Ինչո՞ւ են հարավարևելյան Ասիայի երկրները ցուցաբերում շարունակական տնտեսական աճ պետական կառավարման համեմատաբար թույլ ժառանգության պայմաններում, իսկ հետխորհրդային երկրներն ու մասնավորապես Հայաստանը ռեցեսիայի մեջ են ու ցուցաբերում են տնտեսական ցուցանիշների անկում:
Հայաստանի տնտեսական աճի դադարն ու տնտեսության ռեցեսիան կապված են այն գործոնի հետ, որի վրա մենք ուշադրություն չենք դարձնում ու տեսնում ենք խնդիրը հետևանքների մեջ, այլ ոչ թե տնտեսական անկման պատճառը: Մենք տեսնում ենք խնդիրն ամեն ինչի մեջ՝ պետության անարդյունավետ կառավարման, կոռուպցիայի, օրենքի առաջ իրավահավասարության բացակայության ու բազմաթիվ այլ գործոնների մեջ, որոնք ուղղելով՝ կարող ենք հասնել զարգացման, ինչպես դա թելադրում է մեր տրամաբանությունը:
Սակայն նույն բանը տեղի է ունենում Ասիայի հարավարևելյան երկրներում, սակայն ինչու են նրանք տնտեսական աճ գրանցում, իսկ մենք՝ ոչ:
Ասենք թե Վիետնամը ունենում է ՀՆԱ-ի 5%-անոց աճ երկրորդ տասնամյակն անընդմեջ, սակայն ոչ ոք չէր համարձակվի անգամ համեմատել Վիետնամի ու Հայաստանի կառավարման մակարդակը:
Չնայած մեր խնդիրներին՝ մենք բավական լուրջ գերազանցություն ունենք կառավարման ոլորտում՝ համեմատած այդ երկրների հետ: Սենեկան ասում էր՝ եթե մարդը չգիտի, թե ուր է լողում, նրա համար չկա համընթաց քամի: Ահա և մենք 2000-ականներից հետո չգիտենք, թե որ ուղղությամբ ենք շարժում մեր երկրի տնտեսությունը:
2000-ականների սկզբին Հայաստանը ընտրեց աճի ուղին, որի արդյունքը դարձավ ՀՆԱ-ի երկու նիշանոց աճը ու այն կարճաժամկետ հեռանկարում ապացուցեց իր արդյունավետությունը: Արհեստականորեն երկիրը ընտրեց «Հայաստանի գրասենյակի» մոդել, այսինքն՝ անշարժ գույքի ոլորտում շինարարություն, որի հիմնական գնորդներ պետք է դառնային Սփյուռքի հայերը:
Հյուսիսային պողոտան այդ քաղաքականության վառ օրինակն է: Արդյունքում՝ երկրում սկսվեց ԽՍՀՄ-ի ժամանակներից ի վեր բնակելի շինարարության աննախադեպ աճ, ու որքան էլ տարօրինակ է՝ անշարժ գույքի ավելի բարձր գնաճ:
Երևանում 1 քմ-ը 10 տարում թանկացավ 1000%-ով: Բազմաթիվ հետազոտողներ դրանում տեսնում են ոչ միայն շուկայի «անտեսանելի ձեռքը», այլ նաև կառավարության նպատակաուղղված քաղաքականությունը: Բոլոր մինուսներով հանդերձ՝ այդ քաղաքականությունը տվեց մեր տնտեսության էֆեկտիվ աճ, և 2007 թվականին արդեն մենք մեր զարգացման գագաթնակետին էինք:
Սակայն նկատվում էր նաև փոթորիկ: Գլոբալ տնտեսական ճգնաժամը թաղեց այդ ռազմավարությունն ու 2008-ից մենք չենք կարողանում մեզ վերագտնել այդ հարվածից: Այդ շրջադարձային կետում սկսվում է այն արմատական սխալը, որը մեզ գցեց այն վիճակի մեջ, որում հիմա գտնվում ենք:
Մեր կառավարությունը չկարողացավ ու մինչ օրս չի կարողանում գտնել տնտեսության զարգացման նոր ուղղվածություն ու նավակի պես, որը չգիտի, թե որ նավահանգիստ նավարկի, մի փոթորիկից ընկնում է մյուսը: Այդ ուղղությունը ակնհայտ է ու չի կարող լինել այլ, քան արտահանմանը կողմնորոշված տնտեսությունն է: Անշարժ գույքի բումից հետո մեզ մնացին պղպջակներ, որոնք վաղ թե ուշ կպայթեն: Դրանցից մեկը անշարժ գույքի գներն են. Մոսկվայում բնակիչը, ով ստանում է միջինը 35 հազար ռուբի աշխատավարձ, կարող է գնել բնակարան 7 տարում, Նիժնի Նովգորոդի բնակիչը՝ 5,5 տարում, Բադեն-Բադենի բնակիչը՝ 3,5 տարում: Մինչդեռ երևանցին, ով ստանում է միջինը 150 հազար դրամ աշխատավարձ, կարող է բնակարան գնել 16 տարում... Այդ փուչիկը խանգարում է հարյուրավոր երիտասարդ ընտանիքների ձեռք բերել սեփական բնակարաններ ու անուղղակի խոչընդոտում է ժողովրդագրական աճին:
Մեկ այլ պղպջակ է ազգային դրամ արժույթը: Դոլարն այսօր արժե 480 դրամ: Դրամը գերագնահատված է ու պահպանում է դիրքերը միայն ԿԲ-ի ջանքերի հաշվին, որը բավական թանկ է արժենում: Կառավարությունը արհեստականորեն պահպանում է դրամն այդ մակարդակի վրա, որ խուսափի ժողովրդի աղքատացումից ու դոլարային վարկեր ունեցող խոշոր ընկերությունների սնանկացումից:
Սակայն պղպջակը երբևէ պետք է պայթի: Այդ գործընթացները կարող են ունենալ ինչպես բացասական, այնպես էլ դրական հետևանքներ: Դրական կարող է լինել երիտասարդ ընտանիքների համար բնակարանների հասանելիությունը, որոնք կկարողանան իրենց աշխատավարձով վերջապես բնակարան ունենալ: Եվ նաև մենք կհանենք այդ խցանը, որը երկար տարիներ սեղմում է մեր արդյունաբերությունը:
Դա թանկ դրամ է: Մեր արտադրանքը թանկ է աշխարհում: Օրինակ՝ Չինաստանը արհեստականորեն արժեզրկում է իր արժույթը, որպեսզի արտադրողները կարողանան մրցակցել միջազգային շուկաներում: Էժան դրամի պայմաններում այնպիսի ոլորտներ, ինչպիսին են լեռնային մետալուրգիան, գյուղմթերքի վերամշակումը, ձկնաբուծությունը՝ կստանան երկրորդ շնչառություն ու մեկնարկ կտրվի ներմուծվող ապրանքների փոխարինմանը հայրենականով, որը էժան կլինի: Այդ տեղափոխությունը վերջապես կարող է հնարավոր դառնալ:
Առևտրային բացասական հաշվեկշիռը բոլոր աղետների աղբյուրն է, որի հետևանքը տեսնում ենք՝ դա ամբողջ երկրի աղքատացումն է, որը կարող է ուղղվել: Ամեն տարի մենք ներկրում ենք 750 մլն դոլարով ավելի ապրանք, քան արտահանում ենք:
Ամեն տարի մենք աղքատանում ենք 750 մլն դոլարով, ինչը համադրելի է մեր ՀՆԱ-ի 7%-ին: Դրանում է մեր դժբախտությունների արմատը: Բացի այդ՝ էժան դրամը կարող է ձեռնտու լինել ընտանիքներին, որոնք փոխանցումներ են ստանում արտասահմանից:
Դրամի էժանացումը առաջին պահին ուժեղ հարված կլինի երկրի համար, սակայն միջնաժամկետ հեռանկարում դա կարող է ունենալ զգալի դրական էֆեկտ:
Երկու սյուներ, որոնց վրա պետք է պահվի նոր տնտեսական քաղաքականությունը՝ միտված արտահանմանը. Առաջինը էժան դրամն է: Այդ դեպքում առավելագույնը, որ կարող է ձեռնարկել պետությունը, դա այն է, որ դրամի էժանացումը ընթանա աստիճանական տեմպերով, որպեսզի ունենա նվազագույն սթրեսային ռիսկ:
Երկրորդն ու ցանկացած տնտեսական ակտիվության գլխավոր չափանիշներից մեկը՝ հարցի սրությունն է, որը Հայաստանում հատկապես լուրջ է դրված: Դա քրիստոնեական բարոյականության հենասյուներից է՝ մասնավոր սեփականության անձեռնմխելիությունը:
Մարդու մասնավոր սեփականությունը չպետք է խլվի կամ վնասվի, ու դրա երաշխիքը, ըստ Սահմանադրության, պետությունն է իր բոլոր ինստիտուտներով:
Հենց այստեղ է հարկավոր քաղաքական կամք, որը չի կարող չլինել իրավիճակի ամբողջ դժվարության ադեկվատ ընկալման պարագայում, որի առաջ կանգնել է մեր տնտեսությունը:
Նարեկ ԿարապետյանՏնտեսագետ
Թարգմանությունը՝ Orer.am-ի
We condemn the unlawful actions by Armenia’s Gov. against the Armenian Apostolic Church. Jan Figel
Free Style issues Armenia’s first corporate bonds in the fashion retail sector, placed by Cube Invest
Unibank Completed the Placement of Its Third Issuance of Perpetual Bonds
Scholarship for 100 Artsakh Students as Part of IDBank’s “Side by Side” Program
The results of the second Junius financial literacy competition have been summarized
From idea to implementation: Ameriabank Presents the Programs Implemented under My Ameria, My Armenia CSR Campaign
Ucom and SunChild Launch the “Smart Birdwatching” Educational Program
AraratBank Supports Digitization of "Karin" Scientific Center Archive
Welcome to the ID booth: Big Christmas Market
Widest 5G Coverage, the Launch of the Uplay Platform, and the Integration of Cerillion: Ucom Summarizes 2025
Ucom and Armflix Present “13 Seconds” at KinoPark
How to Choose a Career Path and What Skills are Considered Crucial: AraratBank on the GoTeach Platform
Unibank Issues a New Tranche of Perpetual Bonds with 13.75% Coupon
Unibank Became a Member of BAFT
The December beneficiary of “The Power of One Dram” initiative is the “City of Smile” Foundation
EBRD lends US$ 40 million to Acba bank for youth-led firms in Armenia
Heading Into 2026 at Ucom Speed։ New Year Offers Are Now Live
Bvik and Idram Standing by Young Readers
IDBank participated in the conference dedicated to the 10th anniversary of the Armenian Institute of Directors
AxelMondrian Wins Three Major International Awards for Branding, PR and Film Production in 2025
Ucom Promotes Space Engineering Education
Global Finance names AraratBank Best Sub-Custodian Bank 2025 in Armenia
AraratBank Participates in “Women’s Empowerment Principles in Armenia” Conference 
Unibank’s Perpetual Bonds Were Acquired in Nearly One Day
Acba bank and France’s Proparco to continue strengthening their long-term strategic partnership
Team Holding Announces the Launch of Bond Placement. Underwriter - Freedom Broker Armenia
Unibank Issues the First in Armenia Perpetual Bonds
Team Holding Announces the Launch of Bond Placement. Underwriter - Freedom Broker Armenia
AraratBank Joins Armenia's New Greening Initiative: 100 Hectares of New Forest within Three Years
Apply for a Unibank salary card and get a chance to win 1 000 000 AMD
Euromoney Names Ameriabank Armenia’s Best Bank for Real Estate for the Second Year in a Row
S&P Global Ratings has assigned IDBank CJSC a long-term rating of “BB-” and a short-term rating of “B” with a “stable” prospect
A Brand-New Section on Idram&IDBank
Several real and profitable offers ahead of Black Friday: IDBank and Idram
AraratBank Joins Social Impact Award 2025 Summit in Ljubljana
IDBank issued the 1st tranche of bonds of 2026
Ucom Supports the Development of Space Engineering in Armenia
Prioritizing Information Security: IDBank and Idram Support APOCALYPSE CTF 2025
IDBank's Representative, Innesa Amirbekyan Appointed Co-Chair of the ICC Banking Commission Task Force on Guarantees
Ucom General Director Ralph Yirikian Awards Certificates to Participants of Cybersecurity Training Course
Acba and Proparco mark one year of partnership, strengthening rural financing and Armenias’s economic resilience
AraratBank and Arca's joint campaign has ended
IDBank: A Pioneer of Digital Banking and Innovation in Armenia
GRAWE Group and C-Quadrat Investment Group have announced plans to acquire 100% of LIGA Insurance Company in Armenia
Ucom Supports the Annual “Capture the Flag 2025” Cybersecurity Competition
Financially Literate with Idram and IDBank: Next Stop – Nairi Camp
Idram received a permit to establish and operate the Armenian payment and settlement QR system IdramNet
Ucom Completes the Deployment of its 5G Network Across All Cities of Armenia
Firebird, Inc. Secures U.S. Export License and Announces Dell Technologies as a Technology Partner, Establishing Major Milestones in Armenia’s AI and Digital Future
IDBank Receives Permission to Open a Representative Office in the United States 
ZCMC CJSC general director R.N. Khudoli on the օccation of Internatioanal Labour day
World Bank Armenia has organized discussion on facilitating women’s wider engagement in sectors that have been traditionally male dominated in the country
On the occasion of International Women's Day ZCMC employees were awarded
ZCMC declares, that the Russian company GeoProMining LLC has never been and is not currently a shareholder of the Company, nor does it have any stake in the Company's ownership structure
No international support and no organization to take real steps to prevent decades of cultural, ethnic and religious hostility towards Armenians and their heritage. Anna Kostanyan
Ucom and SunChild Launch the “Smart Birdwatching” Educational Program
1
From idea to implementation: Ameriabank Presents the Programs Implemented under My Ameria, My Armen...2
AraratBank Supports Digitization of "Karin" Scientific Center Archive3
The results of the second Junius financial literacy competition have been summarized
4
Scholarship for 100 Artsakh Students as Part of IDBank’s “Side by Side” Program
5