Ինչո՞ւ են հարավարևելյան Ասիայի երկրները ցուցաբերում շարունակական տնտեսական աճ պետական կառավարման համեմատաբար թույլ ժառանգության պայմաններում, իսկ հետխորհրդային երկրներն ու մասնավորապես Հայաստանը ռեցեսիայի մեջ են ու ցուցաբերում են տնտեսական ցուցանիշների անկում:
Հայաստանի տնտեսական աճի դադարն ու տնտեսության ռեցեսիան կապված են այն գործոնի հետ, որի վրա մենք ուշադրություն չենք դարձնում ու տեսնում ենք խնդիրը հետևանքների մեջ, այլ ոչ թե տնտեսական անկման պատճառը: Մենք տեսնում ենք խնդիրն ամեն ինչի մեջ՝ պետության անարդյունավետ կառավարման, կոռուպցիայի, օրենքի առաջ իրավահավասարության բացակայության ու բազմաթիվ այլ գործոնների մեջ, որոնք ուղղելով՝ կարող ենք հասնել զարգացման, ինչպես դա թելադրում է մեր տրամաբանությունը:
Սակայն նույն բանը տեղի է ունենում Ասիայի հարավարևելյան երկրներում, սակայն ինչու են նրանք տնտեսական աճ գրանցում, իսկ մենք՝ ոչ:
Ասենք թե Վիետնամը ունենում է ՀՆԱ-ի 5%-անոց աճ երկրորդ տասնամյակն անընդմեջ, սակայն ոչ ոք չէր համարձակվի անգամ համեմատել Վիետնամի ու Հայաստանի կառավարման մակարդակը:
Չնայած մեր խնդիրներին՝ մենք բավական լուրջ գերազանցություն ունենք կառավարման ոլորտում՝ համեմատած այդ երկրների հետ: Սենեկան ասում էր՝ եթե մարդը չգիտի, թե ուր է լողում, նրա համար չկա համընթաց քամի: Ահա և մենք 2000-ականներից հետո չգիտենք, թե որ ուղղությամբ ենք շարժում մեր երկրի տնտեսությունը:
2000-ականների սկզբին Հայաստանը ընտրեց աճի ուղին, որի արդյունքը դարձավ ՀՆԱ-ի երկու նիշանոց աճը ու այն կարճաժամկետ հեռանկարում ապացուցեց իր արդյունավետությունը: Արհեստականորեն երկիրը ընտրեց «Հայաստանի գրասենյակի» մոդել, այսինքն՝ անշարժ գույքի ոլորտում շինարարություն, որի հիմնական գնորդներ պետք է դառնային Սփյուռքի հայերը:
Հյուսիսային պողոտան այդ քաղաքականության վառ օրինակն է: Արդյունքում՝ երկրում սկսվեց ԽՍՀՄ-ի ժամանակներից ի վեր բնակելի շինարարության աննախադեպ աճ, ու որքան էլ տարօրինակ է՝ անշարժ գույքի ավելի բարձր գնաճ:
Երևանում 1 քմ-ը 10 տարում թանկացավ 1000%-ով: Բազմաթիվ հետազոտողներ դրանում տեսնում են ոչ միայն շուկայի «անտեսանելի ձեռքը», այլ նաև կառավարության նպատակաուղղված քաղաքականությունը: Բոլոր մինուսներով հանդերձ՝ այդ քաղաքականությունը տվեց մեր տնտեսության էֆեկտիվ աճ, և 2007 թվականին արդեն մենք մեր զարգացման գագաթնակետին էինք:
Սակայն նկատվում էր նաև փոթորիկ: Գլոբալ տնտեսական ճգնաժամը թաղեց այդ ռազմավարությունն ու 2008-ից մենք չենք կարողանում մեզ վերագտնել այդ հարվածից: Այդ շրջադարձային կետում սկսվում է այն արմատական սխալը, որը մեզ գցեց այն վիճակի մեջ, որում հիմա գտնվում ենք:
Մեր կառավարությունը չկարողացավ ու մինչ օրս չի կարողանում գտնել տնտեսության զարգացման նոր ուղղվածություն ու նավակի պես, որը չգիտի, թե որ նավահանգիստ նավարկի, մի փոթորիկից ընկնում է մյուսը: Այդ ուղղությունը ակնհայտ է ու չի կարող լինել այլ, քան արտահանմանը կողմնորոշված տնտեսությունն է: Անշարժ գույքի բումից հետո մեզ մնացին պղպջակներ, որոնք վաղ թե ուշ կպայթեն: Դրանցից մեկը անշարժ գույքի գներն են. Մոսկվայում բնակիչը, ով ստանում է միջինը 35 հազար ռուբի աշխատավարձ, կարող է գնել բնակարան 7 տարում, Նիժնի Նովգորոդի բնակիչը՝ 5,5 տարում, Բադեն-Բադենի բնակիչը՝ 3,5 տարում: Մինչդեռ երևանցին, ով ստանում է միջինը 150 հազար դրամ աշխատավարձ, կարող է բնակարան գնել 16 տարում... Այդ փուչիկը խանգարում է հարյուրավոր երիտասարդ ընտանիքների ձեռք բերել սեփական բնակարաններ ու անուղղակի խոչընդոտում է ժողովրդագրական աճին:
Մեկ այլ պղպջակ է ազգային դրամ արժույթը: Դոլարն այսօր արժե 480 դրամ: Դրամը գերագնահատված է ու պահպանում է դիրքերը միայն ԿԲ-ի ջանքերի հաշվին, որը բավական թանկ է արժենում: Կառավարությունը արհեստականորեն պահպանում է դրամն այդ մակարդակի վրա, որ խուսափի ժողովրդի աղքատացումից ու դոլարային վարկեր ունեցող խոշոր ընկերությունների սնանկացումից:
Սակայն պղպջակը երբևէ պետք է պայթի: Այդ գործընթացները կարող են ունենալ ինչպես բացասական, այնպես էլ դրական հետևանքներ: Դրական կարող է լինել երիտասարդ ընտանիքների համար բնակարանների հասանելիությունը, որոնք կկարողանան իրենց աշխատավարձով վերջապես բնակարան ունենալ: Եվ նաև մենք կհանենք այդ խցանը, որը երկար տարիներ սեղմում է մեր արդյունաբերությունը:
Դա թանկ դրամ է: Մեր արտադրանքը թանկ է աշխարհում: Օրինակ՝ Չինաստանը արհեստականորեն արժեզրկում է իր արժույթը, որպեսզի արտադրողները կարողանան մրցակցել միջազգային շուկաներում: Էժան դրամի պայմաններում այնպիսի ոլորտներ, ինչպիսին են լեռնային մետալուրգիան, գյուղմթերքի վերամշակումը, ձկնաբուծությունը՝ կստանան երկրորդ շնչառություն ու մեկնարկ կտրվի ներմուծվող ապրանքների փոխարինմանը հայրենականով, որը էժան կլինի: Այդ տեղափոխությունը վերջապես կարող է հնարավոր դառնալ:
Առևտրային բացասական հաշվեկշիռը բոլոր աղետների աղբյուրն է, որի հետևանքը տեսնում ենք՝ դա ամբողջ երկրի աղքատացումն է, որը կարող է ուղղվել: Ամեն տարի մենք ներկրում ենք 750 մլն դոլարով ավելի ապրանք, քան արտահանում ենք:
Ամեն տարի մենք աղքատանում ենք 750 մլն դոլարով, ինչը համադրելի է մեր ՀՆԱ-ի 7%-ին: Դրանում է մեր դժբախտությունների արմատը: Բացի այդ՝ էժան դրամը կարող է ձեռնտու լինել ընտանիքներին, որոնք փոխանցումներ են ստանում արտասահմանից:
Դրամի էժանացումը առաջին պահին ուժեղ հարված կլինի երկրի համար, սակայն միջնաժամկետ հեռանկարում դա կարող է ունենալ զգալի դրական էֆեկտ:
Երկու սյուներ, որոնց վրա պետք է պահվի նոր տնտեսական քաղաքականությունը՝ միտված արտահանմանը. Առաջինը էժան դրամն է: Այդ դեպքում առավելագույնը, որ կարող է ձեռնարկել պետությունը, դա այն է, որ դրամի էժանացումը ընթանա աստիճանական տեմպերով, որպեսզի ունենա նվազագույն սթրեսային ռիսկ:
Երկրորդն ու ցանկացած տնտեսական ակտիվության գլխավոր չափանիշներից մեկը՝ հարցի սրությունն է, որը Հայաստանում հատկապես լուրջ է դրված: Դա քրիստոնեական բարոյականության հենասյուներից է՝ մասնավոր սեփականության անձեռնմխելիությունը:
Մարդու մասնավոր սեփականությունը չպետք է խլվի կամ վնասվի, ու դրա երաշխիքը, ըստ Սահմանադրության, պետությունն է իր բոլոր ինստիտուտներով:
Հենց այստեղ է հարկավոր քաղաքական կամք, որը չի կարող չլինել իրավիճակի ամբողջ դժվարության ադեկվատ ընկալման պարագայում, որի առաջ կանգնել է մեր տնտեսությունը:
Նարեկ ԿարապետյանՏնտեսագետ
Թարգմանությունը՝ Orer.am-ի
Цена нефти Brent стабилизировалась у $72,9 за баррель
Иран приветствует соглашение о прекращении огня между Ливаном и Израилем
«Аэрофлот» начал увольнения из-за проблем с обслуживанием самолетов
Сколько граждан РА, обучающихся за рубежом в последние годы, получили отсрочку от призыва на обязательную военную службу? «Паст»
Почему вся система международного права оказалась в крайне уязвимом и нестабильном состоянии? «Паст»
Между Николом Пашиняном и Араратом Мирзояном «пробежала черная кошка»? «Паст»
Своеобразная «концепция» «борьбы» с преступностью: «Паст»
Ucom и Sunchild установили солнечную электростанцию в селе Малишка
Молодежные организации IUSY и YES потребовали от Азербайджана освободить армянских пленных
Армения не примет участия в саммите ОДКБ в Астане
Расплачивайтесь по Idram в Ереван Мол и выигрывайте подарки!
Юные армянские гимнастки из Серпухова завоевали золото на первенстве городского округа
Дудукист Виталий Погосян выступит в симфоническом шоу Hans Zimmer’s Universe
Праздничный концерт в честь Дня матери от АНО «Евразия» собрал в Кремле больше 2 тысяч многодетных семей
Рекордный долгожитель Олимпийских игр: Хэйг Прист
Покорение арктической сцены Степанакертским русским драматическим театром
«Единственный Западный Азербайджан находится на территории Ирана»: посол Франции
Показом фильма «Месье Азнавур» открылся 27-й Пражский кинофестиваль французских фильмов
Изделия армянских мастеров представлены на Рождественской ярмарке Шпиттельберга в Вене
Генрих Мхитарян начал писать автобиографию
Фонд «Музыка во имя будущего» предлагает талантливым молодым музыкантам стать участниками программы «Образовательная поездка в Дубай»
Министр окружающей среды Канады Стивен Гилбо призвал к освобождению армянских заключенных, незаконно удерживаемых в Азербайджане
Кто станет депутатом? «Паст»
Очередная «шустрость» свалить на других собственные ошибки: «Паст»
Даст ли ход «папкам», или удовлетворится увольнением? «Паст»
В списке основных налогоплательщиков также есть грузоперевозчики: «Паст»
Уголовное преследование в отношении предпринимателей продолжается: «Паст»
Юнибанк первым в Армении выпустил субординированные облигации
Как не разориться в Черную пятницу: 5 полезных советов
Ожидать эскалации нужно всегда: Алексей Анпилогов
Армения – лидер среди стран СНГ по дороговизне услуг заведений общепита
МИД Армении прокомментировал заявление посла США в Баку об управлении трансграничными водными ресурсами
Бельгийские политики и парламентарии направили заявление правительствам Азербайджана и Бельгии
Мы призываем Азербайджан и Армению не упустить эту историческую возможность: Хакан Фидан
Армянские борцы завоевали одну серебряную и две бронзовые медали на Чемпионате мира по борьбе среди военнослужащих
Россия впервые нанесла удар по военному объекту Украины новейшей баллистической ракетой «Орешник» с гиперзвуковой боевой частью
Дети Фонда «Музыка во имя будущего» посетили IDBank
Юнибанк первым в Армении выпустил субординированные облигации
В Армении сократят помощь для арцахских беженцев
Армянский предприниматель строит новую канатную дорогу на горной вершине Крыма
Ованес Чрагян из города Армавир стал победителем Первенства мира по универсальному бою
Примечательное предложение: физические лица могут получить грант в размере 1 миллиона, а общественные организации – в размере 3 миллионов российских рублей: «Паст»
Авантюризм кадровых движений: «Паст»
Нынешняя власть Армении - факелоносец антиармянской повестки дня: «Паст»
Палата депутатов Люксембурга потребовала от Баку немедленного освобождения незаконно заключенных лиц
Как собираются лишить эту власть возможности получить мандат в будущем? «Паст»
«В стране существует большая коррупция, во главе которой стоит Никол Пашинян»: «Паст»
Концерт к 155-летию со дня рождения Комитаса прошел в Краснодарской филармонии им. Пономаренко
НС Армении ратифицировал соглашение о свободной торговле между ЕАЭС и Ираном
Арпине Саркисян будет назначена главой МВД РА 
«Армянские Орлы» приветствует решение Национального Трибунала: Хачик Асрян
Миф о либерализации визового режима ЕС представляет новую опасность для Армении. «Паст»
Армению в финале мирового конкурса представит красавица и умница Ирина Захарова.
Важные процессы вокруг Диаспоры: генерал-майор Аршак Карапетян раскрывает скобки
Какова единственная формула счастья армянского народа? Арман Варданян (видео)
Своеобразная «концепция» «борьбы» с преступностью: «Паст»1
Между Николом Пашиняном и Араратом Мирзояном «пробежала черная кошка»? «Паст»2
Армянские борцы завоевали одну серебряную и две бронзовые медали на Чемпионате мира по борьбе среди ...3
Кто станет депутатом? «Паст»4
Почему вся система международного права оказалась в крайне уязвимом и нестабильном состоянии? «Паст»5