Ադրբեջանը բնապահպանական հարձակում է սկսել Հայաստանի դեմ. Politico

Ցանկանու՞մ ես ստանալ Ավտովարկ ընդամենը մեկ օրում։ Պարզապես դիմիր առցանց, լրացրու օնլայն հայտը ԱՅՍՏԵՂ և մեր մասնագետները հաշված րոպեների ընթացքում կապ կհաստատեն քեզ հետ։ Լրացրու հենց հիմա

Ադրբեջանը նոր ճակատ է բացում ընդդեմ Հայաստանի, բայց դա ներառում է իրավական փաստաթղթեր և շրջակա միջավայրին վնաս պատճառելու պահանջներ, ոչ թե տանկեր և հրթիռներ:

Ադրբեջանը պնդում է, որ Հայաստանը թալանել  է Լեռնային Ղարաբաղի շրջակա միջավայրը, որը պատերազմում է արդեն 30 տարի. 2020 թվականին Ադրբեջանը անսպասելի հարձակումով գրավեց տարածաշրջանի մեծ հատվածներ։

Առաջին անգամ չէ, որ երկիրն օգտագործում է բնապահպանական դատավարությունը որպես քաղաքական ճանապարհ՝ փոխհատուցում փնտրելու կամ տարածքային պահանջներ ներկայացնելու համար:

Դառնում է կանաչ

Թեև Ադրբեջանի հակամարտությունն աննախադեպ է, սա առաջին դեպքը չէ, երբ էկոլոգիան առաջին պլան է մղվում երկու երկրների միջև հակամարտությունում:

Դեկտեմբերի 12-ին մի խումբ ադրբեջանցի բնապահպան-ակտիվիստներ փակեցին միակ ճանապարհը, որը Հայաստանը կապում է իր վերահսկողության ներքո գտնվող Լեռնային Ղարաբաղի հատվածի հետ: Ճանապարհը պաշտպանվում է ռուս խաղաղապահների կողմից 2020 թվականի պատերազմից ի վեր, սակայն զորքերը չեն միջամտել, երբ ցուցարարները վրաններ են տեղադրել և արգելափակել երթևեկությունը։ Նրանք պնդում են, որ չեն հեռանա այնքան ժամանակ, քանի դեռ ղարաբաղցի հայերի կողմից շահագործվող ոսկու ապօրինի հանքավայրերից ենթադրյալ աղտոտվածության հետ կապված վեճը չի լուծվել, և Ադրբեջանի պաշտոնյաներն իրավունք չունեն ստուգել երթևեկությունը:

Դա ստեղծեց ավելի քան վեց շաբաթ տևող շրջափակում, երբ միայն խաղաղապահ մեքենաներն ու մարդասիրական ավտոշարասյուները, որոնք շահագործվում են Կարմիր խաչի կողմից, կարող էին սնունդ և դեղորայք բերել 100,000 մարդկանց, որոնք դեռևս ապրում են շրջափակված տարածաշրջանում: Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը դատապարտել է գրեթե ամբողջական շրջափակումը՝ որպես ղարաբաղցի հայերի նկատմամբ «էթնիկ զտումների» պատրվակ։

Մի շարք միջազգային դիտորդներ պնդում են, որ ցուցարարներին ուղղորդում է Ադրբեջանի կառավարությունը, հաշվի առնելով, որ քչերն ունեն բնապահպանական ակտիվության որևէ ակնհայտ վկայություն, և պետությունը հաճախակի ճնշում է ներքաղաքական բողոքի ցույցերը: Բաքուն, սակայն, հերքում է, որ կանգնած է ճգնաժամի հետևում և ընդգծում է, որ պիկետի գիծը մի կողմ է շարժվում հումանիտար օգնության հաստատման համար:

Ինձ միշտ հետաքրքրել է ուսումնասիրել Ղարաբաղում օդի, ջրի աղտոտվածությունը և այլն»,- POLITICO-ին ասաց 34-ամյա ակտիվիստ Աբբաս Փանահովը՝ բացատրելով, թե ինչու է մեկնել միանալու բողոքի ցույցերին։ «Մենք պետք է պաշտպանենք Ադրբեջանի բնավորությունն ու էությունը անջատողականների կողմից էկոսպանությունից».

Այնուամենայնիվ, ղարաբաղցի հայերը պնդում են, որ բնապահպանական խնդիրները Ադրբեջանն օգտագործում է իրենց վրա ճնշում գործադրելու և անջատողական տարածաշրջանում Բաքվի տիրապետությունը ուժեղացնելու համար:

«Անցյալ տարվա մայիսից մենք մշտադիտարկում ենք մթնոլորտային օդի և մակերևութային ջրերի որակը և աղտոտվածություն չենք արձանագրել»,- ասում է ՏԻՄ բնապահպանության կոմիտեի փորձագետ Գարիկ Գրիգորյանը։ «Այժմ մենք խնդրում ենք միջազգային դիտորդներին և բնապահպաններին գալ տարածք: Ադրբեջանն ունի իր բնապահպանական խնդիրները, թող անհանգստանան դրա համար»։

Քաղաքական աղտոտվածություն

Ադրբեջանն իր ՀՆԱ-ի մեկ երրորդն ստանում է նավթից և գազից, ինչը ժառանգություն է թողել հողի ու ջրի աղտոտվածության հետ կապված: Քննադատներն ասում են, որ դա անտեսվում է, մինչդեռ կառավարությունը կենտրոնանում է Ղարաբաղի վրա:

Ադրբեջանի կողմից հարուցված գործը «մեծ քաղաքական խնդիր է», - ասում է CEE Bankwatch ՀԿ-ի կենսաբազմազանության քարոզիչ Անդրեյ Ռալևը՝ հավելելով, որ երկու երկրներն էլ «միմյանց պահանջներ են ներկայացնում, որոնք միայն քաղաքական շահերի են ծառայում»։ Բայց նա ասաց, որ իրավիճակը նաև «բարդ է բնապահպանական տեսանկյունից»։

Ռալևի համար Ադրբեջանի շրջակա միջավայրի ոչնչացման որոշ պնդումներ կարող են դժվար ապացուցելի լինել: «2000-2020 թվականներին Լեռնային Ղարաբաղում անտառածածկույթն աճել է»,- ասաց նա։

Եվրոպական հեղինակավոր «Politico» պարբերականը անդրադարձել է ադրբեջանցի «էկոակտիվիստների» գործողություններին և Լեռնային Ղարաբաղի շրջափակմանը։