Ի՞նչ է Էբոլայի վիրուսը և որքանո՞վ է Հայաստանը պատրաստ դիմակայելու համաճարակին
ՀՀ առողջապահության նախարարությունը հավաստիացնում է, որ ձեռնարկվում են անհրաժեշտ նախազգուշական միջոցառումները Էբոլայի վիրուսի մուտքը երկիր կանխարգելելու համար: Նախարարությունը դիմել է Գյուղատնտեսության նախարարություն, որն արդեն կասեցրել է Աֆրիկայից վայրի կենդանիների' մասնավորապես կապիկների ներմուծումը Հայաստան: «Արմենպրես»-ի հետ զրույցում այս մասին հայտնեց Առողջապահության նախարարության հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման ազգային կենտրոնի գլխավոր տնօրենի տեղակալ Լիլիթ Ավետիսյանը: «Հայաստանում չկան հիվանդության բնական պահոցը հանդիսացող հատուկ տեսակի չղջիկները, որոնցից վարակվում են կենդանիները և հետո մարդիկ: Առավելագույնը մեզ մոտ վարակի դեպք կարող է գրանցվել, երբ այլ երկրներում վարակված անձը ժամանի Հայաստան և այստեղ նոր նրա մոտ արտահայտվեն հիվանդության ախտանիշները, կամ էլ' աֆրիկյան երկրներից բերված վայրի կենդանիների միջոցով: Երկու դեպքում էլ Առողջապահության նախարարությունը ձեռնարկել է անհրաժեշտ միջոցառումները: Առաջին քայլը, որ պետք է անել' հանրությանն իրազեկելն է »,- մեկնաբանեց Ավետիսյանը:
Այդ նպատակով համապատասխան տեղեկատվություն է տրամադրվում ՀՀ առողջապահության նախարարության կայքի, Զանգվածային լրատվամիջոցների և հուշաթերթերի միջոցով, ինչպես նաև' բնակչության հետ հանդիպումների ժամանակ:
Բացի այդ, Էկոնոմիկայի նախարարության հետ համատեղ ԱՆ-ն աշխատանքներ է տանում զբոսաշրջային ընկերությունների հետ' իրազեկելու տուրօպերատորներին հնարավոր ռիսկերի մասին և խրախուսելով, որ իրենք էլ տեղեկացնեն զբոսաշրջիկներին: Արտասահման մեկնող քաղաքացիներին զգուշացվում է. «Հիվանդի հետ անմիջական շփման բացակայության դեպքում' վարակվելու վտանգ չկա, սակայն կասկածի դեպքում պետք է անհապաղ ահազանգել առողջապահական ծառայություններին և հեռու մնալ հիվանդից»:
Առոջապահության նախարարության մասնագետը հավաստիացրեց, որ հայ մասնագետները իրազեկված են և գիտեն ինչ միջոցառումներ պետք է ձեռնարկել հիվանդության հայտնաբերման կամ դրա առկայության հավանականության դեպքում. ինչպես ախտորոշել հիվանդությունը, ինչպես մեկուսացնել հիվանդին և աշխատել նրա հետ: Իսկ Հայաստանի վիրուսաբանական և խորհրդատու լաբորատորիաները թույլ են տալիս ախտորոշել հիվանդությունը:
Հայաստանում Էբոլայի վիրուսի ներթափանցման հավանականությունը խիստ ցածր է
Հիվանդությունն առաջին անգամ արձանագրվել է 1976 թ. Էբոլ գետի հարակից բնակավայրում, որտեղից էլ ծագել է հիվանդության անունը: Հարուցիչը Էբոլի վիրուսն է, որն ունի 5 ենթատեսակ: Համաճարակի բռնկումները բնորոշ են Կենտրոնական և Հարավային Աֆրիկայի առանձին՝ արևադարձային անտառներին հարակից բնակավայրերին:
2014թ. մարտից համաճարակային իրավիճակը սրվել է Հարավային Աֆրիկայում՝ Գվինեայում, Լիբերիայում և Սիերա-Լիոնեում։ Հունիսի 30-ից դեպքեր են արձանագրվել նաև Նիգերիայում:
Ըստ ՀՀ առողջապահության նախարարության տրամադրած տվյալների' ընդհանուր առմամբ հիվանդացել է 1711 մարդ, լաբորատոր հետազոտությամբ հիվանդությունը հաստատվել է 1070-ի մոտ, որոնցից 603-ը' մահվան ելքով։ Կասկածելի հիվանդների շրջանում արձանագրվել է 932 մահվան դեպք: Նշված երկրներում վարակված, սակայն այլ երկրներ մեկնած անձանց շրջանում ևս արձանագրվել են եզակի դեպքեր:
Հայաստանում Էբոլայի վիրուսով հիվանդ չկա: Ներթափանցման հավանականությունը խիստ ցածր է։ Մասնագետները հորդորում են չմեկնել աֆրիկյան նշված երկրներ:
Ինչպե՞ս է տարածվում վիրուսը
Վիրուսի բնական պահոցը հատուկ տեսակի չղջիկներն են: Այն մարդկանց փոխանցվում է վայրի կենդանիներից՝ նրանց հետ սերտ արյունային կամ լորձային շփման (կծել, ճանկռել և այլն) կամ կենդանիների դիակների հետ շփման միջոցով: Առավել հաճախ հիվանդանում են կապիկները և խոզերը: Մարդուց մարդու վարակը կարող է տարածվել արյան, օրգանիզմի հեղուկ արտազատուկների հետ անմիջական շփման կամ դրանցով աղտոտված առարկաների հետ շփման միջոցով, ինչպես նաև այս հիվանդությունից մահացածի դիակի հետ շփման ժամանակ։ «Թեև մասնագիտական գրականության մեջ քննարկվում է օդակաթիլային ճանապարհով տարածման հարցը, սակայն դեռ ապացուցված չէ»,- պարզաբանեց Ավետիսյանը:
Էբոլի տենդից առողջացածի օրգանիզմը մինչև 7 շաբաթ կարող է սերմնահեղուկի հետ վիրուսներ արտազատել արտաքին միջավայր: Մարդիկ վարակիչ են, քանի դեռ նրանց արյան կամ լորձային արտազատուկներում առկա են վիրուսներ:
Ախտորոշումը և բուժումը
Ծանր, սուր հիվանդություն է՝ մինչև 90 % մահաբերությամբ: Ընթանում է հանկարծակի տենդով, արտահայտված թուլությամբ, մկանացավերով, գլխացավով, կոկորդի ցավով, փսխումով, լուծով, ցանով, լյարդի և երիկամների ֆունկցիայի խախտումով, ներքին և արտաքին արյունահոսություններով: Մասնագետի խոսքով' կլինիկան միանգամից է դրսևորվում և նախանշաններ գրեթե չեն լինում: Բուժումը ախտանշանային է՝ հիմնականում ջրազրկման դեմ, հատուկ բուժում կամ լիցենզավորված պատվաստանյութով պատվաստում չկա:
ԱՀԿ-ի առաջարկները վիրուսի հայտնաբերման և կանխարգելման համար
Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը դեպքը հայտարարել է որպես միջազգային նշանակության արտակարգ իրավիճակ և հանդես եկել հետևյալ առաջարկություններով:
Բոլոր պետությունները պարտավոր են Էբոլայով վիրուսակիր երկրներ և ռիսկի գոտում գտնվող տարածքներ այցելող ճանապարհորդներին տրամադրել համապատասխան տեղեկատվություն հնարավոր ռիսկերի մասին, միջոցներ և խորհրդատվություն' այդ ռիսկերը նվազագունի հասցնելու համար:
Պետությունները պարտավոր են նաև պատրաստված լինել հայտնաբերելու, ուսումնասիրելու և վերահսկելու Էբոլայի վիրուսով վարակվածության դեպքերը, այդ թվում' որակյալ ախտորոշիչ լաբորատորիաներ ապահովել' հատուկ էբոլա վարակակիրների ախտորոշման համար:
Հասարակությունը պետք է պատշաճորեն տեղեկացված լինի Էբոլայի համաճարակի և վերակվածության վտանգները նվազեցնելու միջոցառումների մասին:
Պետությունները պարտավոր են պատրաստ լինել արագ կազմակերպել էբոլայով վարակակիրների տարհանումը և հայրենադարձությունը իրենց երկրներ:
Պատրաստեց' Սյունե Բարսեղյանը
