հայ և թուրք պատմաբաններից կազմված հանձնաժողովի վերաբերյալ Թուրքիայի՝այն ժամանակվա վարչապետ , իսկ այժմ արդեն նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի կողմից արված առաջարկին: Սակայն այս դեպքում ևս ստորագրված արձանագրությունները կյանքի չկոչվեցին , քանի որ Թուրքիան հրաժարվեց այն ներկայացնել պառլամենտ՝վավերացնելու համար, պատճառաբանելով, որ կանի դա միայն Ղարաբաղյան հարցի կարգավորումից հետո, այն է` հայկական կողմից Արցախը Ադրբեջանին միացվելուց հետո միայն: Հայաստանի իշխանություններին ոչինչ չէր մնում անել, քան ետ վերցնել այդ արձանագրություները, ինչի մասին և ՀՀ նախագահ սերժ Սարգսյանը խոսեց ՄԱԿ-ի ամբիոնից 2014 թվականի սեպտեմբերի 24-ին` «գրողը ծոցն ուղարկելով» արձանագրությունների վավերացումը: Այսպիսով,նորից հարաբերությունների կարգավորումը հետաձգվեց անորոշ ժամանակով:Այս ամենից հարց է ծագում, թե մի"թե հնարավոր չէր անել ավելին… Միթե հնարավոր չէր այնպես անել, որ ցեղասպանության 100-ամյա տարելիցին ընդառաջ ինչ-որ կերպով նշմարվեին երկու երկրների միջև գոնե սկզբնական կայուն հարաբերությունների հաստատման տեսլականը: Միգուցե հնարավոր էր, բայց գուցե կրկնվենք, եթե Թուրքիայի վարքագիծը այս հարցում ինչ-որ տեղ կարելի է հասկանալ, ապա գոնե մենք պետք է գիտակցենք վերջապես, որ սոցիալական տիրույթներով Բաքուն ու Ստամբուլը արյան ծով դարձնելու «հաստատակամ» լոզունգներով մենք հարցի լուծում չենք ստանա. որքան շուտ սա ըմբռնի մեր ժողովուրդն ու քաղաքական էլիտան, այնքան ավելի հեշտ կլինի այն Հայաստանի կառուցումն ու ծաղկումը, որի մասին երազում ենք բոլորս:Նարեկ ԱդամյանOrer.am, վերլուծաբան
Idram Junior and Koreez Summarize the Results of the Junius Financial Education Competition
Experience comfortable traveling with IDBank premium cards
Ucom has published the 2023 financial audit report
UBPay has joined IAMTN Payments Network
The Armenian Conference Interpreters Association Celebrates the International Translation Day 
Old Yerevan: IDBank’s New Branch in an Exclusive Format
AraratBank and SIA: Ongoing Partnership for Social Entrepreneurship
Ucom and SunChild NGO have installed a following solar power plant in Chakaten settlement
Ucom and Impact Hub Yerevan Launch the Ucom Fellowship Incubation Program
Armenia hosts the most prestigious International CMC Conference and the "Constantinus" Award Ceremony
Nokia and Team Telecom Armenia bring 25G PON commercial services to customers across Armenia
The Power of One Dram to "Moonk" technoschool
Ucom and SunChild NGO Bring Renewable Energy to Syunik's Borderline Regions
Incredibly long: Rocket Line 0% now for 12 months
Junius: A Financial Literacy Game in the Idram Junior App
Around 100,000 households are making use of Team's Internet;
2nd quarter indicators
New IDBank Branch in the City of Hrazdan
Ucom Successfully Concludes uGeneration Summer Internship Program
IDBank and Idram at the "Horizon" Camp: The Power of One Dram
Converse Bank has joined the UN Global Compact Initiative
Ucom Launches Special Promotion for Students Ahead of Academic Year
IDBank, Idram and Impact Hub Launch the SIA Armenia Incubation Program
Ucom General Director Ralph Yirikian Becomes First Guest Speaker at "Skills Lab"
AMD 4 165 643 to SIA Armenia program: Aren Mehrabyan Foundation is the august beneficiary of The Power of One Dram
Ucom, in Cooperation with SunChild NGO, Installs Solar Panels in Tsaghkavan
AraratBank once again completes the bond placement ahead of schedule
EIB Global signs first direct loan agreement with an Armenian commercial bank
Ucom Launches New Phase of Network Modernization in Armenia’s Regions
Free statements and references from IDBank
Ucom and Sunchild Launch New Phase of Joint Environmental Project
Ameriabank Receives 3 Awards for Excellence by Euromoney: the Best Bank, the Best Digital Bank, and the Best Bank for SMEs in Armenia for 2024
Unibank and Visa are gifting a trip to Tunisia for two
How to cut costs? 5 tips from IDBank and Idram
The Renovated Ucom Sales and Service Center Opened at Komitas 60
Choosing the seats: new feature in Idram&IDBank app
"Past" (Fact in Armenian) Armenians bought real estate in Dubai worth about $60 million in two days
Ucom and Impact Hub Yerevan jointly announces the launch of the Ucom Fellowship Incubation Program
EBRD and Ameriabank to support Armenian businesses through stable trade finance funding
IDBank continues the "By Your Side" Program
Unibank placed bonds ahead of schedule
Ucom’s fixed network has reached Byureghavan
How is the largest solar power plant in Armenia built?
AMD 4․046․161 to the Strong Mind NGO. July's beneficiary is the SIA Armenia program
Ucom is the main sponsor of the Armenian team at the Summer Olympic Games
Get 3000 idcoins by synchronizing your Idram and IDBank accounts
No payment via Idram? More than 21,000 points of sale accept payment via Idram
Ucom Offers New Affordable Bundle for Subscribers Traveling This Summer
Ucom’s General Director Participated in The Silicon Mountains Shirak Technology Forum
Ameriabank and COAF Pool Efforts to Develop Beekeeping in Lori Region
Araratbank allocates $10 million in funding to women entrepreneurs 
ZCMC CJSC general director R.N. Khudoli on the օccation of Internatioanal Labour day
World Bank Armenia has organized discussion on facilitating women’s wider engagement in sectors that have been traditionally male dominated in the country
Mining plays an important role in providing materials for energy transition and green economy: Roman Khudoli
On the occasion of International Women's Day ZCMC employees were awarded
ZCMC declares, that the Russian company GeoProMining LLC has never been and is not currently a shareholder of the Company, nor does it have any stake in the Company's ownership structure
