«Բան չմնաց, իննսուն օր, ինչ ուզում է լինի, տուն եմ գալու». Մաքսիմ Հովհաննիսյանն անմահացել է նոյեմբերի 2-ին Ճարտարի բարձունքում. «Փաստ»
Հարցազրույց
«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
«Շատ աշխույժ էր Մաքսիմը, շփվող: Ինչպես ծնողներս են ասում՝ համով չարաճճի երեխա էր: Հետաքրքրասեր էր, անընդհատ հարցեր էր տալիս ամեն ինչի մասին, իրեն ամեն ինչ հետաքրքրում էր, ու պետք է անպայման ստանար իր հարցերի պատասխանները»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասում է Անուշը՝ Մաքսիմի քույրը:
Դպրոցական տարիների մասին խոսելիս նշում է՝ եղբայրը գերազանց է սովորել: «Գրեթե բոլոր օլիմպիադաներին մասնակցել է: Սիրում էր բնագիտական առարկաները, բայց հավասարապես սովորում էր ամեն ինչ: Փոքր տարիքում հեռուստացույցով դիտում էր գիտական հաղորդումներ ռուսերենով: Մայրիկս պատմում է՝ մի օր անցնում էի կողքով, սկսեցի հարցեր տալ՝ հասկանալու համար՝ ուղղակի նայո՞ւմ է, թե՞ հասկանում է: Մաքսը բոլոր հարցերին պատասխանում է, պատմում հաղորդման մասին: Հրաշալի տրամաբանություն ուներ: Ծառայակից ընկերներից մեկը պատերազմից որոշ ժամանակ հետո մեզ պատմեց՝ գիրք ունեինք, խնդրի լուծումը չէինք գտնում, որոշեցինք սպասել, որ Մաքսը դիրքերից իջնի, իրենից հարցնենք: Եկավ ու մեր հարցին պատասխանեց: Կապ չունի՝ Հայոց պատմություն էր, թե մաթեմատիկա, իրեն հարցը տալիս էինք, պատասխանում էր»:
Դպրոցն ավարտելուց հետո Մաքսիմն ընդունվել է ԵՊՀ-ի «Ինֆորմատիկա և կիրառական մաթեմատիկա» ֆակուլտետ: Մեկ կիսամյակ հասցրել է ուսանող լինել և 2019 թ.-ի հունվարի 30-ին զորակոչվել է պարտադիր զինվորական ծառայության՝ Արցախ: Ծառայում էր Հադրութի 1-ին պաշտպանական 3-րդ գումարտակի հակատանկային դասակում՝ որպես ֆագոտ ջոկի օպերատոր: Երբ հարցնում եմ, թե ինչպիսին էին Մաքսիմի զգացողությունները ծառայության մեկնելուց առաջ, քույրիկը վերհիշում է 2016 թ. պատերազմը: Այդ ժամանակ եղբայրը դպրոցական էր, ընկերների հետ ոգևորվել էին, ուզում էին պատերազմ մեկնել: Մաքսիմի ծննդավայրից՝ Վեդիից է Ապրիլ յան պատերազմի զոհերից Անդրանիկ Զոհրաբյանը:
«Մի օր մայրիկին ասել էր. «Մա՛մ, պատկերացնո՞ւմ ես, թե ինչ է զգում Անդրանիկի պապան, երբ իր ձեռքն է վերցնում որդու զրահաբաճկոնը, որն ամբողջությամբ վնասված է փամփուշտներից»: Մաքսը շատ էր սպասում ծառայության մեկնելուն: Իր կրծքավանդակի մի հատվածը մի քիչ բարձր էր: Բժշկական հանձնաժողովներից մեկն անցնելիս հոլթեր էին ամրացրել՝ ստուգումներ իրականացնելու համար: Այդ օրը եկել էր տուն ու իրեն գերհանգիստ պահել: Հաջորդ օրը գնացել էր, սարքը հանել էին: Հետո արդեն բանակից զանգել էր հայրիկի քեռու տղային ու ասել՝ տեսա՞ր՝ ոնց խաբեցի այդ սարքին: Երբեք չի մտածել չծառայելու մասին, մի տեսանյութ կա, որտեղ ասում է՝ այնպես պետք է անենք, որ մեր ծնողները գլուխները չկախեն»: Անուշն ասում է՝ երբ վիճակահանության ժամանակ եղբայրն «ընտրել» է Արցախը, մեծագույն հպարտությամբ է արտաբերել իր ընտրության անունը:
«Հայրիկս այնքան պարզորոշ է հիշում այդ օրերը, իրեն ասել էր՝ պա՛պ, Ղարաբաղում եմ ծառայելու, իր ոգևորությանը չափ ու սահման չկար»: Մաքսիմի ծառայության օրերը հրաշալի էին անցնում: Անուշը վերհիշում է, որ երբ զրույցներից մեկի ժամանակ տատիկն ասել էր՝ Մա՛քս ջան, լավ է, բանակում սննդի որակը փոխվում է, նա արձագանքել էր. «Տատի՛, ավելի կարևոր բաներ կան, փորը լցնելը կարևոր չի»: Սեպտեմբերի 27-ին սկսվեց պատերազմը: «Պատերազմից առաջ՝ օգոստոսին մեր հորեղբայրը մահացավ: Համավարակի շրջանն էր, Մաքսն արձակուրդ գալ չէր կարող, մենք էլ փորձում էինք որքան հնարավոր է ուշ իրեն հայտնել այդ լուրը: Ի վերջո, ասացինք, շատ նեղսրտեց, կոտրված էր: Լուրը հայտնելու հաջորդ օրը զանգահարեց՝ տան բոլոր անդամներին հավաքեք, բան պիտի ասեմ: Մեզ ուժ էր տալիս, ասում, որ պետք է միասին լինենք և թև ու թիկունք դառնանք Արտյոմի՝ հորեղբորս տղայի համար:
Սեպտեմբերի 26-ի գիշերը ժամը մեկի կողմերը զանգահարեց, խնդրեց բոլորին արթնացնել: Ասաց՝ գնացեք հոպարի մոտ, խունկ վառեք, Աստված տա, կհանդիպենք: Այդ գիշեր բոլորիս հետ խոսել է, նաև Արտյոմի հետ: Նա մեզ մինչև հիմա չի պատմում, թե կոնկրետ ինչ է ասել իրեն, բայց ենթադրելի է, որ նախապատրաստել է ինչ-որ բանի, ասել, որ մեր կողքին լինի: Հայրիկս ասում էր՝ մի բան այն չի, մի բան կատարվում է, Մաքսը հենց այնպես չէր խոսի բոլորիս հետ: Սեպտեմբերի 27-ի երեկոյան եղավ հաջորդ զանգը: Ամեն անգամ ասում էր, որ ամեն ինչ լավ է լինելու, ոգևորում էր մեզ: Միայն մի անգամ՝ հոկտեմբերի 1-ին, շատ կոտրված էր, երբ զանգեց: Արցախի հերոս Դավիթ Ղազարյանն էր զոհվել: Դավիթն իր ուսումնական գումարտակի հրամանատարն է եղել: Պապային ասել էր. «Դավոն հերոս է, բոյ ա տվել, ես էլ եմ նույնն անելու, շուն թուրքն իմ մեջքը չի տեսնելու»»: Ինչպես շատ ընտանիքներ, Մաքսիմի ընտանիքը ևս սկսեց ապրել որդու մի զանգից մինչև մյուսը: «Եկավ Հադրութից դուրս գալու պահը: Մեր մորաքրոջ տղան սպա է, պատերազմի օրերին Մոսկվայում ակադեմիայում էր սովորում, եկավ, որ պատերազմ մեկնի: Մաքսն ասաց՝ լավ չի, որ եկել ես, բայց զգույշ կլինես, ախպե՛րս:
Զրուցում էին, բայց ոչ ուղիղ հարցերով: Մեր մորաքրոջ տղան հասկացել էր, որ Մաքսն ու ընկերները շրջափակման մեջ են»: Ընտանիքի տվյալներով, որդին և ընկերներն օրեր շարունակ շրջափակման մեջ են եղել, զենք չի հասել իրենց, ու ստիպված են եղել նահանջել: «32 օր կռվեցին Հադրութի թեժ մարտերում, հոկտեմբերի 28-ի գիշերը, ոտքով 9 ժամ քայլելով, ստիպված դուրս են եկել Հադրութի դիրքերից և տեղափոխվել Մարտունու շրջան: Հայրիկին ասել էր՝ մի փամփուշտ չենք թողել, ամեն ինչ բերել ենք մեզ հետ: Այդտեղ փոխվել էին, նոր համազգեստ ստացել: Մեր ունեցած տվյալներով, Հադրութից եկած տղաների մի մասին տարել են Ասկերան, մի մասը հրաման է ստացել բարձրանալ Ճարտարի դիրք: Հետո մեզ պատմեցին, որ իրենց ասել են՝ մի գնացեք, տղե՛րք, ով գնում է, հետ չի գալիս: Բայց տղաներն ընդդիմացել են՝ եթե չգնանք, տանկերն ասֆալտով կմտնեն քաղաք»: Մաքսը, Ժորժը, Արսենը, Լյովան և 2 կամավոր զոհվում են նոյեմբերի 2-ին Ճարտարի բարձունքում ավիառումբի հարվածից:
«Մեզ պատմեցին, որ մեկ ամբողջ օր «սմերչ» է «աշխատել», զինվորները չեն կարողացել բարձրանալ այդ հատվածը և տղաներին իջեցնել»: Մաքսի վերջին զրույցն ընտանիքի հետ եղել է զոհվելու նախօրեին: «Նոյեմբերի 1-ի առավոտյան վերջին անգամ զանգեց, խոսեց, ինչպես միշտ, բոլորիս գոտեպնդելով: Իր վերջին խոսքերն էին. «Բան չմնաց, 90 օր, ինչ ուզում է լինի, տուն եմ գալու։ Դե, լավ եղեք, կխոսենք»: Նույն օրը երեկոյան վիրավոր ընկերոջ հետ է խոսել՝ գնաս տուն, կզանգեմ: Նոյեմբերի 2-ից մի քանի օր իր հետ կապ չենք ունեցել: Միշտ սպասել ենք իր զանգին, երբեք առաջինը չենք զանգահարել: Երբ լուր չունեինք, սկսեցինք զանգահարել բոլոր հեռախոսահամարներով, որոնցով զանգահարել էր մեզ: Բայց ոչ մեկի հետ կապվել չէր հաջողվում: Այնպես է ստացվում, որ այնտեղ Վեդիից մարդ է լինում, և Մաքսի զոհվելու լուրը հասնում է Վեդի, միայն մենք տեղյակ չէինք: Մորաքրոջս տղան ևս լուր է ստանում, որ Ճարտարի ուղղությամբ նման բան է եղել: Սկսում է փնտրել նրան Արցախում՝ ամեն հնարավոր վայրում:
Ի վերջո, լուր են ստանում, որ Մարտունիում է: Մի մարդ կար, որ «բերում» էր տղաներին, հայրիկիս ընկերն է: Հենց նա էլ ճանաչում է Մաքսին: Նոյեմբերի 4-ի գիշերն իրեն բերում են, 5-ի առավոտյան իմանում ենք լուրը»: Անուշիկն ասում է՝ հայրիկն ամեն կերպ ձգտել է վերականգնել որդու մարտական ուղին, սակայն նրա սպաները զոհվել են, և որևէ բան անել չի կարողացել: Սակայն այս ընթացքում փորձել են գտնել նրա հետ ծառայած, պատերազմի բովով անցած տղաներին, խնդրել պատմել Մաքսի մասին, չէ՞ որ հատկապես հիմա ամեն հուշ էլ ավելի թանկ արժեք ունի: Ապրելու ուժի մասին: «Սովորում ենք ցավի հետ ապրել, քանի որ ուրիշ տարբերակ չունենք: Սպասումն էր ուժ տալիս, հայրիկը տեսել է Մաքսին, մենք՝ ոչ, և այդ սպասումն ապրեցնում էր, հատկապես՝ մայրիկիս: Ամեն դռան բացվելուց նա, կարծես, Մաքսին սպասեր: Իսկ ես... Ես փորձում եմ այնպես ապրել, որ արժանի լինեմ իրեն, որ հպարտանա ինձանով: Առաջվա կյանքը չկա: Մեր շատ նպատակներ կապված էին իր հետ՝ Մաքսը գա, այսպես անենք, Մաքսը գա, մյուս բանն անենք: Բայց ամեն ինչ փշրվեց, կոտրվեց, ու հիմա փորձում ենք ամեն կերպ արժանի լինել իրեն, իր անունն ու պատիվը բարձր պահել»:
Հ. Գ. - Մաքսիմ Հովհաննիսյանը հետմահու պարգևատրվել է «Մարտական ծառայություն» մեդալով: Հուղարկավորված է հայրենի Վեդիի պանթեոնում:
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
