Համաշխարհային տնտեսության մեջ տեղի ունեցող դրական և բացասական միտումների մասին Оrer.am-ը զրուցեց Հայաստանի պետական ճարտարագիտական համալսարանի դոցենտ, տնտեսագետ Սարգիս Մանուկյանի հետ:
-Պարոն Մանուկյան, հաճախ կարելի է լսել, որ համաշխարհային տնտեսությունը գտնվում է վատ վիճակում՝ նախորդ տարի համաշխարհային տնտեսությունը, ըստ ԱՄՀ-ի, ունեցել է 3,3%, իսկ ըստ Համաշխարհային բանկի նախնական գնահատականի 2,6% աճ, որտեղ զարգացած երկրների ընդհանրական աճը կազմել է 1,8%, իսկ զարգացող երկրներինը՝ 4,4%: Ինչպե՞ս կբնութագրեք գլոբալ տնտեսության ներկա վիճակը, կա՞ն արդյոք վտանգավոր միտումներ:
- Ընդհանուր առմամբ, նախորդ տարին ոչ շատ լավ, ոչ էլ վատ տարի է եղել համաշխարհային տնտեսության համար: Վիճակը այնքան էլ վատ չէ, ինչպես ներկայացվում է. եթե համեմատենք նախորդ 3 տարիների հետ, ապա նույնիսկ համեմատաբար բարեհաջող տարի է եղել: Տարվա երկրորդ կեսից նավթի գնի շարունակական անկումը, ինչպես նաև Եվրագոտում շարունակվող ռեցեսսիան և Չինաստանի տնտեսական աճի տեմպերի դանդաղումը պատճառ դարձան տարբեր ենթադրություների, թեև հումքի և էներգիայի նկատմամբ պահանջարկը նվազում է և գլոբալ տնտեսությունը նորից ընկղմվում է հերթական ճգնաժամի մեջ: Չնայած` գլոբալ տնտեսության մեջ առկա կառուցվածքային հիմնախնդիրներին, նավթի ցածր գները և ցածր տոկոսադրույքները նախորդ տարվա ընթացքում հանդիսացել են տնտեսական աճին նպաստող գործոններ: Եթե իսկապես, նավթի գների անկումը պայմանավորված է գլոբալ սպառողական պահանջարկի նվազման հետ, ապա դա շատ մտահոգիչ է, իսկ եթե այն պայմանավորված է գեոքաղաքական գործոններով կամ սպեկուլյատիվ գործոնների նվազմամբ, ապա ցածր նավթի գները ընդամենը խթանող հանգամանք կարող է լինել բազմաթիվ երկրների տնտեսությունների համար:
-Իսկ ինչպիսի՞ն է վիճակը համաշխարհային տնտեսության առաջատար երկրներում:
- Ինչ վերաբերում է համաշխարհային տնտեսության հենքային երկրներին՝ ԱՄՆ-ին, Եվրագոտու երկրներին, Ճապոնիային և Չինաստանին, ապա պատկերը հետևյալն է՝ ԱՄՆ-ում տնտեսական վիճակը վատ չի և աճը կազմել է 2,4%, ավելի բարձր քան նախորդ տարի, ինֆլացիան և գործազրկության մակարդակը վերահսկվում է: Եվրագոտում աճը կրկին ցածր է եղել՝ 0,8%, այսինքն` դեռևս ռեցեսսիան շարունակվում է, շարունակվում է նաև դեֆլացիոն միտումները, ցածր է սպառողական պահանջարկը: Մեծ Բրիտանիան նույնպես տուժում է Եվրագոտում տիրող տնտեսական վիճակից: Միաժամանակ արևելյան երկրների տնտեսական աճի տեմպերը դանդաղում են: Չինաստանի տնտեսական աճը թեև կազմել է 7,4% և վերջին տարիներին նվազման միտումներ է դրսևորում, սակայն անհանգստանալու կարիք չկա, ստեղծված իրավիճակում ընդհանուր առմամբ վատ ցուցանիշ չէ, թեև դա խուճապի առիթ է դարձել շատերի համար: Ճապոնիայում կրկին ռեցեսսիա է, տնտեսական աճը աննշան է՝ 0,4%:
Կարելի է ասել, որ նախորդ տարի համաշխարհային տնտեսության լոկոմոտիվի դերը խաղացել են ամերիկյան և չինական տնտեսությունները, իսկ Եվրագոտին ու Ճապոնիան, թեև իրենց կողմից իրականացվող ագրեսիվ խթանման քաղաքականությանը, աուտսայդեր են: Երկրորդ էշելոնում գտնվող խոշորագույն երկրներում նույնպես վիճակը ոչ վատ, ոչ էլ շատ լավ կարելի է բնութագրել: Օրինակ, այն այնքան էլ վատ չէ Հնդկաստանի համար, որը նախորդ տարիների համեմատ ավելի մեծ տնտեսական աճ է ապահովել` 5,6%, իսկ Բրազիլիայում տնտեսական աճը ցածր է եղել, կազմելով 0,2%, Արգենտինայում նույնիսկ տնտեսական անկում է գրանցվել՝ -1,5%: Համեմատաբար ցածր է եղել տնտեսական աճը նաև Հարավային Աֆրիկայում և Մեքսիկայում: Միաժամանակ նավթի գների անկումը ծանր դրության մեջ է նետել մի քանի նավթարտահանող երկրների, որոնցից հատկապես տուժում են Վենեսուելան և Ռուսաստանը:
-Ի՞նչ կասեիք ինֆլացիայի և գործազրկության մասին:
- Վերջին տարիներին ինֆլացիան հիմնականում ավելի հեշտ է վերահսկվում ամբողջ աշխարհում, եթե ընդամենը մի քանի տարի առաջ այն չափվում էր տասնյակ տոկոսներով, ապա վերջին տարիներին այն տատանվում է 5%-ի միջակայքում: Նախորդ տարի ինֆլացիան հիմնականում չափավոր սահմաններում էր, իսկ Ճապոնիայում և մի քանի եվրոպական երկրներում դեֆլացիա է նկատվել: Ամենամեծ ինֆլացիան նկատվել է Վենեսուելայում՝ 63%, դրանից ավելի քիչ Իրանում և Ռուսաստանում՝ 15-16%: Իսկ գործազրկությունը շարունակում է մնալ համաշխարհային տնտեսության աքիլեսյան գարշապարը, այն բարձր է հատկապես աֆրիկյան երկրներում: Գործազրկության ամենաբարձր տեմպերով Եվրագոտում առանձնացել են Հունաստանը և Իսպանիան՝ 23-25% սահմաններում: Շատ բարձր է նաև աղքատության մակարդակը: Ավելացնեմ, որ բարձր պետական պարտքի խնդիրը նույնպես ակտուալ է եղել անցած տարի հարյուրավոր երկրների համար: Պարտք/ՀՆԱ հարաբերակցությամբ ամենաառաջատար երկրներն են՝ Ճապոնիան և Հունաստանը: Թեև տնտեսական աճը և ինֆլացիան հիմնականում ծայրահեղ դրսևորումներ չեն ունեցել, սակայն խնդիրն այն է, որ տնտեսական աճը աշխարհում անհավասարաչափ է և ոչ բոլոր երկրներն են շահում այս վիճակից:
-Իսկ ինչպիսի՞ն էր վիճակը ապրանքահումքային բորսաներում:
- Անցած տարի, բացի նավթից, նվազել են նաև մետաղների գները, օրինակ` ոսկու, ալյումինի, պղնձի, նիկելի և այլն: Եթե չեմ սխալվում նվազել են նաև շաքարի, եգիպտացորենի և հացահատկի գները:
-Իսկ ֆինանսական շուկաներում ինչպիսի՞ միտումներ են արձանագրվել:
- Ամերիկյան բորսաների ինդեքսները տարվա ընթացքում հիմնականում աճել են, իսկ եվրոպական բորսաների ինդեքսները մինչև հոկտեմբեր նվազել են, ապա նոյեմբերից աճման միտումներ են ցույց տվել: 10 տարի ժամկետայնությամբ պետական պարտատոմսերի եկամտաբերությունը նույնպես նվազման միտումներ է ցույց տվել: Իսկ դոլլարի նկատմամբ բազմաթիվ երկրների արտարժույթները հիմնականում նվազման միտումներ են գրանցել:
-Նախորդ շաբաթ վարչապետ Հովիկ Աբրահամյանը կառավարության նիստում հայտարարեց, որ աշխարհում ընթանում են տնտեսական պատերազմներ և Հայաստանը պետք է պատրաստ լինի տարբեր սցենարների: Ինչպիսի՞ վտանգների մասին է խոսում վարչապետը: Միաժամանակ կարծիքներ հնչեցին, որ «տնտեսական պատերազմ» հասկացությունը ճիշտ չէ օգտագործել և դա ռուսների կողմից շրջանառության մեջ դրված եզրույթ է:
- Տնտեսական պատերազմն ունի իր դրսևորումները՝ դեմպինգի, միջազգային սանկցիաների, արտարժութային պատերազմների, տնտեսական օբյեկտների նկատմամբ դիվերսիաները, պրոտեկցիոնիզմի և այլ տարատեսակ օրինական և ոչ օրինական միջոցների օգտագործմամբ, որոնք ուղղված են որևէ երկրի թուլացմանը: Եթե այսօր Ռուսաստանի, Կուբայի կամ Իրանի դեմ կիրառվում են սանկցիաներ, արդյո՞ք դա տնտեսական պատերազմի դրսևորումներ չեն: Կամ Սաուդյան Արաբիայի կողմից նավթի գների մանիպուլյացիան, որի օգնությամբ այդ երկիրը պայքարում է մի շարք նավթ արտահանող մրցակից երկրների դեմ, արդյո՞ք դա տնտեսական պատերազմի օրինակ չէ: Եթե Հայաստանը ենթարկվում է ցամաքային շրջափակման Ադրբեջանի և Թուրքիայի կողմից, սա ինչպես կարելի է բնութագրել, մի՞թե դա առողջ մրցակցություն է: Հավանաբար, կարծում եմ՝ վարչապետը նկատի ունի հզոր երկրների միջև տեղի ունեցող հակամարտություններից բխող վտանգները, որոնք լուրջ ռիսկեր են պարունակում մեզ համար: Եթե սրան ավելացնենք նաև համաշխարհային տնտեսության մեջ առկա այն ֆինանսատնտեսական վտանգները, որոնք դամոկլյան սրի պես կախված են ամբողջ աշխարհի գլխին, ապա վարչապետի մտահոգությունը արդարացված է: Իհարկե, չմոռանանք նաև ներքին քաղաքական և տնտեսական հիմնախնդիրները, որոնք պակաս վտանգավոր և ռիսկային չեն, քան արտաքին վտանգները:
-Եվ վերջին հարցը, այդ ի՞նչ արտաքին վտանգների մասին է խոսքը:
-Դրանք բազմաթիվ են, թվարկեմ մի քանիսը: Օրինակ` Ֆեդերալ պահուստային համակարգը նախատեսում է դանդաղ և հավասարաչափ բարձրացնել տոկոսադրույքները, իսկ ամերիկյան մոնետար քաղաքականության խստացումը զգալիորեն կազդի զարգացող երկրների վրա: Ինվեստորները կնախընտրեն դոլարը: Ուժեղ դոլարը տարբեր ազդեցություն կունենա զարգացող երկրների վրա: Դոլարի ուժեղացումը կբերի մեծ պարտք ունեցող երկրների պարտքային ծանրաբեռնվածությունների աճին և կմեծացնի այդ երկրների սոցիալական լարվածության մակարդակը: Մի շարք զարգացող երկրների ազգային արժույթները ճնշման տակ կլինեն և ստիպված կլինեն դեվալվացիայի ենթարկել իրենց արժույթները: Խոշոր ներմուծում ունեցող երկրների ազգային արժույթների արժեզրկումը կբերի գնաճի այդ երկրներում: Դրական կլինի այն, որ ազգային արժույթների արժեզրկումը կբերի այդ երկրների արտահանման ծավալների մեծացմանը, որոնց ապրանքները ավելի էժան կդառնան ամերիկյան շուկայում և կնպաստեն արտահանման աճին: Սակայն ոչ բոլոր երկրները կօգտվեն դրանից: Ամեն դեպքում, դոլարի ուժեղացումը ավելի շատ վտանգներ է պարունակում, քան օգուտներ՝ այն ոչ միայն զարգացող երկրների համար է վատ, այլ նաև ամբողջ աշխարհի: Ամերիկյան պետական պարտքի խնդիրը նույնպես չպետք է մոռանանք, այն ամեն պահին պայթյունի պատրաստ ռումբ է աշխարհի համար:
Եթե նավթը շարունակվի էժանանալ մինչև ինչ-որ շեմի, թեև դրական օգուտներին, կարող է հանգեցնել նաև բացասական հետևանքների, օրինակ` ֆինանսական հոսքերի փոփոխությանը և ֆոնդային շուկայի ապակայունացման: Դա բացասական է ազդում Ռուսաստանի, Մեքսիկայի, Իրանի, Վենեսուելայի ու Բրազիլիայի և այլ երկրների վրա, իսկ սրանց տնտեսական իրավիճակի վատթարացումը շղթայական ռեակցիայով կհարվածի այլ երկրների տնտեսություններին, այդ թվում նաև մեզ: Նավթի գների որոշակի շեմից անցնելը, կարող է ազդել նաև ամերիկյան թերթաքարային նավթ և գազ արդյունահանող ընկերությունների վրա, իսկ այդ ընկերությունների սնանկացումը լուրջ հիմնախնդրի առաջ կկանգնեցնի ամբողջ ամերիկյան տնտեսությանը, հետևաբար նաև գլոբալ տնտեսությանը: Չի բացառվում կրկին նավթի գների կտրուկ աճ, իսկ սա կրկին շոկային էֆեկտ կունենա համաշխարհային տնտեսության վրա:
Պետք է զգուշանալ արժութային ճգնաժամերից: Եվրագոտու և եվրոյի համար ռիսկային վիճակ կարող է ստեղծել կրկին Հունաստանը, որտեղ դրված է եվրոյի գոտուց դուրս գալու խնդիրը: Հնարավոր են նաև դեֆլյացիայի միտումներ այլ տարածաշրջաններում, որը պարալիզացնում է սպառողական ակտիվությունը:
Բացի այդ, Ուկրաինայում տեղի ունեցող իրադարձությունների պատճառով, կարող են անկանխատեսելի գործընթացներ ստեղծվել տարածաշրջանում: Ռուսաստանի տնտեսության հետագա վատթարացումը պետք է մեզ շատ լրջորեն մտահոգի: Չմոռանանք նաև իսլամական տեռորիզմի մասին, որի ստեղծած ռիսկերը նույնպես բարձր են, և հնարավոր է ստեղծվեն ֆորս-մաժորային իրավիճակներ տարբեր տարածաշրջաններում: Ինչպես տեսնում եք, գլոբալ ֆինանսատնտեսական ռիսկերը բավականին բարձր են և պետք է պատրաստ լինենք:
Ameriabank’s Special Offer for New Mastercard Holders. 1% Cashback and Lots of Gifts
General Director of Ucom Delivers a Lecture at Leadership School
Idram Junior and Koreez Summarize the Results of the Junius Financial Education Competition
Experience comfortable traveling with IDBank premium cards
Ucom has published the 2023 financial audit report
UBPay has joined IAMTN Payments Network
The Armenian Conference Interpreters Association Celebrates the International Translation Day 
Old Yerevan: IDBank’s New Branch in an Exclusive Format
AraratBank and SIA: Ongoing Partnership for Social Entrepreneurship
Ucom and SunChild NGO have installed a following solar power plant in Chakaten settlement
Ucom and Impact Hub Yerevan Launch the Ucom Fellowship Incubation Program
Armenia hosts the most prestigious International CMC Conference and the "Constantinus" Award Ceremony
Nokia and Team Telecom Armenia bring 25G PON commercial services to customers across Armenia
The Power of One Dram to "Moonk" technoschool
Ucom and SunChild NGO Bring Renewable Energy to Syunik's Borderline Regions
Incredibly long: Rocket Line 0% now for 12 months
Junius: A Financial Literacy Game in the Idram Junior App
Around 100,000 households are making use of Team's Internet;
2nd quarter indicators
New IDBank Branch in the City of Hrazdan
Ucom Successfully Concludes uGeneration Summer Internship Program
IDBank and Idram at the "Horizon" Camp: The Power of One Dram
Converse Bank has joined the UN Global Compact Initiative
Ucom Launches Special Promotion for Students Ahead of Academic Year
IDBank, Idram and Impact Hub Launch the SIA Armenia Incubation Program
Ucom General Director Ralph Yirikian Becomes First Guest Speaker at "Skills Lab"
AMD 4 165 643 to SIA Armenia program: Aren Mehrabyan Foundation is the august beneficiary of The Power of One Dram
Ucom, in Cooperation with SunChild NGO, Installs Solar Panels in Tsaghkavan
AraratBank once again completes the bond placement ahead of schedule
EIB Global signs first direct loan agreement with an Armenian commercial bank
Ucom Launches New Phase of Network Modernization in Armenia’s Regions
Free statements and references from IDBank
Ucom and Sunchild Launch New Phase of Joint Environmental Project
Ameriabank Receives 3 Awards for Excellence by Euromoney: the Best Bank, the Best Digital Bank, and the Best Bank for SMEs in Armenia for 2024
Unibank and Visa are gifting a trip to Tunisia for two
How to cut costs? 5 tips from IDBank and Idram
The Renovated Ucom Sales and Service Center Opened at Komitas 60
Choosing the seats: new feature in Idram&IDBank app
"Past" (Fact in Armenian) Armenians bought real estate in Dubai worth about $60 million in two days
Ucom and Impact Hub Yerevan jointly announces the launch of the Ucom Fellowship Incubation Program
EBRD and Ameriabank to support Armenian businesses through stable trade finance funding
IDBank continues the "By Your Side" Program
Unibank placed bonds ahead of schedule
Ucom’s fixed network has reached Byureghavan
How is the largest solar power plant in Armenia built?
AMD 4․046․161 to the Strong Mind NGO. July's beneficiary is the SIA Armenia program
Ucom is the main sponsor of the Armenian team at the Summer Olympic Games
Get 3000 idcoins by synchronizing your Idram and IDBank accounts
No payment via Idram? More than 21,000 points of sale accept payment via Idram
Ucom Offers New Affordable Bundle for Subscribers Traveling This Summer
Ucom’s General Director Participated in The Silicon Mountains Shirak Technology Forum
ZCMC CJSC general director R.N. Khudoli on the օccation of Internatioanal Labour day
World Bank Armenia has organized discussion on facilitating women’s wider engagement in sectors that have been traditionally male dominated in the country
Mining plays an important role in providing materials for energy transition and green economy: Roman Khudoli
On the occasion of International Women's Day ZCMC employees were awarded
ZCMC declares, that the Russian company GeoProMining LLC has never been and is not currently a shareholder of the Company, nor does it have any stake in the Company's ownership structure
