Կառավարության որոշման չեղարկումը՝ օրվա հրամայական
Հասարակություն2021-ի հարկային ճեղքի կրճատմանն ուղղված միջոցառումների շրջանակներում ՀՀ կառավարությունը նախաձեռնել է առողջապահական և կրթական ծառայությունները ԱԱՀ-ով հարկելու գործընթաց, որն, ինչպես գիտենք, կազմում է 20 %:
Orer.am-ի հետ զրույցում «Աուդիտորների պալատի» նախագահ Նաիրի Սարգսյանն անդրադառնալով որոշման հետևանքով առաջացած ռիսկերին նշեց, որ դրա ընդունումից հետո վերոնշյալ ուղղություններով ծառայությունները, բնականաբար, կթանկանան 20 %-ի չափով, որն էլ իր հերթին լրացուցիչ խնդիրներ կառաջացնի թե՛ ծառայությունների մատուցման և թե՛ հարկերի հավաքագրման առումներով:
«Առողջապահության և կրթության ոլորտներում գործունեություն ծավալող տնտեսվարողները մինչ այդ հարկվում էին միայն շահութահակով, սակայն, հիմա, երբ դրան ավելանում է նաև ավելացված արժեքի՝ 20 % հարկման բեռը, նշանակում է, որ տնտեսվարողները պետք է ստիպված լինեն իրենց ծառայությունների գումարը նույն չափով բարձրացնել: Արդյունքում դրանք նվազ հասանելի կլինեն բնակչության միջին խավի համար: Եվ եթե հասարակությանը պայմանականորեն բաժանենք խավերի, ապա վիճակագրական տվյալների համաձայն բնակչության 30 % կազմող աղքատ խավը, որն առանց այն էլ չէր կարողանում օգտվել այդ ծառայություններից, իսկ հարուստ խավը, որը որպես կանոն դրսում է օգտվում առողջապահական ծառայություններից, ապա հարկային այդ բեռը կմնա միջին խավի ուսերին: Բացի այդ, եթե հույս կար, որ աղքատ խավը ինչ-որ ժամանակ կկարողանա դուրս գալ այդ կարգավիճակից, խնայողությունների միջոցով գումար կկարողանա խնայել և առողջապահական ծառայություններից կսկսի օգտվել, ապա այս դեպքում նման հույսը փարատվում է, և ոլորտը նման խավի համար դառնում է անհասանելի»,- ասաց Ն. Սարգսյանը:
Փորձագետի կարիքով՝ այդ քայլով, անուղղակի կերպով նպաստում ենք, որ մեր երկրում զարգանա արտագնա առողջապահական տուրիզմը, քանի որ նույն ծառայությունների դիմաց, օրինակ՝ հարևան Վրաստանում, ավելի մատչելի պայմաններ են առաջարկվում: Կա նաև մեկ այլ ռիսկ, որն ավելի վտանգավոր հետևանքներ կարող է ունենալ ոչ միայն նշված ոլորտների հետագա զարգացման, այլև՝ պետական բյուջեի առումով:
«Մյուս կարևորագույն խնդիրը՝ ստվերի ավելացումն է, քանի որ եթե տնտեսվարողի վրա հարկային լրացուցիչ բեռ է ավելանում, ապա բիզնեսը ստիպված է լինում դրանից խուսափելու ելքեր որոնել: Առողջապահական ոլորտում, որպես կանոն, ստվերային դաշտ մտնելն ավելի հեշտ է, քանի որ վարչարարական գործիքակազմ չկա ստվերը բացահայտելու և հարկային դաշտ բերելու համար: Սա լրջագույն խնդիր է, քանի որ մի կողմից առողջապահական ծառայությունների մատչելիության նվազեցման, մյուս կողմից ստվերի ավելացման վտանգի պայմաններում հարկային եկամուտների պոտենցիալը կարող է նվազել: Այլ կերպ ասած՝ խիստ կասկածելի է, որ այս ամենի արդյունքում հարկային մուտքերն ավելանան, քանի որ այն անմիջանակորեն ազդելու է շրջանառության կրճատման և ստվերի առաջացման վրա: Նույնսկ հարցականի տակ է, թե այս պայմաններում հնարավոր կլինի՞ արդյոք հարկերը հավաքագրել այսօրվա չափով, թե՞ այդ ամենի պատճառով հարկերի հավաքագրման զգալի նվազում կարող է լինել»,- ասաց Ն. Սարգսյանը:
Խոսելով կրթության ոլորտի հնարավոր ռիսկերի մասին, «Աուդիտորների պալատի» նախագահի կարծիքով՝ այստեղ ևս խնդիրները մեծ են, որը կարող է հանգեցնել հասարակության դեգրադացմանը:
«Երկրի զարգացման համար կարևորագույն նշանակություն ունի կրթության և գիտության ոլորտը: Եվ չունենալով կայացած կրթական հաստատություններ և զարգացող գիտություն, ավելի է մեծանալու պետության հետագա գոյության վտանգը: Այսինքն, ելնելով ներկա իրողություններց մենք պետք է ամեն ինչ անենք գիտության ու կրթության զարգացումը խթանելու համար, քանի որ փոքր ազգերը, առավել ևս՝ աշխարհաքաղաքական փոփոխությունների և ներկայիս արտաքին վտանգներին դիմակայելու առումով կրթության բարձր մակարդակի ապահովումը այլընտրանք չունի: Սա աքսիոմատիկ ճշմարտություն է: Եվ բնակչության նման աղքատության ցուցանիշների պայմաններում կրթական ծառայությունների 20 % ավելացումը խոչընդոտ է հանդիսանալու ՝ մատչելի կրթություն ստանալու իրավունքի առումով: Այսինքն, սրանով պետությունն ուղղակի ազդեցություն է ունենալու միջին և աղքատ խավի մասնագիտական կրթությունից զրկելու հարցում, ինչը պարզապես անթույլատրելի է: Ստացվում է, որ ընդամենը մի քանի տարի հետո մենք լկունենանք կրթական շատ ցածր ցենզ ունեցող հասարակություն, որը հարցականի տակ կարող է դնել մեր պետության գոյության ապագան, ինչը բավականին վտանգավոր երևույթ է»,- ասաց Ն. Սարգսյանը:
Մասնագետի կարծիքով՝ հրատապ անհրաժեշտություն կա այս որոշումը հետ կանչելու և չեղարկելու համար, քանի որ աշխարհում ընդունված պարզ կանոնն անգամ հուշում է, որ երբ հարկային դրույքաչափերը բարձրանում են նույնիսկ 1%-ով, ապա դա բավականին ազդում է հարկերի հավաքագրման ընդհանուր ծավալի վրա, իսկ նման որոշման պարագայում հետևանքները կարող են ավելի վատը լինել: