Թվում է, թե արդեն իսկ հունի մեջ մտած 2015 թվականը և դրան նախորդող տարիների ընթացքում գործադրված «հսկայական դիվանագիտական ջանքերը » անհրաժեշտ կերպով ձևավորել են հայ ժողովրդի հասարակական ընկալումը՝ հայ –թուրքական հարաբերությունների և Հայոց Ցեղասպանության մասին: Որոշ քայլեր, կամ համենայն դեպս փորձեր եղել են, որոնց արդյունավետությունը գնահատելու համար թերևս փոքրիկ էքսկուրս կատարենք դեպի անցյալ՝ հասկանալու համար արտաքին քաղաքականության այն վեկտորը, որի գծման արդյունքում մենք այսօր ունենք ցեղասպանությունից 100 տարի հետո մարդկության պատմության մեջ ամենամեծ ոճիրներից մեկի դեռևս ոչ լիարժեք ճանաչում, իսկ այն սանձազերծած պետության կողմից՝ ընդհանրապես ճանաչման բացակայություն:
Հայաստանի՝ որպես պանթուրքիզմի ծրագրի իրականցումը խափանող սուբյեկտի ընկալումը դեռևս առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին մշատապես գլխացավանք է եղել Օսմանյան կայսրության և նրա ղեկավարության համար ու թեև պանթուրքիզմը, որպես գաղափարախոսություն, արդեն սպառել է իրեն, կամ համենայն դեպս այժմ չի հանդիսանում քաղաքական գործոն, չի կարելի բացառել, որ օրերից մի օր տարբեր գեոպոլիտիկ կատակլիզմների արդյունքում նորից կյանքի կոչվի և մի նոր պատուհաս դառնա հայ ժողովրդի համար՝Հայաստանը դարձնելով իր ծրագիրն իրականացնլու գլխավոր թիրախ: Իսկ դա թույլ չտալու համար Հայաստանը պետք է զարգանա և առաջին նախապայմանը կայուն պրոգրեսիվ տնտեսության առկայությունն է ու նորմալ հավասարաշիռ հարաբերությունները բոլոր հարևանների հետ: Հայաստանի նորանկախ պետականության սկզբնավորումից,անկախության հռչակումից հետո կարծես թե որդեգրվեց հենց այս քաղաքական կուրսը՝այն է` Հայաստանը պետք է կայուն նորմալ հարաբերություններ ունենար իր բոլոր հարևանների հետ և Թուրքիան բացառություն չէ: Երկու երկրների ժողովուրդների միջև առկա պատմական, քաղաքական տարաձայնությունները չպետք է խոչընդոտ հանդիսանային սկզբնական փուլում գոնե առևտրային տնտեսական համագործակցության համար, Թուրքիան պետք է բացեր սահմանները առանց նախապայմանների, և դա չպետք է կապվեր Ղարաբաղյան հարցի կարգավորման հետ, փոխարենը Հայաստանը հրաժարվում էր պահանջել Թուրքիայից` ճանաչել Հայոց Ցեղասպանությունը և որևէ տարածքային պահանջ ներկայացնել նրան, ինչը, սակայն չէր նշանակում Ցեղասպանության ուրացում, պարզապես ցեղասպանության հարցի ընդգրկումը արտաքին քաղաքական օրակարգում և այն առաջնային դարձնելը կարող էր վիժեցնել հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման փորձերը: Հայաստանի իշխանությունը նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի գլխավորությամբ մինչև վերջ էլ՝ այն է 1998 թվականի իշխանափոխությունը հավատարիմ մնաց նման սկզբունքին, թեպետ երկրի ներսում քիչ չէին նրա ընդդիմախոսները` մասնավորապես տարբեր ազգայնական քաղաքական ուժեր ու կազմակերպություններ: Սակայն կարևոր է նաև այդպիսի կարևոր քաղաքական կուրս իրականացնելու ժամանակ պատրաստել նաև սեփական հասարակությանը, ի վերջ հարցը ինչքան էլ սթափություն ու սառը դատողություն պահանջեր, միևնույնն է, այն բավականին զգայուն էր թե այն ժամանակ և թե մինչև հիմա մեր ժողովրդի համար: Առաջ ընկնելով ասենք, որ 25 տարի անկախությունից հետո էլ, ըստ էության, Հայաստանի բոլոր իշխանությունները թերացել են սեփական ժողովրդի հետ այս թեմայով ավելի հաճախ զրուցելու ու բացատրվելու մեջ: Ինչպես գիտենք` 1998-ից հետո հայ-թուրքական հարաբերություններում տրամագծորեն այլ պատկեր էր: Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը ցեղասպանության ճանաչման հարցը մտցրեց ՀՀ արտաքին քաղաքականության մեջ՝դարձնելով այն թիվ մեկ օրակարգ: Դրանով փաստորեն Թուրքիային պահանջ էր դրվում ճանաչել Ցեղասպանությունը և հույս կար,որ հայկական սփյուռքը ավելի շահագրգռված կլինի և ավելի մեծ օգնություն ցույց կտա Հայաստանին: Բացի այդ, ՀՀ իշխանություները մտածում էին, որ Ցեղասպանության ճանաչման, հողերի վերադարձի, Կարսի պայմանագիրը չեղյալ հայտարարելու ճնշման տակ Թուրքիան նաև անկողմնակալ դիրք կգրավի Լեռնային Ղարաբաղի հարցի կարգավորման գործում և այդքան մեծ եռանդով չի պաշտպանի Ադրբեջանին: Իր այս դիրքորոշումը նախագահ Քոչարյանը ամրապնդեց` 1998 թվականին ՄԱԿ-ի ամբիոնից ելույթ ունենալով ցեղասպանության մասին: Ինչևէ, ՀՀ երկրոդ նախագահի կառավարման շրջանում էլ հայ-թուրքական հարաբերությունները իրական առաջընթաց չունեցան: Պատկերը շատ ավելի խրթին դարձավ, երբ ՀՀ երրորդ նախագահ Սերժ Սարգսյանի նախաձեռնությամբ Հայաստան հրավիրվեց Թուրքիայի նախագահ Աբդուլլահ Գյուլը՝ դիտելու Հայաստան-Թուրքիա ֆուտբոլային հանդիպումը, որը հետագայում կոչվեց ֆուտբոլային դիվանագիտություն ու այդպես էլ ընթացք չստացավ: Սակայն կարևոր էր, որ հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման այս փուլում նախաձեռնողը հայկական կողմն էր, ինչը հույս էր տալիս ենթադրել, որ Հայաստանի իշխանությունների վերին էշելոններում վերջապես հասկացել են, որ Թուրքիայի հետ բնականոն հարաբերությունների հաստատումն ու սահմանների բացումը նախ և առաջ բխում էր մեր ժողովրդի կենսական շահերից: Շատ ավելի բարդ է հարաբերությունների ներկայիս փուլը: 2008թ. ՀՀ Նախագահի նախաձեռնությամբ սկսվեց հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման նոր փուլ, որի արդյունքում 2009թ. հոկտեմբերի 10-ին Ցյուրիխում ՀՀ և ԹՀ ԱԳ նախարարները ստորագրեցին «Հայաստանի Հանրապետության և Թուրքիայի Հանրապետության միջև դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատելու մասին» և «Հայաստանի Հանրապետության և Թուրքիայի Հանրապետության միջև հարաբերությունների զարգացման մասին» արձանագրություններ: Միակ բանը, որ տարակուսանքի առիթ էր տալիս, դա այն էր, որ Սարգսյանը համաձայնեց ընդառաջել Ցեղասպանության ուսումնասիրության հարցով հայ և թուրք պատմաբաններից կազմված հանձնաժողովի վերաբերյալ Թուրքիայի՝այն ժամանակվա վարչապետ , իսկ այժմ արդեն նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի կողմից արված առաջարկին: Սակայն այս դեպքում ևս ստորագրված արձանագրությունները կյանքի չկոչվեցին , քանի որ Թուրքիան հրաժարվեց այն ներկայացնել պառլամենտ՝վավերացնելու համար, պատճառաբանելով, որ կանի դա միայն Ղարաբաղյան հարցի կարգավորումից հետո, այն է` հայկական կողմից Արցախը Ադրբեջանին միացվելուց հետո միայն: Հայաստանի իշխանություններին ոչինչ չէր մնում անել, քան ետ վերցնել այդ արձանագրություները, ինչի մասին և ՀՀ նախագահ սերժ Սարգսյանը խոսեց ՄԱԿ-ի ամբիոնից 2014 թվականի սեպտեմբերի 24-ին` «գրողը ծոցն ուղարկելով» արձանագրությունների վավերացումը: Այսպիսով,նորից հարաբերությունների կարգավորումը հետաձգվեց անորոշ ժամանակով:Այս ամենից հարց է ծագում, թե մի"թե հնարավոր չէր անել ավելին… Միթե հնարավոր չէր այնպես անել, որ ցեղասպանության 100-ամյա տարելիցին ընդառաջ ինչ-որ կերպով նշմարվեին երկու երկրների միջև գոնե սկզբնական կայուն հարաբերությունների հաստատման տեսլականը: Միգուցե հնարավոր էր, բայց գուցե կրկնվենք, եթե Թուրքիայի վարքագիծը այս հարցում ինչ-որ տեղ կարելի է հասկանալ, ապա գոնե մենք պետք է գիտակցենք վերջապես, որ սոցիալական տիրույթներով Բաքուն ու Ստամբուլը արյան ծով դարձնելու «հաստատակամ» լոզունգներով մենք հարցի լուծում չենք ստանա. որքան շուտ սա ըմբռնի մեր ժողովուրդն ու քաղաքական էլիտան, այնքան ավելի հեշտ կլինի այն Հայաստանի կառուցումն ու ծաղկումը, որի մասին երազում ենք բոլորս:Նարեկ ԱդամյանOrer.am, վերլուծաբան
Артур Даниелян – бронзовый призер «Кубка Сильнейших» в Минске
Картина «Почтальон» Карена Геворкяна удостоилась специального упоминания на фестивале документального кино в Красноярске
Генсер: Рубен и другие армянские христианские заключённые находятся в тюрьме за защиту права народа Нагорного Карабаха
Bernama: в Малайзии из-за наводнений эвакуировали более 15 тыс. человек
Персидский залив окрасился цветом крови, как в библейском пророчестве
С азербайджанской железнодорожной станции Беюк-Кясик отправлен состав с топливом для Армении
Ucom и SunChild реализуют программу «Умное наблюдение за птицами»
Макрон заявил, что Европа должна быть готова к прямым переговорам с Россией
Поведение властей Армении демонстрирует, что Пашинян вышел за рамки закона: Роберт Амстердам
Напряжная ситуация во дворе церкви
Впервые гражданин РА был удостоен «Почетной грамоты» от президента РФ: «Паст»
Что не простили губернатору Ширака? «Паст»
Кампания абсолютного меньшинства против Армянской Церкви: «Паст»
Тегеран-Москва-Ереван: формирующаяся новая ось в Евразии: «Паст»
Визит Оверчука в Ереван։ новые импульсы Москвы: «Паст»
Европейская помощь или вмешательство? Спешные шаги Калласа: «Паст»
Президент Мексики призвала ООН «выполнить свою роль» и избежать кровопролития в Венесуэле
Антикоррупционный суд продлил срок ареста мэра Гюмри Вардана Гукасяна еще на 3 месяц
Путин: Такой армии, как у России, нет ни у одной страны в мире
"Миссия Добро": Волонтеры из РФ помогают армянским детям с особенностями развития
Добро пожаловать на ID павильон: Big Christmas Market
Ливанский судья допросит в Болгарии судовладельца, объявленного в розыск в связи со взрывом в порту Бейрута
Комиссия по регулированию общественных услуг одобрила инвестиционную программу «Газпром Армения» на пять лет
Езидская община празднует Святую Пасху. представитель общины, член партии «Всеармянский фронт» Зита Халитов
Фрида Кало побила рекорд: Ее автопортрет продан за $54,7 млн, став самой дорогой картиной женщины-художницы 
Избранный президент Чили намерен жить в историческом президентском дворце
Тысячи словаков по всей стране вышли на протесты против правительства Фицо
Завершено следствие по делу об убийстве трехлетнего Тиграна
Историк: Армяно-китайские отношения претерпели качественную трансформацию
Венгрия заблокировала ежегодное заявление ЕС о расширении, касающееся Украины
«Путешествие к каменным памятникам и древним винам»
Эдмонд Худоян и Андрей Пегливанян – призеры чемпионата мира по боксу в Дубае
Европейцам нечего здесь шуметь: Лукашенко заявил, что мир в Украине зависит от Трампа и США
Евразийский выбор Армении
Самое широкое покрытие 5G, запуск Uplay и внедрение Cerillion: Ucom подводит итоги 2025 года
Обещают «сожрать» право граждан Армении на свободный выбор: «Паст»
Превращение Армении в часть мегапроектов должно стать задачей будущих национальных властей: «Паст»
«Дорожная карта» отстранения Пашиняна, по словам Эдмона Марукяна: «Паст»
Сделал предложение, или искусный «перевод», и..... по какому праву? «Паст»
Самвела Шахраманяна снова вызвали на допрос
Треугольник Тегеран–Москва–Ереван: новая интеграции в Евразии
Ливанские армяне строят в Ереване «ливанскую деревню»
Армянские фильмы среди номинантов на «Золотой глобус»
Армянские шахматисты победили на Kazakhstan Chess Cup 2025 в Алматы
Итальянский городок в Тоскане платит $30 000 за переезд — с одним условием
Пашинян: Новый Свод церковных правил должен содержать правила добропорядочности для священнослужителей
Состоялся закрытый показ фильма «13 секунд»
Российский агроэкспорт в ЕАЭС превысил $6 млрд, Армения замыкает список
Адвокат: Ваагн Чахалян содержится в нечеловеческих условиях
Консерватор Каст одержал победу на выборах президента Чили 
Ливанский судья допросит в Болгарии судовладельца, объявленного в розыск в связи со взрывом в порту Бейрута
Тысячи словаков по всей стране вышли на протесты против правительства Фицо
Пашинян: Новый Свод церковных правил должен содержать правила добропорядочности для священнослужителей
Первопрестольный Святой Эчмиадзин вновь призвал 10 епископов вернуться в каноническое поле
Требование — прекратить нарушение фундаментальных прав граждан Республики Армения: «Всеармянский фронт» провёл акцию протеста
Пашинян: Новый Свод церковных правил должен содержать правила добропорядочности для священнослужител...1
Превращение Армении в часть мегапроектов должно стать задачей будущих национальных властей: «Паст»2
Тысячи словаков по всей стране вышли на протесты против правительства Фицо3
Адвокат: Ваагн Чахалян содержится в нечеловеческих условиях4
Езидская община празднует Святую Пасху. представитель общины, член партии «Всеармянский фронт» Зита ...5