Համաշխարհային տնտեսության մեջ տեղի ունեցող դրական և բացասական միտումների մասին Оrer.am-ը զրուցեց Հայաստանի պետական ճարտարագիտական համալսարանի դոցենտ, տնտեսագետ Սարգիս Մանուկյանի հետ:
-Պարոն Մանուկյան, հաճախ կարելի է լսել, որ համաշխարհային տնտեսությունը գտնվում է վատ վիճակում՝ նախորդ տարի համաշխարհային տնտեսությունը, ըստ ԱՄՀ-ի, ունեցել է 3,3%, իսկ ըստ Համաշխարհային բանկի նախնական գնահատականի 2,6% աճ, որտեղ զարգացած երկրների ընդհանրական աճը կազմել է 1,8%, իսկ զարգացող երկրներինը՝ 4,4%: Ինչպե՞ս կբնութագրեք գլոբալ տնտեսության ներկա վիճակը, կա՞ն արդյոք վտանգավոր միտումներ:
- Ընդհանուր առմամբ, նախորդ տարին ոչ շատ լավ, ոչ էլ վատ տարի է եղել համաշխարհային տնտեսության համար: Վիճակը այնքան էլ վատ չէ, ինչպես ներկայացվում է. եթե համեմատենք նախորդ 3 տարիների հետ, ապա նույնիսկ համեմատաբար բարեհաջող տարի է եղել: Տարվա երկրորդ կեսից նավթի գնի շարունակական անկումը, ինչպես նաև Եվրագոտում շարունակվող ռեցեսսիան և Չինաստանի տնտեսական աճի տեմպերի դանդաղումը պատճառ դարձան տարբեր ենթադրություների, թեև հումքի և էներգիայի նկատմամբ պահանջարկը նվազում է և գլոբալ տնտեսությունը նորից ընկղմվում է հերթական ճգնաժամի մեջ: Չնայած` գլոբալ տնտեսության մեջ առկա կառուցվածքային հիմնախնդիրներին, նավթի ցածր գները և ցածր տոկոսադրույքները նախորդ տարվա ընթացքում հանդիսացել են տնտեսական աճին նպաստող գործոններ: Եթե իսկապես, նավթի գների անկումը պայմանավորված է գլոբալ սպառողական պահանջարկի նվազման հետ, ապա դա շատ մտահոգիչ է, իսկ եթե այն պայմանավորված է գեոքաղաքական գործոններով կամ սպեկուլյատիվ գործոնների նվազմամբ, ապա ցածր նավթի գները ընդամենը խթանող հանգամանք կարող է լինել բազմաթիվ երկրների տնտեսությունների համար:
-Իսկ ինչպիսի՞ն է վիճակը համաշխարհային տնտեսության առաջատար երկրներում:
- Ինչ վերաբերում է համաշխարհային տնտեսության հենքային երկրներին՝ ԱՄՆ-ին, Եվրագոտու երկրներին, Ճապոնիային և Չինաստանին, ապա պատկերը հետևյալն է՝ ԱՄՆ-ում տնտեսական վիճակը վատ չի և աճը կազմել է 2,4%, ավելի բարձր քան նախորդ տարի, ինֆլացիան և գործազրկության մակարդակը վերահսկվում է: Եվրագոտում աճը կրկին ցածր է եղել՝ 0,8%, այսինքն` դեռևս ռեցեսսիան շարունակվում է, շարունակվում է նաև դեֆլացիոն միտումները, ցածր է սպառողական պահանջարկը: Մեծ Բրիտանիան նույնպես տուժում է Եվրագոտում տիրող տնտեսական վիճակից: Միաժամանակ արևելյան երկրների տնտեսական աճի տեմպերը դանդաղում են: Չինաստանի տնտեսական աճը թեև կազմել է 7,4% և վերջին տարիներին նվազման միտումներ է դրսևորում, սակայն անհանգստանալու կարիք չկա, ստեղծված իրավիճակում ընդհանուր առմամբ վատ ցուցանիշ չէ, թեև դա խուճապի առիթ է դարձել շատերի համար: Ճապոնիայում կրկին ռեցեսսիա է, տնտեսական աճը աննշան է՝ 0,4%:
Կարելի է ասել, որ նախորդ տարի համաշխարհային տնտեսության լոկոմոտիվի դերը խաղացել են ամերիկյան և չինական տնտեսությունները, իսկ Եվրագոտին ու Ճապոնիան, թեև իրենց կողմից իրականացվող ագրեսիվ խթանման քաղաքականությանը, աուտսայդեր են: Երկրորդ էշելոնում գտնվող խոշորագույն երկրներում նույնպես վիճակը ոչ վատ, ոչ էլ շատ լավ կարելի է բնութագրել: Օրինակ, այն այնքան էլ վատ չէ Հնդկաստանի համար, որը նախորդ տարիների համեմատ ավելի մեծ տնտեսական աճ է ապահովել` 5,6%, իսկ Բրազիլիայում տնտեսական աճը ցածր է եղել, կազմելով 0,2%, Արգենտինայում նույնիսկ տնտեսական անկում է գրանցվել՝ -1,5%: Համեմատաբար ցածր է եղել տնտեսական աճը նաև Հարավային Աֆրիկայում և Մեքսիկայում: Միաժամանակ նավթի գների անկումը ծանր դրության մեջ է նետել մի քանի նավթարտահանող երկրների, որոնցից հատկապես տուժում են Վենեսուելան և Ռուսաստանը:
-Ի՞նչ կասեիք ինֆլացիայի և գործազրկության մասին:
- Վերջին տարիներին ինֆլացիան հիմնականում ավելի հեշտ է վերահսկվում ամբողջ աշխարհում, եթե ընդամենը մի քանի տարի առաջ այն չափվում էր տասնյակ տոկոսներով, ապա վերջին տարիներին այն տատանվում է 5%-ի միջակայքում: Նախորդ տարի ինֆլացիան հիմնականում չափավոր սահմաններում էր, իսկ Ճապոնիայում և մի քանի եվրոպական երկրներում դեֆլացիա է նկատվել: Ամենամեծ ինֆլացիան նկատվել է Վենեսուելայում՝ 63%, դրանից ավելի քիչ Իրանում և Ռուսաստանում՝ 15-16%: Իսկ գործազրկությունը շարունակում է մնալ համաշխարհային տնտեսության աքիլեսյան գարշապարը, այն բարձր է հատկապես աֆրիկյան երկրներում: Գործազրկության ամենաբարձր տեմպերով Եվրագոտում առանձնացել են Հունաստանը և Իսպանիան՝ 23-25% սահմաններում: Շատ բարձր է նաև աղքատության մակարդակը: Ավելացնեմ, որ բարձր պետական պարտքի խնդիրը նույնպես ակտուալ է եղել անցած տարի հարյուրավոր երկրների համար: Պարտք/ՀՆԱ հարաբերակցությամբ ամենաառաջատար երկրներն են՝ Ճապոնիան և Հունաստանը: Թեև տնտեսական աճը և ինֆլացիան հիմնականում ծայրահեղ դրսևորումներ չեն ունեցել, սակայն խնդիրն այն է, որ տնտեսական աճը աշխարհում անհավասարաչափ է և ոչ բոլոր երկրներն են շահում այս վիճակից:
-Իսկ ինչպիսի՞ն էր վիճակը ապրանքահումքային բորսաներում:
- Անցած տարի, բացի նավթից, նվազել են նաև մետաղների գները, օրինակ` ոսկու, ալյումինի, պղնձի, նիկելի և այլն: Եթե չեմ սխալվում նվազել են նաև շաքարի, եգիպտացորենի և հացահատկի գները:
-Իսկ ֆինանսական շուկաներում ինչպիսի՞ միտումներ են արձանագրվել:
- Ամերիկյան բորսաների ինդեքսները տարվա ընթացքում հիմնականում աճել են, իսկ եվրոպական բորսաների ինդեքսները մինչև հոկտեմբեր նվազել են, ապա նոյեմբերից աճման միտումներ են ցույց տվել: 10 տարի ժամկետայնությամբ պետական պարտատոմսերի եկամտաբերությունը նույնպես նվազման միտումներ է ցույց տվել: Իսկ դոլլարի նկատմամբ բազմաթիվ երկրների արտարժույթները հիմնականում նվազման միտումներ են գրանցել:
-Նախորդ շաբաթ վարչապետ Հովիկ Աբրահամյանը կառավարության նիստում հայտարարեց, որ աշխարհում ընթանում են տնտեսական պատերազմներ և Հայաստանը պետք է պատրաստ լինի տարբեր սցենարների: Ինչպիսի՞ վտանգների մասին է խոսում վարչապետը: Միաժամանակ կարծիքներ հնչեցին, որ «տնտեսական պատերազմ» հասկացությունը ճիշտ չէ օգտագործել և դա ռուսների կողմից շրջանառության մեջ դրված եզրույթ է:
- Տնտեսական պատերազմն ունի իր դրսևորումները՝ դեմպինգի, միջազգային սանկցիաների, արտարժութային պատերազմների, տնտեսական օբյեկտների նկատմամբ դիվերսիաները, պրոտեկցիոնիզմի և այլ տարատեսակ օրինական և ոչ օրինական միջոցների օգտագործմամբ, որոնք ուղղված են որևէ երկրի թուլացմանը: Եթե այսօր Ռուսաստանի, Կուբայի կամ Իրանի դեմ կիրառվում են սանկցիաներ, արդյո՞ք դա տնտեսական պատերազմի դրսևորումներ չեն: Կամ Սաուդյան Արաբիայի կողմից նավթի գների մանիպուլյացիան, որի օգնությամբ այդ երկիրը պայքարում է մի շարք նավթ արտահանող մրցակից երկրների դեմ, արդյո՞ք դա տնտեսական պատերազմի օրինակ չէ: Եթե Հայաստանը ենթարկվում է ցամաքային շրջափակման Ադրբեջանի և Թուրքիայի կողմից, սա ինչպես կարելի է բնութագրել, մի՞թե դա առողջ մրցակցություն է: Հավանաբար, կարծում եմ՝ վարչապետը նկատի ունի հզոր երկրների միջև տեղի ունեցող հակամարտություններից բխող վտանգները, որոնք լուրջ ռիսկեր են պարունակում մեզ համար: Եթե սրան ավելացնենք նաև համաշխարհային տնտեսության մեջ առկա այն ֆինանսատնտեսական վտանգները, որոնք դամոկլյան սրի պես կախված են ամբողջ աշխարհի գլխին, ապա վարչապետի մտահոգությունը արդարացված է: Իհարկե, չմոռանանք նաև ներքին քաղաքական և տնտեսական հիմնախնդիրները, որոնք պակաս վտանգավոր և ռիսկային չեն, քան արտաքին վտանգները:
-Եվ վերջին հարցը, այդ ի՞նչ արտաքին վտանգների մասին է խոսքը:
-Դրանք բազմաթիվ են, թվարկեմ մի քանիսը: Օրինակ` Ֆեդերալ պահուստային համակարգը նախատեսում է դանդաղ և հավասարաչափ բարձրացնել տոկոսադրույքները, իսկ ամերիկյան մոնետար քաղաքականության խստացումը զգալիորեն կազդի զարգացող երկրների վրա: Ինվեստորները կնախընտրեն դոլարը: Ուժեղ դոլարը տարբեր ազդեցություն կունենա զարգացող երկրների վրա: Դոլարի ուժեղացումը կբերի մեծ պարտք ունեցող երկրների պարտքային ծանրաբեռնվածությունների աճին և կմեծացնի այդ երկրների սոցիալական լարվածության մակարդակը: Մի շարք զարգացող երկրների ազգային արժույթները ճնշման տակ կլինեն և ստիպված կլինեն դեվալվացիայի ենթարկել իրենց արժույթները: Խոշոր ներմուծում ունեցող երկրների ազգային արժույթների արժեզրկումը կբերի գնաճի այդ երկրներում: Դրական կլինի այն, որ ազգային արժույթների արժեզրկումը կբերի այդ երկրների արտահանման ծավալների մեծացմանը, որոնց ապրանքները ավելի էժան կդառնան ամերիկյան շուկայում և կնպաստեն արտահանման աճին: Սակայն ոչ բոլոր երկրները կօգտվեն դրանից: Ամեն դեպքում, դոլարի ուժեղացումը ավելի շատ վտանգներ է պարունակում, քան օգուտներ՝ այն ոչ միայն զարգացող երկրների համար է վատ, այլ նաև ամբողջ աշխարհի: Ամերիկյան պետական պարտքի խնդիրը նույնպես չպետք է մոռանանք, այն ամեն պահին պայթյունի պատրաստ ռումբ է աշխարհի համար:
Եթե նավթը շարունակվի էժանանալ մինչև ինչ-որ շեմի, թեև դրական օգուտներին, կարող է հանգեցնել նաև բացասական հետևանքների, օրինակ` ֆինանսական հոսքերի փոփոխությանը և ֆոնդային շուկայի ապակայունացման: Դա բացասական է ազդում Ռուսաստանի, Մեքսիկայի, Իրանի, Վենեսուելայի ու Բրազիլիայի և այլ երկրների վրա, իսկ սրանց տնտեսական իրավիճակի վատթարացումը շղթայական ռեակցիայով կհարվածի այլ երկրների տնտեսություններին, այդ թվում նաև մեզ: Նավթի գների որոշակի շեմից անցնելը, կարող է ազդել նաև ամերիկյան թերթաքարային նավթ և գազ արդյունահանող ընկերությունների վրա, իսկ այդ ընկերությունների սնանկացումը լուրջ հիմնախնդրի առաջ կկանգնեցնի ամբողջ ամերիկյան տնտեսությանը, հետևաբար նաև գլոբալ տնտեսությանը: Չի բացառվում կրկին նավթի գների կտրուկ աճ, իսկ սա կրկին շոկային էֆեկտ կունենա համաշխարհային տնտեսության վրա:
Պետք է զգուշանալ արժութային ճգնաժամերից: Եվրագոտու և եվրոյի համար ռիսկային վիճակ կարող է ստեղծել կրկին Հունաստանը, որտեղ դրված է եվրոյի գոտուց դուրս գալու խնդիրը: Հնարավոր են նաև դեֆլյացիայի միտումներ այլ տարածաշրջաններում, որը պարալիզացնում է սպառողական ակտիվությունը:
Բացի այդ, Ուկրաինայում տեղի ունեցող իրադարձությունների պատճառով, կարող են անկանխատեսելի գործընթացներ ստեղծվել տարածաշրջանում: Ռուսաստանի տնտեսության հետագա վատթարացումը պետք է մեզ շատ լրջորեն մտահոգի: Չմոռանանք նաև իսլամական տեռորիզմի մասին, որի ստեղծած ռիսկերը նույնպես բարձր են, և հնարավոր է ստեղծվեն ֆորս-մաժորային իրավիճակներ տարբեր տարածաշրջաններում: Ինչպես տեսնում եք, գլոբալ ֆինանսատնտեսական ռիսկերը բավականին բարձր են և պետք է պատրաստ լինենք:
Как не разориться в Черную пятницу: 5 полезных советов
Ожидать эскалации нужно всегда: Алексей Анпилогов
Армения – лидер среди стран СНГ по дороговизне услуг заведений общепита
МИД Армении прокомментировал заявление посла США в Баку об управлении трансграничными водными ресурсами
Бельгийские политики и парламентарии направили заявление правительствам Азербайджана и Бельгии
Мы призываем Азербайджан и Армению не упустить эту историческую возможность: Хакан Фидан
Армянские борцы завоевали одну серебряную и две бронзовые медали на Чемпионате мира по борьбе среди военнослужащих
Россия впервые нанесла удар по военному объекту Украины новейшей баллистической ракетой «Орешник» с гиперзвуковой боевой частью
Дети Фонда «Музыка во имя будущего» посетили IDBank
Юнибанк первым в Армении выпустил субординированные облигации
В Армении сократят помощь для арцахских беженцев
Армянский предприниматель строит новую канатную дорогу на горной вершине Крыма
Ованес Чрагян из города Армавир стал победителем Первенства мира по универсальному бою
Примечательное предложение: физические лица могут получить грант в размере 1 миллиона, а общественные организации – в размере 3 миллионов российских рублей: «Паст»
Авантюризм кадровых движений: «Паст»
Нынешняя власть Армении - факелоносец антиармянской повестки дня: «Паст»
Палата депутатов Люксембурга потребовала от Баку немедленного освобождения незаконно заключенных лиц
Как собираются лишить эту власть возможности получить мандат в будущем? «Паст»
«В стране существует большая коррупция, во главе которой стоит Никол Пашинян»: «Паст»
Концерт к 155-летию со дня рождения Комитаса прошел в Краснодарской филармонии им. Пономаренко
НС Армении ратифицировал соглашение о свободной торговле между ЕАЭС и Ираном
Арпине Саркисян будет назначена главой МВД РА
ЕС направит в Грузию "политическую миссию"
