«Զերծ մնալ մանիպուլյացիաներից ու իրողություններին նայել օբյեկտիվորեն». «Փաստ»
Политика«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
Նախորդող օրերի ընթացքում Արցախի խնդրի շուրջ մի շարք հայտարարություններ եղան: Ինչպես շատ հարցերում, այս պարագայում ևս դիտարկումները միմյանցից էականորեն տարբեր են: Կա մի հատված, որի կարծիքով «գնդակը Հայաստանի դաշտում է», «Հայաստանն է օրակարգ թելադրողը», կա նաև մի կողմ, որն անգամ հետընթաց է նախանշում: Մեծ հաշվով, այս ֆոնին ի՞նչ ունենք Փաշինյան-Ալիև սպասվելիք հանդիպումից առաջ:
Քաղաքագետ Էմիլ Օրդուխանյանը նախ շրջանառվող ձևակերպումներին է անդրադառնում: «Մենք տեսանք, որ, այսպես կոչված, ֆուտբոլային դիվանագիտությունը ձախողված դիվանագիտություն է: Եվ երևույթները մեկնաբանել այս կամ այն կողմի դաշտում լինելու մակարդակում` լուրջ չէ և քաղաքագիտության հետ կապ չունի: Պետք չէ հանգամանքներին ֆուտբոլի տեսանկյունից նայել, դիվանագիտությունը շատ ավելի լուրջ բան է, քան խաղը: Հիմա, ինչ վերաբերում է բուն խնդրին: Նախ՝ կա մի հանրույթ, որը, կարծես, չի ցանկանում համակերպվել, որ Հայաստանն այլևս չպետք է ներկայանա կրավորական կեցվածքով: Իսկ այն, ինչ Արցախյան հարցի առումով այսօր է արվում, կրավորական կեցվածքից հրաժարում է: Արցախյան հարցի վերաբերյալ ներկայացվող մոտեցումները բացառապես մեր պետական շահերից են բխում: Այսինքն, «Մադրիդյան սկզբունքները», «Կազանյան փաստաթուղթը», այն տարբերակները, որոնք շրջանառվել են, որքանո՞վ են բավարարել հայկական պետության շահը: Մենք տեսանք, որ այդ բովանդակության շուրջ բանակցությունները, վերջիվերջո, հանգեցրին ապրիլ յան քառօրյա պատերազմին, այսինքն՝ կոնֆլիկտի էսկալացիային»,-մեզ հետ զրույցում նշեց քաղաքագետը՝ հավելելով, որ սա պետք է հուշեր, որ նման օրակարգով բանակցությունների շարունակությունը հեռանկար ունենալ չի կարող:
«Եվ 2016թ. մինչ այսօր մենք զրոյական տեղաշարժ տեսանք բանակցային գործընթացում: Ինչ վերաբերում է երեք սկզբունքներին, որոնք դրված են շրջանառության մեջ, առաջինն ինքնորոշումն է, երկրորդը՝ տարածքային ամբողջականությունը, երրորդը՝ ուժի չկիրառումը: Առաջինը և երկրորդը հակադրվում են, այսինքն, արդեն իսկ կոնֆլիկտածին են և բացառում են երրորդ դրույթի գործունակությունը, այսինքն՝ ուժի չկիրառումը: Սա փաստվեց ինչպես 2016թ., այնպես էլ սահմանային լարվածություններով: Մեծ հաշվով, փորձը ցույց է տալիս, որ վերոնշյալ երեք դրույթների համադրությամբ և երկուսի հակասականությամբ երրորդը երբեք աշխատել չի կարող: Այնպես որ, ես շատ եմ ցանկանում, որ նաև փորձագիտական շրջանակներում մանիպուլյացիաներից զերծ մնան ու իրողություններին նայեն օբյեկտիվորեն, այլ ոչ թե սուբյեկտիվորեն կամ քաղաքական, առավել ևս՝ կուսակցական շահերի տեսանկյունից: Իսկ ո՞ւմ պետք է ձեռնտու չլիներ Հայաստանի՝ կրավորական կեցվածքից ձերբազատումը»,-հռետորական հարց հնչեցրեց քաղաքագետը:
Նա ընդգծեց, որ խորհրդանշական էր նաև Արցախում ԱՀ և ՀՀ ղեկավարությունների մասնակցությամբ անվտանգության խորհուրդների համատեղ նիստի գումարումը: Քաղաքագետն առանձնացրեց ՀՀ ղեկավարի կողմից Արցախի Հանրապետություն եզրութի գործածումը. «Սա շատ կարևոր հաղորդագրություն է: Օբյեկտիվությունը պահպանելու համար, միևնույն ժամանակ կցանկանայի խոսել նաև հետևյալի մասին. նշվեց նաև ադրբեջանական համայնքին՝ Ալիևի կողմից ներկայացնելու հանգամանքը: Եթե մենք խոսում ենք Արցախի Հանրապետության մասին, ապա ԱՀ կազմում, ԱՀ բնակչության մեջ երբեք ադրբեջանական համայնք գոյություն չի ունեցել և այսօր էլ չունի: Ադրբեջանական համայնքը եղել է ԼՂԻՄ-ում, բայց այլևս ԼՂԻՄ գոյություն չունի: Այսինքն, հիմա մենք նաև այս առումով պետք է հստակեցնենք՝ ԱՀ-ն մեզ համար հաստատո՞ւն է, թե՞ փոփոխական, հաստատո՞ւն է ԼՂԻՄ-ը, թե՞ դա է փոփոխական: Արցախյան խնդրի վերաբերյալ մեր պետական մոտեցումներում մենք պետք է նախ հաստատուններ սահմանենք, որոնք պետք է բխեն մեր շահերից: Իսկ դրանից հետո կլինեն այն փոփոխականները, որոնք կարող են լինել»:
Ինչ վերաբերում է Արցախի հարցի կարգավորման աշխարհաքաղաքական գործոնին, Է. Օրդուխանյանը նկատում է. «Այս հակամարտության մեջ կան ուղղակի մասնակիցներ և միջնորդներ: Ընդհանրապես, կոնֆլիկտի տեսությունները սահմանում են նաև գործառույթները: Միջնորդները միջնորդի առաքելություն են իրականացնում և կարող են մոտեցումներ առաջարկել, բայց դրանք երբեք չեն կարող պարտադիր բնույթ կրել: Կողմերը կհամաձայնեն կամ կմերժեն, այնպես, ինչպես եղել է մինչ այս պահը: Մենք պետք է ո՛չ թերագնահատենք միջնորդական առաքելության նշանակությունը, ո՛չ էլ գերագնահատենք: Պայմանները կամ առաջարկները պարտադիր չեն կարող լինել կողմերի համար, կողմերն իրենք կարող են հաստատել կոնստանտները»:
Քաղաքագետը չի բացառում, որ կարող են լինել քաղաքական շահեր և՛ կողմերի, և՛ միջնորդների միջև. «Բայց մենք մեր դիվանագիտության մեջ այնպիսի պրոֆեսիոնալիզմ պետք է ցուցաբերենք, որ կարողանանք մեր շահերը առավելագույնս իրացնել այս գործընթացում»:
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում