Ո՞ր ճանապարհը կընտրի Հայաստանի հասարակությունը. «Փաստ»
Analysis«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
Iz.ru–ն գրում է, որ ապրիլին Տավուշի մարզի գյուղերում սկսված զանգվածային բողոքի ակցիաները վերաճել են քաղաքացիական անհնազանդության ակցիաների ամբողջ Հայաստանում։ Երևանում ոստիկանությունը բողոքավորներին բերման է ենթարկում, թեև բոլորին էլ նույն օրն ազատ է արձակում: Այս բողոքի տարբերությունը նախորդներից այն է, որ առաջին անգամ այն ղեկավարում է Հայ առաքելական եկեղեցու ներկայացուցիչը. «Տավուշը՝ հանուն Հայրենիքի» շարժումը ղեկավարում է թեմերից մեկի առաջնորդ Բագրատ Գալստանյանը։ Նա արդեն Նիկոլ Փաշինյանի հրաժարականի պահանջն է ներկայացրել։ Ինչի՞ կհանգեցնի այս ամենը, և արդյո՞ք Փաշինյանի իշխանությունը կգոյատևի: Հայ քաղաքագետ Հրանտ Միքայել յանը iz. ru-ի հետ զրույցում ընդգծել է, որ բողոքի ակցիան չի վերահսում Եկեղեցին՝ որպես կառույց կամ ինստիտուտ, այստեղ առկա է կոնկրետ արքեպիսկոպոսի հստակ ղեկավարությունը, առանձին քահանաների որոշակի աջակցությունը և Կաթողիկոսի օրհնությունը, բայց դա Եկեղեցու բողոքը չէ։
«Հայկական քաղաքականության մեջ ընդհանրապես կա լիդերության սուր պակաս, որի արդյունքում էլ շատ նկատելի է Բագրատ արքեպիսկոպոսի կերպարը։ Ուստի, ավելի հավանական է, որ ընդդիմադիր ուժերը միանան բողոքի ակցիային, քան փորձեն ղեկավարել այն»,ասել է փորձագետը: Ընդդիմադիր կուսակցությունների ներկայացուցիչներն արդեն իսկ հայտարարել են Փաշինյանի դեմ իմպիչմենտի գործընթաց սկսելու մտադրության մասին, ինչի մասին հայտարարել է նաև Գալստանյանը։ Հաշվի առնելով այն, որ իշխող «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցությունը վերահսկում է Ազգային ժողովի մանդատների մեծ մասը, խնդիրը գործնականում անհնարին է թվում։ Սպասել, որ «Քաղաքացիական պայմանագրից» ինչ-որ մեկը դեմ դուրս կգա Փաշինյանին, տարօրինակ է թվում: Միևնույն ժամանակ, վարչապետի էլեկտորալ աջակցությունը կարելի է անվանել սահմանափակ, ասել է Հրանտ Միքայել յանը, Փաշինյանին սատարում է բնակչության մոտ 25 տոկոսը:
«Դա շատ քիչ է կայունության համար, բայց ոչ կրիտիկական՝ իշխանության կորստի տեսանկյունից։ Դա նման է Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնի աջակցության մակարդակին, որը դժվարություններով, մշտական բողոքի ակցիաներով, բայց ոստիկանության աջակցությամբ դեռ պահպանում է իշխանությունը։ Ինչ վերաբերում է ինստիտուցիոնալ վերահսկողությանը, ապա իշխանության ներսում չկա համակարգային ընդդիմություն, չկան պառակտումներ, ճեղքեր։ Բայց եթե իշխանության ներսում լինի անկման մտավախություն, ապա նման պառակտում կարող է առաջանալ»,- ասել է Միքայել յանը։ Միաժամանակ փորձագետը նշել է, որ այսօր Փաշինյանի՝ իշխանությունը կորցնելու հավանականությունը պետք է ցածր գնահատել։ Չպետք է մոռանալ, որ Փաշինյանը ևս իշխանության է եկել ժողովրդական վրդովմունքի ալիքով, և, հետևաբար, Հայաստանում իշխանափոխության հավանականությունը չի կարելի ամբողջությամբ բացառել, թեև դրա հավանականությունը մնում է ծայրահեղ ցածր, iz.ru-ին ասել է քաղաքագետ Կիրիլ Ավերյանովը։
«Ներկայիս ակցիաները հիմնված են ազգային հպարտության կարգախոսների վրա։ Հայերի կարծիքով, իրենք վատ են զգում այն փաստից, որ իրենց կառավարությունը զիջումների է գնում իրենց էքզիստենցիալ թշնամուն՝ Ադրբեջանին։ Իսկ իշխանությունն իր հերթին ելնում է նրանից, որ Բաքվին զիջումները երաշխավորում են Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղությունը,- կարծում է փորձագետը,- այսօր Հայաստանում հասարակությունը բավականին բուրժուականացված է, և մի կողմից՝ խաղաղության և հանգստության, մյուս կողմից՝ ազգային հպարտության միջև ընտրություն կատարելիս, այնուամենայնիվ, կընտրեն առաջինը»։ Փաշինյանի ռեժիմի կայունությունը բացատրվում է ոչ միայն խորհրդարանական մեծամասնությամբ և հայ հասարակության կայունության պահանջով, կարծում է Հարավային Կովկասի հարցերով փորձագետ Անդրեյ Արեշևը։
«Փաշինյանի կառավարության դիրքերը, իհարկե, բավականին ամուր են առաջին հերթին անվտանգության բլոկի աջակցությամբ, ինչպես նաև արտաքին ուժերի հովանավորմամբ այն կուրսով, որն այժմ կա Ադրբեջանի հետ հարաբերություններում։ Դա ենթադրում է սահմանի հատվածների սահմանազատում»,- ասել է նա «iz. ru»-ին: Միևնույն ժամանակ, Եկեղեցու ներկայացուցիչների դերը ներկա ժողովրդական վրդովմունքում, շարունակել է Արեշևը, կապված է առաջին հերթին քաղաքական բողոքի ցանկացած ձևի ձախողման և ընդդիմադիր կուսակցությունների վարկաբեկման հետ։ Նշենք, որ բողոքի ցույցերի ֆոնին Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև բանակցային գործընթացը շարունակվում է։ Հայաստանի բնակիչների վրդովմունքը պայմանավորված է հենց այն հանգամանքով, որ տարածքների սահմանազատման գործընթացները տեղի են ունենում ամբողջությամբ Բաքվի պահանջներին համապատասխան: Այդ մասին վերջերս հայտարարել է Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը. «Դա մեր պայմաններով է, և դա մեր հերթական հաղթանակն է»։
Միևնույն ժամանակ, ընդհանուր առմամբ, հայ հասարակությունը կողմ է հարևանների հետ հարաբերությունների կարգավորմանը, սակայն այդ գործընթացում ՀՀ կառավարության զիջումները շատերի կողմից չափազանցված են համարվում։ «Հայաստանում դժվար թե որևէ մեկը դեմ լինի Ադրբեջանի և Թուրքիայի հետ հարաբերությունների կարգավորմանը։ Այլ բան է, թե ի՞նչ պայմաններով է դա տեղի ունենում։ Կարծում եմ, որ Հայաստանի բնակչության մի զգալի մասը վստահ չէ, որ եթե այսպես շարունակվի, ապա, ի վերջո, Հայաստանի սահմանը չի անցնի Երևանի կենտրոնով։ Հասարակությունը վախենում է հետագա զիջումներից և անորոշությունից։ Միևնույն ժամանակ, փորձագետները հասկանում են, որ Հայաստանի ներկայիս իշխանություններն աշխատում են պաշտոնական Բաքվի հետ լիովին համաձայնեցված»,- պարզաբանել է Անդրեյ Արեշևը։
Ինչ էլ որ լինի, փորձագետները ցույցերի՝ հայտարարված նպատակներին հասնելու առումով հեռանկարներ չեն տեսնում: Փաշինյանը հույսը դնում է ոչ միայն ներքաղաքական, այլ նաև արտաքին աջակցության վրա, իսկ ընդդիմադիր ուժերը դժվար թե բավարար քաղաքական կապիտալ ունենան։ Այնուամենայնիվ, այս բողոքի շարժումն ինքնին որոշ ժամանակ կտևի և հավանաբար կկարողանա որոշակի ազդեցություն ունենալ երկրի քաղաքական իրավիճակի վրա։
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում