Վերջին օրերին սահմանային լարվածությունը բոլորիս ստիպեց մտածել, որ այս փխրուն խաղաղությունն ամեն վայրկյան կարող է վերափոխվել պատերազմի: Գաղտնիք չէ սակայն, որ պատերազմը չի սահմանափակվում միայն ռազմաճակատով: Առաջնագծի հաղթանակների համար անհրաժեշտ է ունենալ հզոր թիկունքային ապահովում՝ կանոնակարգված, ապահով ու անվտանգ տնտեսություն: Այս տեսանկյունից համաշխարհային առաջատար մասնագետների կողմից գործածության մեջ է դրվել «տնտեսական անվտանգություն» հասկացությունը, որն իրենից ներկայացնում է տնտեսության՝ վտանգներին և սպառնալիքներին դիմակայելու կարողությունը: Երբ անդրադառնում ենք մերօրյա իրականությանը, հարց է առաջանում, թե որքանո՞վ մեր տնտեսությունը կդիմանա հավանական պատերազմինվ է բարձր մեր երկրի տնտեսական անվտանգության մակարդակը, և հավանական պատերազմի պայմաններում որքանո՞վ այն ի զորու կլինի դիմակայել հավանական վտանգներին ու սպառնալիքներին:
Խնդիրը պետք է դիտարկել մի քանի առանցքային ենթաճյուղերով.1.Տրանսպորտային
Այս ենթաճյուղը առավել մեծ կարևորություն ունի հատկապես ապրանքների ներկրման և արտահանման հարցում, քանի որ արտաքին առևտրաշրջանառությունը հիմնականում իրականացվում է ցամաքային միջոցներով (ավտոմոբիլ և երկաթողի): ՀՀ-ն չունի ելք դեպի ծով, ինչպես նաև փակ են սահմանները արևելյան և արևմտյան հարևանների հետ: Արդյունքում՝ Հայաստան մտնող և դուրս եկող ճանապարհներն ընդամենը 3-ն են՝ Բագրատաշեն, Մեղրի, Բավրա: Այստեղ ուշադրության է արժանի նաև այն հանգամանքը, որ Բագրատաշենի և Մեղրիի անցակետերն իրենցից ներկայացնում են գետանցումներ կամրջի միջոցով, իսկ կամուրջները ռազմական տեսանկյունից բավականին խոցելի են (նման նախադեպեր եղել են նաև 1990-ականների սկզբին՝ Արցախյան պատերազմի տարիներին): Այսպիսով՝ հակառակորդի հավանական ակտիվության արդյունքում հնարավոր է մենք զրկվենք ցամաքային 3 ճանապարհներից 2-ից, ինչը նախ կսահմանափակի Իրանի տարածքով ներմուծումը կամ արտահանումը, իսկ Վրաստանի մասով կմնա միայն մեկ ճանապարհ:
2.Վառելիքաէներգետիկ
Այս ոլորտը մշտապես եղել է մեզ համար խոցելի, դա պայմանավորված է մեր երկրի տարածքում վառելիքային ռեսուրսների բացակայությամբ, ինչի արդյունքում էլ մենք պարտավորված ենք լինում այդ ամենը ներմուծել: Հավանական պատերազմական իրավիճակում սա լուրջ խնդիր կարող է դառնալ: Նախ այն պատճառով, որ այդ պարագայում կավելանա վառելիքի նկատմամբ եղած ռազմական պահանջարկը, բացի դրանից, արդեն նախորդ՝ տրանսպորտային, ենթաճյուղի խնդիրներով պայմանավորված, կկրճատվի ներմուծումը: Սրա արդյունքում կարող է առաջանալ վառելիքային պակասուրդ, որը կհանգեցնի մի շարք բացասական հետևանքների: Այս ամենը վերաբերում է ոչ միայն բենզինին և դիզվառելիքին, այլև գազի ներկրմանը, որովհետև խողովակաշարը ևս հանդիսանում է տրանսպորտային միջոց, և հակառակորդի համար այն առավել քան հեշտ է խոցել:
Խոցելի է նաև էներգետիկ համակարգը: Հայաստանում արտադրվող էլեկտրաէներգիայի մեծ մասը՝ ավելի քան 60%-ը, արտադրվում է ջերմային էլեկտրակայաններում, որոնք աշխատում են բնական գազի հումքի վրա, ուստի գազի մատակարարման խաթարումը կհանգեցնի նաև այս համակարգի ֆիասկոին: Սրա ականատեսը մենք եղել ենք նախորդ պատերազմի ժամանակ, ինչի արդյունքում ողջ երկիրն իսկական վառելիքաէներգետիկ ճգնաժամ էր ապրում:
3.Պարենային
Այս ոլորտի առանցքային կարևորությունը երկրի ներուսում պարենային ապահովվածություն ստեղծելն է: Խնդիրն այն է, որ հացահատիկի արտադրությունը բավականին քիչ է մեր երկրում, և մենք այն հիմանկանում ներմուծում ենք դրսից (Ռուսատան, Կանադա և այլն): Այս ամենն էքստրեմալ պայմաններում բավականին լուրջ խնդրի կարող է հանգեցնել, ուստի նպատակահարմար է, որ ստեղծվի պարենային բազա, որտեղ պահեստավորված կլինի հացահատիկ՝ գոնե գալիք մեկ տարվա կտրվածքով սպասվելիք պահանջարկը բավարարարելու համար:
Պարենայինի մյուս ենթաբաժինը` սննդամթերքի արտադրությունն է, որը մեր երկրում գտնվում է բարձր մակարդակի վրա: Սննդամթերքի գրեթե բոլոր տեսակներն էլ մեր երկրում արտադրվում են, և հիմնականում դրանք չեն զիջում իրենց արտասահմանյան անալոգներին: Ուստի այս տեսանկյունից միակ խնդիրը դարձյալ ներկրվող հումքի հավանական պակասն է, որի համար, ինպես արդեն նշեցինք, պետք է ստեղծվեն համապատասխան պաշարներ:
4. Արագ վերափոխվելու կարողություն
Տարբեր պատերազմների փորձը ցույց է տվել, որ տնտեսությունն առավել մեծ նպաստն է բերում պատերազմին, երբ այն կարողանում է արագորեն վերափոխվել: Այսինքն՝ նախկինում ծավալած իր գործունեությունը վերափոխել և սկսել սպասարկել ռազմաճակատի պահանջարկը (օրինակ՝ հագուստի ֆաբրիկան սկսում է զրահաբաճկոններ կամ զինվորական այլ պարագաներ պատրաստել և այլն): Այս տեսանկյունից, հաշվի առնելով նաև այն հանգամանքը, որ մեր երկրում առակա է բարձր որակավորում ունեցող մասնագետների լայն շրջանակ, մի շարք դրական վերափոխումներ սպասելի են, սակայն հիմնական խնդիրը կայանում է նրանում, որ թերզարգացած է արդյունաբերական համալիրը, իսկ զարգացվածության նման ցածր մակարդակում վերափոխման մասին խոսելն ուղղակի անիմաստ է:
5. Ֆինանսական
Պատերազմական իրավիճակին տնտեսապես դիմակայելու վերջին գործոնը ֆինանսական կայունությունն է: Սա հիմանականում վերաբերում է նյութական ապահովվածությանը և միջազգային ֆինանսական պահուստներին, որոնք ցույց են տալիս, թե ունեցած միջոցները, նվազագույնը որքան կարող են բավականացնել: Այս տեսանկյունից մենք գտնվում ենք բավականին ապահով իրավիճակում, քանզի Հայաստանի միջազգային պահուստներն ըստ համաշխարհային բանկի նորմատիվների` բավական են մեկ տարվա համար:
Այսպիսով, եթե փորձենք ընդհանրացնել վերոնշյալ հանգամանքները, պետք է փաստենք, որ ՀՀ տնտեսությունը թեև շատ տեղերում խոցելի է, որը հիմնականում պայմանավորված է տնտեսաաշխարհագրական հանգամանքներով ու արդյունաբերության թերզարգացվածությամբ, այնուհանդերձ, այն գտնվում է անվտանգության բավարար մակարդակում և առկա ռեսուրսների ճիշտ մոբիլիզացման, օպտիմալ կառվարման և միասնական ջանքերի արդյունքում ի զորու կլինի դիմագրավել առկա սպառնալիքներին:
Ասվածին մնում է հավելել միայն այն, որ վերը նշված պայմանների միայն մի մասն է կարևոր համակարգի համար: Թեև այս գործոններն ունեն մեծ կարևորություն, սակայն չեն կարող լինել խիստ պարտադիր, քանի որ, ինչպես ցույց տվեց Արցախյան պատերազմի փորձը, եթե կա հաղթական նպատակ, ապա տնտեսական խնդիրները միշտ էլ կարելի է լուծել….
Հայկ Բեջանյան,
Orer.am, վերլուծաբան
Самый старый мужчина в мире родился в год, когда затонул «Титаник» и умер в возрасте 112 лет
ВТБ (Армения) снижает ставки по кредитам для малого бизнеса
Цена нефти Brent стабилизировалась у $72,9 за баррель
Иран приветствует соглашение о прекращении огня между Ливаном и Израилем
«Аэрофлот» начал увольнения из-за проблем с обслуживанием самолетов
Сколько граждан РА, обучающихся за рубежом в последние годы, получили отсрочку от призыва на обязательную военную службу? «Паст»
Почему вся система международного права оказалась в крайне уязвимом и нестабильном состоянии? «Паст»
Между Николом Пашиняном и Араратом Мирзояном «пробежала черная кошка»? «Паст»
Своеобразная «концепция» «борьбы» с преступностью: «Паст»
Ucom и Sunchild установили солнечную электростанцию в селе Малишка
Молодежные организации IUSY и YES потребовали от Азербайджана освободить армянских пленных
Армения не примет участия в саммите ОДКБ в Астане
Расплачивайтесь по Idram в Ереван Мол и выигрывайте подарки!
Юные армянские гимнастки из Серпухова завоевали золото на первенстве городского округа
Дудукист Виталий Погосян выступит в симфоническом шоу Hans Zimmer’s Universe
Праздничный концерт в честь Дня матери от АНО «Евразия» собрал в Кремле больше 2 тысяч многодетных семей
Рекордный долгожитель Олимпийских игр: Хэйг Прист
Покорение арктической сцены Степанакертским русским драматическим театром
«Единственный Западный Азербайджан находится на территории Ирана»: посол Франции
Показом фильма «Месье Азнавур» открылся 27-й Пражский кинофестиваль французских фильмов
Изделия армянских мастеров представлены на Рождественской ярмарке Шпиттельберга в Вене
Генрих Мхитарян начал писать автобиографию
Фонд «Музыка во имя будущего» предлагает талантливым молодым музыкантам стать участниками программы «Образовательная поездка в Дубай»
Министр окружающей среды Канады Стивен Гилбо призвал к освобождению армянских заключенных, незаконно удерживаемых в Азербайджане
Кто станет депутатом? «Паст»
Очередная «шустрость» свалить на других собственные ошибки: «Паст»
Даст ли ход «папкам», или удовлетворится увольнением? «Паст»
В списке основных налогоплательщиков также есть грузоперевозчики: «Паст»
Уголовное преследование в отношении предпринимателей продолжается: «Паст»
Юнибанк первым в Армении выпустил субординированные облигации
Как не разориться в Черную пятницу: 5 полезных советов
Ожидать эскалации нужно всегда: Алексей Анпилогов
Армения – лидер среди стран СНГ по дороговизне услуг заведений общепита
МИД Армении прокомментировал заявление посла США в Баку об управлении трансграничными водными ресурсами
Бельгийские политики и парламентарии направили заявление правительствам Азербайджана и Бельгии
Мы призываем Азербайджан и Армению не упустить эту историческую возможность: Хакан Фидан
Армянские борцы завоевали одну серебряную и две бронзовые медали на Чемпионате мира по борьбе среди военнослужащих
Россия впервые нанесла удар по военному объекту Украины новейшей баллистической ракетой «Орешник» с гиперзвуковой боевой частью
Дети Фонда «Музыка во имя будущего» посетили IDBank
Юнибанк первым в Армении выпустил субординированные облигации
В Армении сократят помощь для арцахских беженцев
Армянский предприниматель строит новую канатную дорогу на горной вершине Крыма
Ованес Чрагян из города Армавир стал победителем Первенства мира по универсальному бою
Примечательное предложение: физические лица могут получить грант в размере 1 миллиона, а общественные организации – в размере 3 миллионов российских рублей: «Паст»
Авантюризм кадровых движений: «Паст»
Нынешняя власть Армении - факелоносец антиармянской повестки дня: «Паст»
Палата депутатов Люксембурга потребовала от Баку немедленного освобождения незаконно заключенных лиц
Как собираются лишить эту власть возможности получить мандат в будущем? «Паст»
«В стране существует большая коррупция, во главе которой стоит Никол Пашинян»: «Паст»
Концерт к 155-летию со дня рождения Комитаса прошел в Краснодарской филармонии им. Пономаренко 
«Армянские Орлы» приветствует решение Национального Трибунала: Хачик Асрян
Миф о либерализации визового режима ЕС представляет новую опасность для Армении. «Паст»
Армению в финале мирового конкурса представит красавица и умница Ирина Захарова.
Важные процессы вокруг Диаспоры: генерал-майор Аршак Карапетян раскрывает скобки
Какова единственная формула счастья армянского народа? Арман Варданян (видео)
Своеобразная «концепция» «борьбы» с преступностью: «Паст»1
Между Николом Пашиняном и Араратом Мирзояном «пробежала черная кошка»? «Паст»2
Армянские борцы завоевали одну серебряную и две бронзовые медали на Чемпионате мира по борьбе среди ...3
Кто станет депутатом? «Паст»4
Почему вся система международного права оказалась в крайне уязвимом и нестабильном состоянии? «Паст»5