Компания Ucom запустила сеть 5G в еще 11 городах
ЧЕ: Результаты армянских шахматистов
Программа «Здоровая Евразия» вызвала большой интерес на MedMeet 2024
Азербайджанцы стали настоящей головной болью в России։ «Паст»
Принесет ли Армении какую-либо пользу членство в Римском статуте? «Паст»
Эксклюзивная платформа для сферы туризма: «Паст»
Скажешь, чтобы и он написал заявление: «Вотсапские увольнения» будут продолжительными: «Паст»
Находясь ниже плинтуса говорят о «плинтусном» рейтинге: «Паст»
Компания Ucom запустила сеть 5G в еще 11 городах
Компания UPay присоединилась к инфраструктуре Open QR компании Idram
Бесплатная карта Mastercard и 10% idcoin за безналичные покупки. IDBank
В Ереване подведены итоги 19-й ежегодной Международной олимпиады по микроэлектронике
Университет «Евразия» объявил набор студентов 
Навстречу мечте: эксклюзивное предложение фонда «Музыка во имя будущего» для музыкантов и преподавателей
Генеральный директор компании Ucom Ральф Йрикян принял участие в ежегодном технологическом саммите Silicon Mountains
Экономим вместе. IDBank и Idram
АНО «Евразия» организовала поэтический вечер «Чаренц и Горький. Литературные судьбы»
Технологический саммит Silicon Mountains пройдет при поддержке Ucom
Образовательная поездка в Дубай: эксклюзивное предложение Фонда «Музыка во имя будущего»
Эвокабанк стал первым банком, присоединившимся к открытой QR-инфраструктуре Idram
АНО «Евразия» стала первой международной командой на чемпионате по колке дров в Беларуси
На месте ресторана «Кактус» Нарек Налбандян открыл супермаркет: «Паст»
Религиозная секта баталхаджинцев бросила вызов России
Ближневосточная Академия классической музыки совместно с Фондом «Музыка во имя будущего» представляют уникальную возможность для образовательных путешествий
Стипендиат Фонда «Музыка во имя будущего» Эдуард Даян -лауреат первой премии Международного конкурса имени Арама Хачатуряна
«Евгений Онегин» для армянских студентов: незабываемый вечер с АНО «Евразия»"
«Узнай Евразию. Кыргызстан»: Новая программа от АНО «Евразия». 
«Армянские Орлы» приветствует решение Национального Трибунала: Хачик Асрян
Миф о либерализации визового режима ЕС представляет новую опасность для Армении. «Паст»
Армению в финале мирового конкурса представит красавица и умница Ирина Захарова.
Важные процессы вокруг Диаспоры: генерал-майор Аршак Карапетян раскрывает скобки
Какова единственная формула счастья армянского народа? Арман Варданян (видео)
Компания UPay присоединилась к инфраструктуре Open QR компании Idram1
Армянские борцы завоевали одну серебряную и две бронзовые медали на Чемпионате мира по борьбе среди ...2
Бесплатная карта Mastercard и 10% idcoin за безналичные покупки. IDBank3
Мы призываем Азербайджан и Армению не упустить эту историческую возможность: Хакан Фидан4
Как не разориться в Черную пятницу: 5 полезных советов5