Հարեւանների միջեւ առաջացած կոնֆլիկնտները, որոնք սովորաբար լուծվում են նեղ անձնական հարթության մեջ, ՀՀ քաղաքացիական օրենգրքում հարևանային իրավունքի ինստիտուտի ներդրման դեպքում հնարավոր կլինի կարգավորել իրավական տեսանկյունից: Հարեւանային իրավունքի եւ կանխարգելիչ հայցի վերաբերյալ, Orer.am-ը զրուցեց ՀՀ փաստաբանների պալատի խորհրդի անդամ, իրավաբանական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ Կարեն Սարդարյանի հետ.
- Ներկայացրեք, խնդրում եմ, թե ի՞նչ է իրենից ներկայացնում հարևանային իրավունքն առհասարակ և կա՞ արդյոք օրենսդրական փոփոխությունների անհրաժեշտություն:
- Հայկական օրենսդրությանը ծանոթ չեն «հարևանային իրավունք», «հարևան» և «հարևանային հարաբերություններ» հասկացությունները:
Մեր կողմից հանրության քննարկման է առաջադրվում «հարևանային իրավունքի» հետևյալ հեղինակային սահմանումը.
«Հարևանային իրավունքը դա իրավունքի ինստիտուտ է, որը կարգավորում է հարևան հողատարածքների, բազմաբնակարան շենքերի բնակարանների կամ այլ կառույցների նկատմամբ իրային իրավունքներ ունեցող և (կամ) օրինական հիմքերով բնակվող անձանց միջև ծագած հարաբերությունները»։
Իրավունքի այս ինստիտուտը հայտնի է դեռ Հին Հռոմի ժամանակաշրջանից, և այսօր էլ տեղ է գտել մի շարք երկրների օրենսդրության մեջ` Գերմանիայի, Ֆրանսիայի, Կանադայի, Թուրքմենստանի, Վրաստանի: Հարևանային իրավունքի ինստիտուտի ներդնումը նախատեսվում է նաև Ռուսաստանում:
Նշված բոլոր երկրներում հարևանային հարաբերությունները կարգավորվում են հետևյալ երեք կարևորագայուն սկզբունքներով` բարեխղճության, ողջամտության եւ հարևանների իրավահավասարության: Հիշյալ սկզբունքների հիման վրա մեր կողմից կառուցվել է համապատասխան կոնցեպցիա, և աշխատանքային խմբի հավանությունը ստանալու դեպքում կմշակվի նաև օրինագիծը:
Հարևանային իրավահարաբերություններն ունեն առավելագույնս լայն տարածվածություն, դրա մեջ ներգրավված է ամբողջ հասարակությունը, քանի որ բոլորս էլ հարևան ունենք և հանդիսանում ենք ինչ-որ մեկի հարևանը:
Այդ իսկ պատճառով կարծում ենք, որ քաղաքացիական օրենսդրության փոփոխության այս առաջարկը պետք է մանրամասն լուսաբանվի ԶԼՄ-ների միջոցով և ստանա լայն քննարկումներ հասարակության տարբեր խավերում:
Հարևանային հարաբերություններից ծագող վեճերն այսօր ՀՀ-ում գործող օրենսդրությամբ կամ չեն կարգավորվում, կամ կարգավորվում են ընդհանուր բնույթի նորմերով, որոնք հաշվի չեն առնում այդ հարաբերությունների առանձնահատկությունները:
Օրինակ, «Բազմաբնակարան շենքի կառավարման մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի համաձայն` շենքը կրող կառուցվածքները, շենքի միջհարկային ծածկերը, նկուղները, մուտքերը, աստիճանները, վերելակները և այլն հանդիսանում են բազմաբնակարան շենքի շինությունների սեփականատերերի ընդհանուր սեփականության սեփականություն:
Ընդհանուր սեփականությունը կարգավորող նորմեր է պարունակում ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 12-րդ գլուխը, որի համաձայն ընդհանուր սեփականության սեփականատերերն իրավունք ունեն բաժանել այդ գույքը, դրանից առանձնացնել իրենց բաժինները, մյուսներից պահանջել վճարելու իր բաժնի արժեքը կամ հրապարակային սակարկություններով վաճառել ընդհանուր գույքը: Մինչդեռ, բազմաբնակարան շենքի հարևանները այդ իրավունքները չեն կարող իրականացնել, քանի որ, օրինակ, վերելակի նկատմամբ նրանց ընդհանուր սեփականությունը ծագում է օրենքի ուժով, և պահպանվելու է այնքան ժամանակ, ինչքան նրանք այդ շենքում բնակարան են ունենալու: Նման օրինակները և խնդիրները բազմաթիվ են: Հենց դա է պատճառը, որ մեր առաջ խնդիր դրվեց կարգավորել հարցն ամբողջությամբ եւ քաղաքացիական օրենսդրության մեջ ներդնել հարևանային իրավունքի ինստիտուտը:
- Կարող եք ավելի մանրամասն պատմել Ձեր կողմից առաջարկվող հայցի նոր տեսակի մասին, ի՞նչ է այն իրենից ներկայացնում:
- Հարևանային իրավունքից ծագող վեճերը, որպես կանոն, կրում են պարբերական բնույթ, օրինակ, ընդհանուր գույքի պահպանմանն ուղղված վճարներ /աղբահանության, վերելակների սպասարկման, հողովակների վերանորգման և այլն/ կատարելուց հրաժարվելը համասեփականատերը-հերևաններից մեկի կամ մի քանիսի կողմից:
Ելնելով վերոգրյալից մեր կողմից առաջարկվում է կանխարգելիչ հայցի ներդնում քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքում, որն ուղղված է լինելու անձի իրավունքներն ապագա հնարավոր խախտումներից պաշտպանելուն:
Նմանատիպ հայցատեսակները նախատեսցած են նաև այլ երկրներում: Օրինակ` գերմանական քաղաքացիական դատավարության մեջ նախատեսվում է ապագայում կատարման մասին հայց ներկայացնելու հնարավորությունը, օրինակ այն դեպքում, երբ պետք է կատարվեն պարբերաբար վճարումներ, կամ այն դեպքում, երբ անձի վարքագիծը մտավախություն է առաջացնում նրա կողմից պարտավորությունը չկատարելու մասին:
Սոսե Չանդոյան