Վերջին օրերին սահմանային լարվածությունը բոլորիս ստիպեց մտածել, որ այս փխրուն խաղաղությունն ամեն վայրկյան կարող է վերափոխվել պատերազմի: Գաղտնիք չէ սակայն, որ պատերազմը չի սահմանափակվում միայն ռազմաճակատով: Առաջնագծի հաղթանակների համար անհրաժեշտ է ունենալ հզոր թիկունքային ապահովում՝ կանոնակարգված, ապահով ու անվտանգ տնտեսություն: Այս տեսանկյունից համաշխարհային առաջատար մասնագետների կողմից գործածության մեջ է դրվել «տնտեսական անվտանգություն» հասկացությունը, որն իրենից ներկայացնում է տնտեսության՝ վտանգներին և սպառնալիքներին դիմակայելու կարողությունը: Երբ անդրադառնում ենք մերօրյա իրականությանը, հարց է առաջանում, թե որքանո՞վ մեր տնտեսությունը կդիմանա հավանական պատերազմինվ է բարձր մեր երկրի տնտեսական անվտանգության մակարդակը, և հավանական պատերազմի պայմաններում որքանո՞վ այն ի զորու կլինի դիմակայել հավանական վտանգներին ու սպառնալիքներին:
Խնդիրը պետք է դիտարկել մի քանի առանցքային ենթաճյուղերով.1.Տրանսպորտային
Այս ենթաճյուղը առավել մեծ կարևորություն ունի հատկապես ապրանքների ներկրման և արտահանման հարցում, քանի որ արտաքին առևտրաշրջանառությունը հիմնականում իրականացվում է ցամաքային միջոցներով (ավտոմոբիլ և երկաթողի): ՀՀ-ն չունի ելք դեպի ծով, ինչպես նաև փակ են սահմանները արևելյան և արևմտյան հարևանների հետ: Արդյունքում՝ Հայաստան մտնող և դուրս եկող ճանապարհներն ընդամենը 3-ն են՝ Բագրատաշեն, Մեղրի, Բավրա: Այստեղ ուշադրության է արժանի նաև այն հանգամանքը, որ Բագրատաշենի և Մեղրիի անցակետերն իրենցից ներկայացնում են գետանցումներ կամրջի միջոցով, իսկ կամուրջները ռազմական տեսանկյունից բավականին խոցելի են (նման նախադեպեր եղել են նաև 1990-ականների սկզբին՝ Արցախյան պատերազմի տարիներին): Այսպիսով՝ հակառակորդի հավանական ակտիվության արդյունքում հնարավոր է մենք զրկվենք ցամաքային 3 ճանապարհներից 2-ից, ինչը նախ կսահմանափակի Իրանի տարածքով ներմուծումը կամ արտահանումը, իսկ Վրաստանի մասով կմնա միայն մեկ ճանապարհ:
2.Վառելիքաէներգետիկ
Այս ոլորտը մշտապես եղել է մեզ համար խոցելի, դա պայմանավորված է մեր երկրի տարածքում վառելիքային ռեսուրսների բացակայությամբ, ինչի արդյունքում էլ մենք պարտավորված ենք լինում այդ ամենը ներմուծել: Հավանական պատերազմական իրավիճակում սա լուրջ խնդիր կարող է դառնալ: Նախ այն պատճառով, որ այդ պարագայում կավելանա վառելիքի նկատմամբ եղած ռազմական պահանջարկը, բացի դրանից, արդեն նախորդ՝ տրանսպորտային, ենթաճյուղի խնդիրներով պայմանավորված, կկրճատվի ներմուծումը: Սրա արդյունքում կարող է առաջանալ վառելիքային պակասուրդ, որը կհանգեցնի մի շարք բացասական հետևանքների: Այս ամենը վերաբերում է ոչ միայն բենզինին և դիզվառելիքին, այլև գազի ներկրմանը, որովհետև խողովակաշարը ևս հանդիսանում է տրանսպորտային միջոց, և հակառակորդի համար այն առավել քան հեշտ է խոցել:
Խոցելի է նաև էներգետիկ համակարգը: Հայաստանում արտադրվող էլեկտրաէներգիայի մեծ մասը՝ ավելի քան 60%-ը, արտադրվում է ջերմային էլեկտրակայաններում, որոնք աշխատում են բնական գազի հումքի վրա, ուստի գազի մատակարարման խաթարումը կհանգեցնի նաև այս համակարգի ֆիասկոին: Սրա ականատեսը մենք եղել ենք նախորդ պատերազմի ժամանակ, ինչի արդյունքում ողջ երկիրն իսկական վառելիքաէներգետիկ ճգնաժամ էր ապրում:
3.Պարենային
Այս ոլորտի առանցքային կարևորությունը երկրի ներուսում պարենային ապահովվածություն ստեղծելն է: Խնդիրն այն է, որ հացահատիկի արտադրությունը բավականին քիչ է մեր երկրում, և մենք այն հիմանկանում ներմուծում ենք դրսից (Ռուսատան, Կանադա և այլն): Այս ամենն էքստրեմալ պայմաններում բավականին լուրջ խնդրի կարող է հանգեցնել, ուստի նպատակահարմար է, որ ստեղծվի պարենային բազա, որտեղ պահեստավորված կլինի հացահատիկ՝ գոնե գալիք մեկ տարվա կտրվածքով սպասվելիք պահանջարկը բավարարարելու համար:
Պարենայինի մյուս ենթաբաժինը` սննդամթերքի արտադրությունն է, որը մեր երկրում գտնվում է բարձր մակարդակի վրա: Սննդամթերքի գրեթե բոլոր տեսակներն էլ մեր երկրում արտադրվում են, և հիմնականում դրանք չեն զիջում իրենց արտասահմանյան անալոգներին: Ուստի այս տեսանկյունից միակ խնդիրը դարձյալ ներկրվող հումքի հավանական պակասն է, որի համար, ինպես արդեն նշեցինք, պետք է ստեղծվեն համապատասխան պաշարներ:
4. Արագ վերափոխվելու կարողություն
Տարբեր պատերազմների փորձը ցույց է տվել, որ տնտեսությունն առավել մեծ նպաստն է բերում պատերազմին, երբ այն կարողանում է արագորեն վերափոխվել: Այսինքն՝ նախկինում ծավալած իր գործունեությունը վերափոխել և սկսել սպասարկել ռազմաճակատի պահանջարկը (օրինակ՝ հագուստի ֆաբրիկան սկսում է զրահաբաճկոններ կամ զինվորական այլ պարագաներ պատրաստել և այլն): Այս տեսանկյունից, հաշվի առնելով նաև այն հանգամանքը, որ մեր երկրում առակա է բարձր որակավորում ունեցող մասնագետների լայն շրջանակ, մի շարք դրական վերափոխումներ սպասելի են, սակայն հիմնական խնդիրը կայանում է նրանում, որ թերզարգացած է արդյունաբերական համալիրը, իսկ զարգացվածության նման ցածր մակարդակում վերափոխման մասին խոսելն ուղղակի անիմաստ է:
5. Ֆինանսական
Պատերազմական իրավիճակին տնտեսապես դիմակայելու վերջին գործոնը ֆինանսական կայունությունն է: Սա հիմանականում վերաբերում է նյութական ապահովվածությանը և միջազգային ֆինանսական պահուստներին, որոնք ցույց են տալիս, թե ունեցած միջոցները, նվազագույնը որքան կարող են բավականացնել: Այս տեսանկյունից մենք գտնվում ենք բավականին ապահով իրավիճակում, քանզի Հայաստանի միջազգային պահուստներն ըստ համաշխարհային բանկի նորմատիվների` բավական են մեկ տարվա համար:
Այսպիսով, եթե փորձենք ընդհանրացնել վերոնշյալ հանգամանքները, պետք է փաստենք, որ ՀՀ տնտեսությունը թեև շատ տեղերում խոցելի է, որը հիմնականում պայմանավորված է տնտեսաաշխարհագրական հանգամանքներով ու արդյունաբերության թերզարգացվածությամբ, այնուհանդերձ, այն գտնվում է անվտանգության բավարար մակարդակում և առկա ռեսուրսների ճիշտ մոբիլիզացման, օպտիմալ կառվարման և միասնական ջանքերի արդյունքում ի զորու կլինի դիմագրավել առկա սպառնալիքներին:
Ասվածին մնում է հավելել միայն այն, որ վերը նշված պայմանների միայն մի մասն է կարևոր համակարգի համար: Թեև այս գործոններն ունեն մեծ կարևորություն, սակայն չեն կարող լինել խիստ պարտադիր, քանի որ, ինչպես ցույց տվեց Արցախյան պատերազմի փորձը, եթե կա հաղթական նպատակ, ապա տնտեսական խնդիրները միշտ էլ կարելի է լուծել….
Հայկ Բեջանյան,
Orer.am, վերլուծաբան
Idram Junior and Koreez Summarize the Results of the Junius Financial Education Competition
Experience comfortable traveling with IDBank premium cards
Ucom has published the 2023 financial audit report
UBPay has joined IAMTN Payments Network
The Armenian Conference Interpreters Association Celebrates the International Translation Day 
Old Yerevan: IDBank’s New Branch in an Exclusive Format
AraratBank and SIA: Ongoing Partnership for Social Entrepreneurship
Ucom and SunChild NGO have installed a following solar power plant in Chakaten settlement
Ucom and Impact Hub Yerevan Launch the Ucom Fellowship Incubation Program
Armenia hosts the most prestigious International CMC Conference and the "Constantinus" Award Ceremony
Nokia and Team Telecom Armenia bring 25G PON commercial services to customers across Armenia
The Power of One Dram to "Moonk" technoschool
Ucom and SunChild NGO Bring Renewable Energy to Syunik's Borderline Regions
Incredibly long: Rocket Line 0% now for 12 months
Junius: A Financial Literacy Game in the Idram Junior App
Around 100,000 households are making use of Team's Internet;
2nd quarter indicators
New IDBank Branch in the City of Hrazdan
Ucom Successfully Concludes uGeneration Summer Internship Program
IDBank and Idram at the "Horizon" Camp: The Power of One Dram
Converse Bank has joined the UN Global Compact Initiative
Ucom Launches Special Promotion for Students Ahead of Academic Year
IDBank, Idram and Impact Hub Launch the SIA Armenia Incubation Program
Ucom General Director Ralph Yirikian Becomes First Guest Speaker at "Skills Lab"
AMD 4 165 643 to SIA Armenia program: Aren Mehrabyan Foundation is the august beneficiary of The Power of One Dram
Ucom, in Cooperation with SunChild NGO, Installs Solar Panels in Tsaghkavan
AraratBank once again completes the bond placement ahead of schedule
EIB Global signs first direct loan agreement with an Armenian commercial bank
Ucom Launches New Phase of Network Modernization in Armenia’s Regions
Free statements and references from IDBank
Ucom and Sunchild Launch New Phase of Joint Environmental Project
Ameriabank Receives 3 Awards for Excellence by Euromoney: the Best Bank, the Best Digital Bank, and the Best Bank for SMEs in Armenia for 2024
Unibank and Visa are gifting a trip to Tunisia for two
How to cut costs? 5 tips from IDBank and Idram
The Renovated Ucom Sales and Service Center Opened at Komitas 60
Choosing the seats: new feature in Idram&IDBank app
"Past" (Fact in Armenian) Armenians bought real estate in Dubai worth about $60 million in two days
Ucom and Impact Hub Yerevan jointly announces the launch of the Ucom Fellowship Incubation Program
EBRD and Ameriabank to support Armenian businesses through stable trade finance funding
IDBank continues the "By Your Side" Program
Unibank placed bonds ahead of schedule
Ucom’s fixed network has reached Byureghavan
How is the largest solar power plant in Armenia built?
AMD 4․046․161 to the Strong Mind NGO. July's beneficiary is the SIA Armenia program
Ucom is the main sponsor of the Armenian team at the Summer Olympic Games
Get 3000 idcoins by synchronizing your Idram and IDBank accounts
No payment via Idram? More than 21,000 points of sale accept payment via Idram
Ucom Offers New Affordable Bundle for Subscribers Traveling This Summer
Ucom’s General Director Participated in The Silicon Mountains Shirak Technology Forum
Ameriabank and COAF Pool Efforts to Develop Beekeeping in Lori Region
Araratbank allocates $10 million in funding to women entrepreneurs 
ZCMC CJSC general director R.N. Khudoli on the օccation of Internatioanal Labour day
World Bank Armenia has organized discussion on facilitating women’s wider engagement in sectors that have been traditionally male dominated in the country
Mining plays an important role in providing materials for energy transition and green economy: Roman Khudoli
On the occasion of International Women's Day ZCMC employees were awarded
ZCMC declares, that the Russian company GeoProMining LLC has never been and is not currently a shareholder of the Company, nor does it have any stake in the Company's ownership structure
