Գիտական խումբն ուսումնասիրում է հայկական դեղաբույսերի հակաքաղցկեղային հատկությունները․ «Փաստ»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է

ԵՊՀ կենսաբանության ֆակուլտետի կենսաքիմիայի, մանրէաբանության և կենսատեխնոլոգիայի ամբիոնի և Կենսաբանության գիտահետազոտական ինստիտուտի «Փորձարարական ախտաբանության և կիրառական կենսաքիմիայի» գիտահետազոտական խմբի հետազոտական նպատակներից է բացահայտել Հայաստանի ֆլորայի որոշ դեղաբույսերի լուծամզվածքների հակաքաղցկեղային ազդեցության մեխանիզմները և ուսումնասիրել դրանց՝ քաղցկեղի կանխարգելիչ հատկությունները: Խումբն ունի գիտական խորհրդատու՝ ԱՄՆ Օրեգոնի Առողջության և գիտության համալսարանի Նայթի Սիրտանոթային ինստիտուտի դոկտոր Ալինա Մալոյանը:

Գիտական խումբը համագործակցում է նաև Գդանսկի տեխնոլոգիական համալսարանի Սննդի քիմիայի, տեխնոլոգիայի և կենսատեխնոլոգիայի լաբորատորիայի և ՀՀ ԳԱԱ Լ. Ա. Օրբելու անվան Ֆիզիոլոգիայի ինստիտուտի իմունոլոգիայի և հյուսվածքային ճարտարագիտության լաբորատորիայի հետ: Խմբի իրականացրած հետազոտությունների արդյունքները տպագրվում են միջազգային հեղինակավոր գիտական ամսագրերում: «Խումբն այս պահին իրականացնում է բնական և սինթետիկ միացությունների հակաքաղցկեղային հատկությունների ուսումնասիրություն ինչպես բջջային կուլտուրայում՝ «in vitro» պայմաններում, այնպես էլ կենդանական օբյեկտում՝ «in vivo» պայմաններում:

Ինչ վերաբերում է բնական միացություն ասվածին, վերցնում ենք Տավուշի մարզից ընտրված տարբեր դեղաբույսեր, որոնք կիրառություն ունեն նաև ավանդական բժշկության ոլորտում: Բայց հիմքը դա չէ, ունենք կարևոր հիմք՝ դրանց բարձր հակաօքսիդանտային, հակառադիկալ և հակաբակտերիալ ազդեցությունն է: Ընտրվել են տվյալ դեղաբույսերը նաև այն պատճառով, քանի որ ուսումնասիրված չեն դրանց հակաքաղցկեղային հնարավոր պոտենցիալը, հատկությունը: Սինթետիկ միացություն ասվածները քիմիաթերապևտիկ միացություններն են, բայց այստեղ կա երկու խումբ. նախ՝ որոնք հայտնի են, լայն կիրառվում են տարբեր տեսակի քաղցկեղների բուժման համար, և այնպիսինները, որոնց դեպքում նոր են սկսում բացահայտել հակաքաղցկեղային հնարավոր ազդեցությունը: Տվյալ թեմայի հիմքում ընկած է երկու հիմնարար գաղափար՝ համակցումները, որպեսզի կարողանանք հնարավորինս ծածկել քիմիաթերապևտիկ դեղամիջոցների կողմնակի ազդեցությունը, ինչպես նաև դեղաբույսերում պարունակվող լայն սպեկտորի ազդեցության միացությունների օգտագործումը: Հայտնի է՝ այն մարդիկ, որոնց մոտ բորբոքային պրոցեսները խոր զարգացած են, բուռն կերպով են ընթանում, ավելի վատ են ենթարկվում քիմիաթերապևտիկ միացություններին: Փորձում ենք կանխարգելել հակաբորբոքային վիճակը՝ թողնելով քիմիաթերապևտիկ միացությունների համար ավելի լայն ազդեցության դաշտ»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասում է գիտական խմբի ղեկավար, կ. գ. թ., ԵՊՀ Կենսաբանության գիտահետազոտական ինստիտուտի գիտաշխատող Նիկոլայ Ավթանդիլ յանը, որի ղեկավարությամբ 2018 թ.-ից գիտական խումբը հանդիսանում է ԳԿ-ի մի շարք թեմատիկ դրամաշնորհների շահառու:

Նշում է՝ այս պահին խումբը գործում է, շուտով կստեղծվի նաև լաբորատորիան՝ հիմք ընդունելով ԵԳԱԾ-ի կողմից գնվող սարքը: «Ձեռք ենք բերում «Վեսթերն բլոտինգի» մեթոդի ընդհանուր համակարգն՝ իր ամբողջ պարագաներով: Լաբորատորիայում ԳԿ-ի կողմից ֆինանսավորվող և արդեն առկա իմունաֆերմենտային անալիզի հետ միասին կներդնենք նաև «Վեսթերն բլոտինգը», երկու կարևորագույն մեթոդներ, որոնց հավաստիության վրա չեն կասկածում առաջատար շատ կազմակերպություններ»,-նշում է մեր զրուցակիցը:

Խմբի անդամ, կ.գ.թ., Կենսաբանության գիտահետազոտական ինստիտուտի գիտաշխատող Միքայել Գինովյանը հավելում է՝ լաբորատորիան հիմնադրման փուլում է, ստեղծվում է սարքավորումների և նյութերի ամբողջական բազա: «Գիտական և գիտատեխնիկական գործունեության պայմանագրային (թեմատիկ) ֆինանսավորման շրջանակներում շահել ենք գիտական սարքերի և (կամ) նյութերի ձեռք բերման մրցույթում, ղեկավարը Նիկոլայն է: Մեր նախատեսած հետազոտությունների համար անհրաժեշտ սարքավորումների մեծ մասը ձեռք է բերվել, արդեն իսկ առանձնացված տարածք կա, որտեղ այդ հետազոտությունները պետք է արվեն: Լաբորատորիայի տեխնիկական մասն ապահովված է: Այս պահին ունենք լաբորատորիա, որտեղ կարող ենք իրականացնել հետազոտություններ և՛ փորձարարական կենդանիների, և՛ բջջային կուլտուրաների վրա:Այս ամենը ստեղծվել է Գիտության կոմիտեի կողմից տրամադրված թեմատիկ դրամաշնորհների շնորհիվ»,-նշում է Գինովյանը:

Ընդգծում է՝ ներկայումս օգտագործվող դեղերի մեկ երրորդից ավելին ստեղծվել է բուսական նյութերի հիմքի վրա: «Բույսերի հետազոտումը, որպես կենսաբանորեն ակտիվ դեղանյութերի հիմք, լայնորեն օգտագործվում է: Կոնկրետ այն դեղաբույսերը, որոնք ընտրել ու հետազոտում ենք, դրանց մասով կա՛մ քիչ հետազոտություններ կան, կա՛մ ընդհանրապես չկան: Քանի որ այդ բույսերը հազարավոր տարիներ օգտագործվել են ժողովրդական բժշկության մեջ, այդ ճանապարհով ցույց է տրվել, որ դրանք քիչ տոքսիկ են: Համագործակցելով արտասահմանյան ինստիտուտների հետ՝ բույսերի էքստրակտներում պարունակվող միացությունների կազմը կնկարագրենք, որպեսզի հետագայում հասկանանք, թե ինչ մեխանիզմներով դրանք կարող են ազդել և այլն»,- ասում է մեր զրուցակիցը:

Զրույցն ամփոփում ենք գիտության ոլորտի զարգացման վերաբերյալ հարցով: Ավթանդիլ յանն ընդգծում է՝ այն փոփոխությունները, որոնք իրականացվում են ներկայումս, ուղղված են գիտության զարգացմանը: «Այն փաստը, որ կարողացել ենք դրամաշնորհ շահել՝ խմբում ունենալով մինչև 35 տարեկան 5 անդամ, խոսում է այն մասին, որ ֆինանսավորումն ուղղվում է դեպի գիտական խմբերի երիտասարդացում: Շատ բան նաև մեզանից է կախված: Եթե ունենք հստակ նպատակներ, ցանկանում ենք իրականացնել աշխատանք, կարդում ենք գրականություն, փորձում գտնել ռեսուրսներ, մարդիկ, որոնք կարող են մեզ օգնել, միանշանակ կարող ենք արդյունքի հասնել»,-եզրափակում է Նիկոլայ Ավթանդիլյանը:

ԱՐՏԱԿ ԳԱԼՍՏՅԱՆ

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում